Thêm yêu sách từ trải nghiệm, tương tác
Khi đang là giảng viên Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn TP Hồ Chí Minh, nhận thấy công việc bận rộn, khiến không còn nhiều thời gian chăm sóc con, nhất là đọc sách cho con mỗi tối, cô Tâm quyết định mở lớp “Đọc sách và viết lách” vào tháng 6/2018. Khởi đầu chỉ là một nhóm nhỏ tập hợp những phụ huynh quan tâm đến việc đọc sách cho con. Sau đó phát triển thành thư viện, nơi trẻ đến đọc sách cuối tuần. Năm 2020, thư viện chuyển về Đà Lạt, tiếp tục duy trì hoạt động online suốt thời kỳ đại dịch Covid-19 và từng bước phát triển đến nay.
Cứ vào cuối tuần, trẻ em lại đến thư viện đọc sách, sinh hoạt và tham gia các hoạt động tương tác. Trẻ có thể mượn sách về nhà đọc mà không mất phí. Cô Tâm và cộng sự sắp xếp những kệ sách thật khoa học với nhiều tác phẩm văn học dành cho thiếu nhi của những tác giả nổi tiếng trong và ngoài nước, sách do chính cô trò ở Ô Cửa Sách sáng tác. Kệ sách được sắp xếp theo từng đề tài khác nhau, mầu sắc phù hợp với tâm lý trẻ. Cô Tâm cũng chính là người kể chuyện theo sách và hướng dẫn các em cách đọc sách.
Sáng chủ nhật hôm ấy, trong thư viện nhỏ có khoảng 20 em từ 4 đến 14 tuổi ngồi nghe cô Tâm kể chuyện “Bé Thông”. Cô dẫn truyện và tương tác nhịp nhàng với các em nhỏ. Cô đã tham gia học các lớp về nghiệp vụ mầm non; và để nâng cao các hoạt động quảng bá văn hóa đọc, cô đã thực hiện nhiều dự án như “Mẹ thiên nhiên”, “Khi trẻ là tác giả”… Ô Cửa Sách cũng luôn gắn việc đọc sách với hoạt động trải nghiệm thực tế thông qua việc khám phá thiên nhiên, tìm hiểu văn hóa hay có những chuyến dã ngoại. Nơi đây có khung cửa sổ có thể nhìn ra không gian xanh của rừng thông, của cây cỏ hoa lá. Đã rất nhiều lần trẻ được trải nghiệm ở khu rừng thông ấy. Trong thư viện có không gian nhỏ trưng bày rất nhiều sản phẩm do trẻ tạo nên từ quả thông khô, lá thông, cành thông; tạo hình ảnh các nhân vật bằng vỏ hạt mắc-ca, vỏ hạt óc chó…
Khi trẻ là tác giả
Từ năm 2022, Ô Cửa Sách còn phối hợp với Thư viện tỉnh Lâm Đồng, các trường mầm non và tiểu học trên địa bàn tỉnh tổ chức các buổi diễn kịch, đọc sách và giới thiệu sách. Với dự án “Khi trẻ là tác giả”, Ô Cửa Sách hướng dẫn các em sáng tác. 180 phút của mỗi buổi học vào cuối tuần được chia làm 3 hoạt động: đọc-viết-trải nghiệm. Những bà mẹ có con tham gia dự án như cô Thư, cô Thục, cô Trúc, là những giáo viên nghệ thuật, cũng là cộng sự đắc lực với cô Tâm giúp trẻ sáng tạo.
Một thí dụ, ban đầu, ở bộ sách “Covid trong mắt trẻ thơ”, cô Tâm viết lời, còn phần vẽ tranh minh họa và chuyển ngữ sang tiếng Anh do các em thiếu nhi dưới 12 tuổi thực hiện. Sau dự án đó, cô Tâm hướng các em đến việc tự sáng tạo, tự viết nội dung cho truyện. Những buổi workshop rèn kỹ năng viết cho trẻ được bắt đầu. Trong mỗi dự án, trẻ được đi thực tế, trẻ tư duy theo chủ đề rồi tự xây dựng ý tưởng cho cốt truyện, được hướng dẫn cách xây dựng nhân vật và các giai đoạn phát triển của truyện. Tuy nhiên, không như người lớn, quy trình sáng tác của trẻ sẽ là trẻ trình bày bằng lời truyện của mình, giáo viên ghi âm và đánh máy lại, giáo viên mỹ thuật hướng dẫn trẻ phác thảo bảng phân cảnh, scan lại bản thảo vẽ nét của trẻ. Khi đã ưng ý về bản vẽ, tác phẩm sẽ được ấn hành.
Trên Website ocuasach.com của Ô Cửa Sách thường xuyên đăng tải các bài viết giới thiệu sách, các tài liệu do Ô Cửa Sách biên soạn nhằm hỗ trợ phát triển văn hóa đọc. Kênh YouTube của Ô Cửa Sách cũng đăng tải các video diễn kịch, rối bóng, giới thiệu sách dành cho trẻ em. Phòng Zoom kể chuyện online được duy trì đều đặn mỗi mùa hè trong các năm vừa qua và nhiều hoạt động cộng đồng khác.
Đã có những tập sách mà tác giả là các cây bút thiếu nhi của Ô Cửa Sách như “Những câu chuyện về rồng và phù thủy” (Hoàng Phúc-Lê Khanh), “Những câu chuyện về dòng sông” (Trọng Hiếu-Hoàng Long), “Bạn không cần nhìn thấy, mùa xuân vẫn tràn đầy” (Hà Thụy Tú Uyên)… Trong đó, có những tác phẩm từng đạt giải thưởng như: “Thư viện kỳ bí” (Sinh Hùng) đạt giải Dế Mèn năm 2024, “Chiếc mai của cá con” (Trọng Hiếu) đạt cuộc thi Đóa hoa đồng thoại 2024. Ngoài ra, có bản thảo còn được chọn trưng bày tại Triển lãm sách thiếu nhi ở Busan, Hàn Quốc. Tính đến thời điểm này, Ô Cửa Sách đã hoàn thiện 14 đầu sách. Trong đó, 7 cuốn được NXB Phụ nữ Việt Nam đầu tư xuất bản, 7 cuốn do Ô Cửa Sách liên kết xuất bản. Với nguồn bản thảo dồi dào từ trẻ em, Công ty TNHH Giáo dục và Xuất bản Ô Cửa Sách dự kiến sẽ tiếp tục ra mắt thêm nhiều đầu sách trong thời gian tới. Cô Thanh Tâm cho biết, 50% số sách được xuất bản trong khuôn khổ dự án “Khi trẻ là tác giả” được trao tặng đến tay trẻ em có niềm đam mê đọc sách nhưng ít có điều kiện sở hữu sách. Ô Cửa Sách cũng chung tay quyên góp sách, áo ấm, những đồ chơi còn tốt và lành lặn để giúp các bạn nhỏ khó khăn ở vùng biên giới.
Thành công mà Ô Cửa Sách có được là nhờ người sáng lập rất tâm huyết với việc đọc sách, cách thực hiện dự án và cách khắc phục khó khăn về nguồn vốn hoạt động, nguồn nhân lực tự túc và tự nguyện. Ngoài ra, rất nhiều phụ huynh đã đồng thuận, cùng tạo cảm hứng cho thiếu nhi thay đổi cách tiếp cận với thói quen đọc sách và tôn trọng sách. Mong rằng, mô hình nhiều “Ô Cửa Sách” sẽ được nhân lên rộng hơn trong tương lai.
