Tranh cãi làm lu mờ giá trị nghệ thuật
Chia sẻ đầy tâm huyết của Nghệ sĩ Hoàng Thái Quốc (Sân khấu kịch Thiên Đăng, TP Hồ Chí Minh) cho thấy mạng xã hội trong thời đại này tác động đến nghệ sĩ và công chúng một cách rất mạnh mẽ. Hoàng Thái Quốc đã có hơn 30 năm đứng trên sân khấu. Với bề dày hoạt động của mình, anh đã trải qua nhiều giai đoạn thăng trầm của làng kịch thành phố. Cũng từ đó, anh nhìn nhận rằng mạng xã hội với tốc độ lan nhanh như một công cụ quảng bá cực kỳ hiệu quả cho một tác phẩm nghệ thuật, lẫn cá nhân người nghệ sĩ. Tuy nhiên, khác với thế hệ của anh, người nghệ sĩ tập tuồng, đi diễn, hay quây quần bên nhau để chia sẻ kinh nghiệm. Câu chuyện liên quan đến nghệ sĩ ngày đó chỉ được các báo, đài chính thống đưa tin. Còn bây giờ mở mạng xã hội ra là có ngay những thông tin tràn ngập. Tin đúng cũng có, mà sai thì cũng không ít. Thậm chí với nhiều tranh cãi không đáng có, nhiều cá nhân nghệ sĩ vẫn sử dụng mạng xã hội như một phương thức cất cao tiếng nói của mình. Điều này rất nguy hiểm. Bởi chính lúc này, sự ồn ào đã khiến hình ảnh nghệ sĩ trong lòng công chúng phai nhạt đi rất nhiều.
Đồng quan điểm đó, họa sĩ Vũ Tuấn Việt (Hội viên Hội Mỹ thuật Việt Nam) cũng cho rằng, ở thời điểm này, nghệ sĩ dễ dàng hơn trong việc tiếp cận quý vị khán giả thông qua những chia sẻ về hoạt động, tác phẩm hay quá trình làm việc. Đấy cũng là những ưu điểm mà mạng xã hội mang lại đối với nghệ sĩ. Nhưng việc tiếp cận nhiều cũng đồng nghĩa sẽ nhận được nhiều hơn những ý kiến. Trong đó có đồng tình thuận chiều, có trái chiều. Và mỗi ý kiến mang một tinh thần riêng dưới góc nhìn cá nhân. Đôi khi, việc nhìn nhận thông qua một góc nhìn có phần thiếu tiếp cận lại vô tình phán định nên những sai lệch về ý nghĩa của trạng thái nghệ thuật đó. Và chính điều đó tạo nên những thảo luận đi quá giới hạn, dần biến thành những công kích cá nhân. Nhưng để một cuộc thảo luận biến thành đấu tố, rồi lời qua tiếng lại, thì giá trị nghệ thuật lại bị che mờ. “Với tôi, đó chỉ là sự chú ý ngắn hạn mà làm xói mòn hình ảnh lâu dài của người nghệ sĩ”, họa sĩ Vũ Tuấn Việt cảnh báo.
Ca sĩ Lê Thu Hiền (Huy chương vàng cuộc thi Tài năng trẻ toàn quốc 2017) cũng thẳng thắn bày tỏ quan điểm của mình trước những “đấu tố” trên mạng xã hội và áp lực mà một nghệ sĩ phải hứng chịu. Theo cô, mạng xã hội hiện nay đúng là con dao hai lưỡi. Một mặt, nó giúp văn nghệ sĩ quảng bá tác phẩm, xây dựng thương hiệu cá nhân và kết nối gần gũi hơn với khán giả. Nhưng mặt khác, khi bị biến thành “sàn đấu tố” giữa đồng nghiệp, mạng xã hội lại làm xấu đi hình ảnh nghệ sĩ trong mắt công chúng. “Theo tôi, việc lời qua tiếng lại, tranh cãi gay gắt trên mạng không phải là một giải pháp hợp lý, bởi nó dễ gây tổn hại danh dự, phá vỡ tình đồng nghiệp và tạo nên những định kiến không hay từ khán giả. Đối với người trẻ làm nghệ thuật, áp lực từ mạng xã hội rất lớn. Một lời bình luận tiêu cực cũng có thể ảnh hưởng đến cảm xúc, tinh thần và sự tự tin. Đôi khi, người nghệ sĩ trẻ phải chịu đựng sự soi xét quá mức, khiến họ dễ bị khủng hoảng hoặc đưa ra phản ứng thiếu kiềm chế”, nữ ca sĩ nhận xét.
Ca sĩ trẻ Lê Thu Hiền cho biết, cá nhân mình nếu trước những tranh cãi liên quan đến bản thân cô sẽ chọn cách ứng xử điềm tĩnh, không đối đáp gay gắt trên mạng xã hội. “Tôi sẽ trao đổi trực tiếp, tế nhị với đồng nghiệp nếu cần, hoặc im lặng để giữ sự tôn trọng lẫn nhau. Quan trọng hơn, tôi muốn giữ được sự nhân văn và tình nghĩa, vì nghệ thuật không chỉ là tài năng mà còn là thái độ sống. Sự chân thành, tôn trọng đồng nghiệp và khán giả mới là yếu tố giúp một nghệ sĩ đi đường dài”.
Giới văn chương nhiều năm trở lại đây cũng chứng kiến nhiều vụ việc tranh cãi ầm ĩ khắp mạng xã hội. Thậm chí dẫn đến chia ra nhiều phe, tranh luận gay gắt. Nhà văn trẻ Trần Duy Thành (Hội viên Hội Nhà văn TP Hồ Chí Minh) cho rằng khi mạng xã hội biến thành chốn ồn ào để công khai mâu thuẫn, công kích lẫn nhau thì hệ quả thường nghiêng về tiêu cực nhiều hơn tích cực, nên việc sử dụng mạng xã hội để giải quyết mâu thuẫn không phải là một giải pháp hợp lý hay bền vững. Bởi chính những drama, tranh cãi lời qua tiếng lại thường tạo sự chú ý nhất thời nhưng trực tiếp ảnh hưởng không tốt tới hình ảnh, thương hiệu của người nghệ sĩ, làm suy giảm lu mờ giá trị nghệ thật sáng tạo mà họ cất công theo đuổi, và ảnh hưởng đến niềm tin của công chúng vào giới văn nghệ sĩ.
Chân thành, tôn trọng và chất lượng để đi đường dài
Có những cuộc thảo luận lại biến thành thị phi, khiến công chúng quan tâm đến “scandal” nhiều hơn tác phẩm. Điều này vừa làm giảm niềm tin của xã hội vào người nghệ sĩ, vừa tạo áp lực tiêu cực cho văn nghệ sĩ, nhất là những người trẻ mới bước vào nghề, khiến họ sợ hãi hoặc nản lòng trước không gian sáng tạo. Về lâu dài, nghệ thuật mất đi sự tôn nghiêm và đối thoại học thuật cần có. Thay vào đó, chỉ còn lại ồn ào cá nhân và những “cuộc chiến” ảo không mang lại giá trị thực. Bản thân người trong cuộc cũng dễ bị định kiến xã hội dù chưa có kết luận rõ ràng về tính xác thực của vụ việc.
Nhưng làm sao để giải quyết các tranh luận trên mạng xã hội mà văn nghệ sĩ vẫn giữ được giá trị bản thân trong ánh nhìn của công chúng? Nhà văn trẻ Trần Duy Thành bộc bạch: “Mặt phải của văn hóa nghệ thuật luôn cần được lan tỏa tích cực, có thể thông qua mạng xã hội. Còn mặt trái (nếu có) thì việc xử lý bất đồng nên diễn ra theo hướng ứng xử văn minh, chuẩn mực và chuyên nghiệp như tìm cách kết nối và đối thoại, phản biện; cần sự hỗ trợ/điều phối/phân định từ các ban, ngành hoặc hội nghề nghiệp có thẩm quyền trước khi “công khai” sự việc. Tin rằng, với thái độ ứng xử chuẩn mực cùng những sáng tác chất lượng thì người nghệ sĩ sẽ khẳng định được vị trí bền vững trong lòng công chúng”.
Nhà báo Cẩm Lệ, tạp chí Doanh nhân trẻ, đã có nhiều năm làm báo chuyên mảng văn hóa, nghệ thuật nhận định việc tranh luận hành xử của văn nghệ sĩ trên mạng hiện nay có thể thấy tồn tại nhiều bất cập. Những hành xử đúng chuẩn không chiếm số nhiều mà phần đông lại bị lệch chuẩn. Các cuộc chiến về đời tư, tình ái của nghệ sĩ cũng được các bên tận dụng mạng xã hội để làm công cụ tấn công nhau, khiến không ít khán giả ngán ngẩm. Khi bên A họp báo lên truyền thông công bố các vấn đề liên quan đến bên B, thì ngay sau đó, bên B cũng lên bài dài tố cáo lại bên A. Những cuộc đấu “mạng” có thể kéo dài hàng năm chưa có hồi kết. “Do đó, với các văn nghệ sĩ, ứng xử trên mạng xã hội cần phải được ý thức cao. Là người nổi tiếng, những phát ngôn hành xử của nghệ sĩ luôn được công chúng quan tâm. Cần trang bị kiến thức để nhận định đúng sai, bình tĩnh để có những ứng xử đúng mực, tránh những hậu quả đáng tiếc cho chính tên tuổi của mình, chưa kể đến những tác động không tốt trong đời sống văn hóa”, nhà báo Cẩm Lệ kiến nghị.
