1. Trải dài trên mảnh đất hình chữ S suốt từ bắc vào nam có rất nhiều làng nghề thủ công mà trong cuốn sách đã in dòng chữ ghi địa chỉ kèm theo nghề dưới từng bức ảnh: “Lồng đèn” - Hội An, “Hoa giấy Thanh Tiên” - Huế, “Nấu bánh Tét” - Hóc Môn, “Quạt Chàng Sơn” - Hà Nội, “Vẽ mặt nạ” - Hưng Yên, “Vấn chổi đót” - Củ Chi, “Dệt thảm từ xơ dừa” - Bến Tre, “Nghề đan lục bình” - Vũng Tàu, “Phơi sản phẩm” - Ninh Bình, “Nghề đan lợp” - Đồng Tháp, “Nghề truyền thống” - Bạc Liêu, “Nghề làm cốm” - Tú Lệ, Yên Bái, “Lò bánh tráng” - Phú Yên (nay là Đắk Lắk)… Và còn rất nhiều nghề thủ công ở các làng nghề thuộc các tỉnh, thành phố khác với hơn một trăm tấm ảnh nghệ thuật thể hiện nghề thủ công truyền thống. Nhiều nghề truyền thống được in trong cuốn sách ảnh như: Nghề làm bánh tráng, làm muối, sơn mài, đồ gốm sứ, mây tre đan, làm tương, làm đường phèn…
Câu lạc bộ (CLB) nhiếp ảnh nữ Hải Âu gồm các chị em có hộ khẩu trường trú ở Thành phố Hồ Chí Minh. Có lẽ do điều kiện địa lý, đường xa, nên khi làm sách, không thể đòi hỏi các nữ hội viên vai khoác ba-lô máy móc lên đường ra bắc sáng tác ngay được. Mặc dù các tỉnh khu vực phía bắc cũng rất phong phú về làng nghề thủ công, đó là làng gốm Thổ Hà, Chu Đậu, làng làm bánh đa Cự Đà (Hà Nội), làng làm miến ở Sơn Tây (Hà Nội), Bắc Ninh, mì Chũ - Bắc Giang (nay là Bắc Ninh), làng Vác (Hà Nội) làm lồng chim, làng Đọi Tam làm trống ở Hà Nam (nay là Ninh Bình), làng đúc đồng Ngũ Xã (Hà Nội)… Có lẽ là do trong các dịp ra bắc sáng tác nói chung, các tác giả đã tranh thủ thu vào trong ống kính cơ hội ít gặp ở một số làng nghề thủ công, coi như một thứ “sản phẩm” để dành - Nghề nhiếp ảnh là như thế, gặp dịp là tung ra. Xét trên tinh thần đó, cuốn sách ảnh “Nghề thủ công truyền thống” (NXB Thông tấn) thật đáng trân trọng!
Một CLB nhiếp ảnh mà các tay máy đều là phụ nữ, những người mà xã hội thường gọi là phái “chân yếu tay mềm”, nhưng ở đây, qua cuốn sách này thấy 29 chị có ảnh trình làng thật là một điều đáng quý! Trong đó có sự đóng góp lớn của các tác giả như Đinh Thị Kim Lan và Đoàn Thị Thơ, mỗi người tới 11 tác phẩm, Nguyễn Hồng Nga 10, Ngô Thị Thu Ba 8 tác phẩm… Tất cả tạo nên một cuốn sách ảnh đen trắng rất ấn tượng của các tác giả cũng đồng thời là những nghệ sĩ nhiếp ảnh có tên tuổi thuộc Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam với bề dày kinh nghiệm. Hàng chục bức ảnh khai thác đề tài gốm không chỉ ở một tỉnh, không chỉ ở một công đoạn. Mỗi tác phẩm thể hiện một cái nhìn khác nhau rất phong phú, làm cho người xem thấy thêm trân quý nghề thủ công truyền thống và những nghệ nhân tài hoa.
2. Các nghề thủ công, có thể nói, đại đa số là những nghề truyền thống, có từ lâu đời, gắn liền với lịch sử văn hóa của mỗi quốc gia “được xem như những “viên ngọc quý” lưu giữ hồn cốt văn hóa dân tộc” (Lời nói đầu của Giám đốc Nhà văn hóa phụ nữ Thành phố Hồ Chí Minh). Có những nghề đã gắn bó với cuộc sống con người Việt Nam từ nhiều thế kỷ. Ở một nước thuần nông như Việt Nam ta, có những làng đã trở thành làng nghề từ bao đời.
Sản phẩm của làng nghề không chỉ để ăn: Miến, bánh tráng, đường mía, tương, kẹo mè xửng. Mà còn là đồ dùng thiết yếu cho cuộc sống: Chiếu cói, quạt giấy, quạt nan, hương thờ. Không chỉ để dùng trong nội địa mà còn để xuất khẩu, như: Tranh kính, hàng thủ công mỹ nghệ sơn mài, cói, mây tre đan… góp phần làm giàu cho đất nước. Sản phẩm do thợ thủ công các làng nghề góp phần đưa kim ngạch xuất khẩu lên tới hơn 1 tỷ USD/năm. Sản phẩm thủ công truyền thống không chỉ gắn bó với đời sống mà còn đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa của con người, mang ý nghĩa tinh thần sâu sắc: Đĩa men gốm sứ in hình cột cờ Hà Nội, hình Tháp Rùa, Chùa Một Cột… làm quà tặng ngoại giao, góp phần quảng bá bộ mặt văn hóa quốc gia, tập tục và tín ngưỡng của mỗi vùng miền.
Những điều vừa nêu trên đủ thấy nghề thủ công cổ truyền có tác dụng lớn lao với công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Vậy mà nay đứng trước sự thách thức của kinh tế thị trường, của sự phát triển công nghiệp nhanh đến chóng mặt, nhiều nghề thủ công bị mai một, có làng nghề thoi thóp. Con người quay sang dùng hàng kim loại, hàng nhựa: Rổ rá, đồ đựng, bát đĩa, chiếu nylon thay chiếu cói, mì ăn liền thay miến dong, mì gạo…
3. Giữ gìn và phát huy nghề thủ công truyền thống là trách nhiệm của mọi người. Là một việc làm lâu dài. CLB nhiếp ảnh nữ Hải Âu đã làm được một việc rất đáng được khích lệ. Chụp và xuất bản được cuốn sách ảnh nghệ thuật “Nghề thủ công truyền thống”. Lưu giữ những hình ảnh đẹp thể hiện nhiều công đoạn các nghề thủ công ở các làng nghề truyền thống, góp phần cảnh báo, dóng lên tiếng chuông báo động, giúp cho người xem ảnh, cho xã hội, nhất là thế hệ trẻ biết được những hàng hóa mà người Việt vẫn dùng hằng ngày chính là được sản xuất từ những bàn tay vàng của những người thợ thủ công. Mỗi tấm ảnh là một lát cắt, thể hiện một quy trình làm ra sản phẩm của làng nghề và thể hiện sự tài hoa của nghệ nhân.
Nghề thủ công truyền thống thật sự là nghề cao quý. Chúng ta phải lưu giữ, phải duy trì vì nó còn là nét đẹp văn hóa. Chúng ta quyết không để mất nghề thủ công truyền thống. Chúng ta phải bảo tồn tinh hoa nghề cổ, nghề thủ công truyền thống, phải “giữ lửa”, “truyền lửa” cho đời sau.
Cuốn sách ảnh “Nghề thủ công truyền thống” chính là đã góp phần tích cực vào nhiệm vụ vinh quang này.
