Sau hơn 10 năm bền bỉ với niềm đam mê, anh cùng nhóm bạn đang góp phần thúc đẩy cộng đồng chơi máy bay RC tại Việt Nam, đồng thời hỗ trợ các hoạt động diễn tập quốc phòng và giáo dục STEM.
Sáng chủ nhật, ở bãi đất trống tại huyện Quốc Oai (Hà Nội), một chiếc máy bay mô hình dài gần 1 m từ từ rẽ gió lao vút lên không trung, xoay nhiều vòng nhẹ nhàng rồi lượn đều trước khi hạ cánh êm ái giữa bãi cỏ. Cách đó không xa, Giang mỉm cười, vẻ mặt đầy hài lòng sau nhiều giờ bay thử để chuẩn bị cho những buổi diễn tập phòng không tại các tỉnh phía bắc. “Chiếc này em chỉ làm mất gần hai ngày. Mọi thứ đều suôn sẻ, dễ dàng”, Giang nói và nhẹ nhàng nhấc mô hình lên khỏi mặt cỏ. Với anh, việc lắp ráp, sửa chữa và điều khiển mô hình máy bay RC không chỉ là một thú chơi, mà là một phần cuộc sống trong hơn 10 năm qua.
Từ cánh diều làng quê đến mô hình máy bay
Sinh năm 1994 tại huyện Đông Hưng (Thái Bình), Giang lớn lên cùng cánh đồng, những buổi chiều đầy gió và những chiếc diều giấy như nhiều cậu bé khác. Lớn hơn một chút, chính xác là hồi học THPT năm 2012, anh bắt đầu thích những chiếc máy bay mô hình có cấu tạo đơn giản như Su Flat, chỉ cần bay lên bay xuống là thấy sung sướng. “Hồi đó, thấy cái gì bay được là mê. Bay được là thấy tự do, thấy vui”, Giang kể. Tuy vậy thì thời gian này, để chế tạo, lắp ráp một chiếc máy bay mô hình điều khiển từ xa không hề đơn giản do vật liệu, thiết bị điện đều thiếu. Giang cho biết, anh thường mất nhiều ngày chế tạo, máy bay mô hình bay lên cũng chỉ được 10 giây là đâm, bổ nhào xuống đất và vỡ vụn. Những lần như thế, anh và các bạn đành nhặt thiết bị điện mang về và làm lại vỏ khác.
Sau này, khi đỗ vào Trường đại học Giao thông vận tải, học chuyên ngành kết cấu cầu đường, chàng trai người Thái Bình mới có điều kiện tìm kiếm tài liệu, nghiên cứu kỹ hơn những chiếc máy bay mô hình điều khiển từ xa. Thế nhưng, mọi chuyện chỉ thay đổi trong giai đoạn dịch Covid-19 bùng phát vào cuối năm 2019. Khi đó, Giang đã tốt nghiệp và đi làm được bốn năm. Do thời kỳ này giãn cách xã hội, công việc ít nên anh có thời gian dành cho thú chơi máy bay RC hơn. Đến năm 2021, anh và vài người bạn rủ nhau chế tạo, lắp ráp một cách bài bản, tất cả chỉ với mục tiêu tạo ra chiếc máy bay RC của riêng mình.
Nhờ công nghệ phát triển và có sự góp sức của nhiều người, thời gian hoàn thiện mỗi chiếc máy bay RC được rút ngắn dần, chỉ còn từ hai ngày đến một tuần, tùy kích thước và độ phức tạp của từng loại. Máy bay đều được nhóm của Giang lắp ráp thủ công, từ việc cắt thân, chỉnh góc cánh đến gắn bảng mạch và hiệu chỉnh điều khiển.
Dựa trên các thiết kế của những người chơi máy bay RC nước ngoài, Giang sẽ vẽ trên máy tính, sau đó đưa đi cắt laser. Máy bay RC khá giống so với máy bay nguyên mẫu, tỷ lệ mô hình thường là 1/12 và đơn giản hóa chi tiết để bảo đảm tính bay.
Cuộc chơi của kiên nhẫn và đam mê
Không phổ biến như xe mô hình hay flycam, máy bay RC là thú chơi kén người, bởi đòi hỏi việc nắm rõ Luật Phòng không nhân dân có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, cũng như kỹ thuật, thời gian, không gian và chi phí khá cao. Một chiếc máy bay RC “sơ cấp” có thể vài trăm nghìn đồng, nhưng một mô hình chiến đấu cơ lớn có thể lên tới vài chục triệu đồng. Những mẫu máy bay RC phổ biến được Giang và nhóm bạn mô phỏng là các dòng chiến đấu cơ như Su-30, F-16 hay Mirage của Nga, Mỹ, Anh hay Pháp… vì kiểu dáng mạnh mẽ, khí động học tốt.
Bên cạnh những thiết kế thông dụng có thể vẽ trên máy tính và cắt laser, máy bay dài 1 m, sải cánh 60 - 70 cm, sau đó về thi công, một số mô hình lớn hơn, dài 1,9 - 2 m, sải cánh 1,2 - 1,5 m, đòi hỏi phải gia cố khung xương để lắp máy xăng hoặc động cơ turbin phản lực mini. Thậm chí, có những mô hình có kích thước lớn sẽ phải đặt nhà máy vì chỉ ở nước ngoài mới có khuôn đúc, sau đó họ sẽ lắp ráp vỏ và thiết bị điện. Vỏ máy bay RC được làm từ xốp dẻo với ưu điểm nhẹ, dễ định hình và đặc biệt là khi va đập không vỡ, chống chịu tốt. Phần điện gồm bộ điều khiển từ xa, bộ điều tốc mô-tơ, mô-tơ, servo điều khiển bánh lái. Ngoài ra, người chơi có thể nâng cấp mô hình bằng cách bổ sung đèn LED, càng đáp thu gọn hay tích hợp GPS để khi máy bay rời khỏi tầm nhìn thì chỉ cần gạt điều khiển là nó tự quay về…
Theo Giang, mỗi mẫu máy bay RC thường có hơn 100 chi tiết, trong đó phần khó nhất là làm vỏ, từ việc thiết kế phải chính xác đến việc lắp ráp và sơn… Ở đây, không hề có chuyện máy bay RC chỉ như một trò chơi mà bỏ qua những yếu tố như khí động học, lực nâng và trọng lượng vì họ cần tính toán để bảo đảm máy bay nhẹ (chỉ khoảng 0,9 kg đến 4 - 5 kg), bay nhanh và nhào lộn tốt. Rồi phần sơn vỏ cũng mất nhiều thời gian vì phải sơn hai đến ba lớp.
Một phần khó nữa là lắp phần điện vì ngoài những thiết bị nêu trên, những thành viên chuyên lắp ráp, thi công như Nguyễn Thế Thành, Nguyễn Tiến Dũng, Dương Ngọc Tiền còn phải lắp con quay hồi chuyển điện tử để giữ cân bằng cho máy bay, giảm rủi ro do va đập hoặc rơi. Cuối cùng là phần bay thử. Đây là nhiệm vụ của Võ Hoàng Hiếu, một thành viên khác trong nhóm. Hiếu cho biết, bay thử nhằm đánh giá máy bay có cân bằng hay không và họ sẽ có những cân chỉnh cuối cùng trước khi bàn giao cho khách.
Như vậy, bảy thành viên trong nhóm đều có những công việc riêng, như Giang đảm nhận thiết kế mẫu, Hiếu đảm nhận việc bay thử, ba người làm phần vỏ và điện, hai người phụ trách đóng hàng và gửi. Tuy ai cũng bận bịu nhưng ngoài giờ làm việc tại văn phòng, Giang và nhóm bạn đều tham gia các diễn đàn những người chơi máy bay RC. Rảnh rỗi thì họ sẽ gặp nhau vào cuối tuần, chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ nhau linh kiện, cùng cười nói bên những cú bay - và cả những cú rơi.
Giữ lấy những ước mơ
Ban đầu, tôi vẫn nghĩ chơi máy bay RC chỉ đơn giản là lắp ráp mô hình và bay, thực tế thú chơi này không còn gói gọn trong những bạn trẻ có chung đam mê nữa sau khi tôi hỏi Giang về cờ lưu niệm được Câu lạc bộ Hàng không phía Bắc tặng nhóm năm 2023 nhân kỷ niệm 60 năm Ngày truyền thống Quân chủng Phòng không - Không quân (22/10/1963 - 22/10/2023). Lý do là việc trở thành thành viên Câu lạc bộ Hàng không phía Bắc giúp họ nâng cao nhận thức và trách nhiệm trong bảo vệ vùng trời, giữ gìn an ninh, trật tự xã hội khi chơi máy bay RC. Tất cả đều nắm rõ và phổ biến lại cho người chơi khác Quyết định số 18/2020/QĐ-TTg ngày 10/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ về thiết lập khu vực cấm bay, khu vực hạn chế bay đối với tàu bay không người lái và các phương tiện bay siêu nhẹ; Luật Phòng không nhân dân quy định thiết bị bay không người lái (UAV) và phương tiện bay khác (các loại khí cầu, mô hình bay, dù bay, diều bay - trừ diều bay dân gian)… phải đăng ký trước khi đưa vào khai thác, sử dụng. Vì vậy, trong những buổi bay thử, họ đều thực hiện ở các khu vực cho phép theo bản đồ trực tuyến khu vực cấm, hạn chế với UAV và các phương tiện bay khác của Bộ Quốc phòng. Thực tế là trong trường hợp bay liên tục và cần có những cảnh quay đẹp trên đường băng đăng để tải lên YouTube, TikTok hay tham dự giao lưu máy bay cánh bằng, máy bay trực thăng thường niên, họ sẽ lên Câu lạc bộ Hàng không phía Bắc tại Hòa Lạc, Hà Nội thực hiện.
Nhờ sự bài bản và chuyên nghiệp đó, nhóm của Giang được cộng đồng chơi máy bay RC biết đến nhiều qua tài khoản 4D Model trên YouTube. Thậm chí, trong giai đoạn diễn tập phòng không hằng năm ở các địa phương, họ còn được mời tham dự bằng các loại máy bay do họ lắp ráp, chế tạo, đóng vai “mục tiêu giả định”.
Bên cạnh đó, trong vài năm gần đây, nhóm còn tổ chức các workshop STEM (khoa học - công nghệ, kỹ thuật, toán học), hướng dẫn trẻ em, học sinh lắp ráp mô hình, làm quen với nguyên lý bay. “Nhiều bạn nhỏ rất thích, nhưng không có người hướng dẫn. Em muốn các em biết rằng ai cũng có thể làm máy bay bay nếu kiên nhẫn”, Giang nói.
Hơn 10 năm qua, với Giang và nhóm bạn, mỗi chiếc máy bay là một câu chuyện, một quá trình sáng tạo. Dù chỉ bay vài phút, nhưng cảm giác nhìn mô hình rời khỏi mặt đất, lượn giữa trời xanh là thứ không gì thay thế được. “Không cần phải là kỹ sư hàng không, không cần phải là phi công, chỉ cần yêu bầu trời một chút, khéo léo một chút, và nhiều đam mê là có thể làm được,” Giang cho biết.
Khi chiếc Su-30MK2 mô hình của Giang và Hiếu hạ cánh nhẹ nhàng xuống cỏ, những tiếng reo vang lên như một lời khẳng định cho niềm đam mê vừa được tiếp sức. Trong ánh mắt người điều khiển, đó không chỉ là niềm vui của một mô hình thành công mà là cả một bầu trời tuổi thơ vừa được sống lại - sống động, nguyên vẹn như chưa từng phai nhòa theo năm tháng.
