Khi “phố thành sông”, mọi hoạt động xã hội hầu như đều bị đình trệ. Giao thông tê liệt, xe chết máy, người lội bì bõm dưới mưa. Có người đi làm ngày cuối tháng, đến… tháng sau mới về đến nhà. Có khu bão qua mấy hôm, nắng lên rồi vẫn dùng thuyền bơi được. Có đường vành đai ở tuốt trên cao hàng chục mét, xe ô-tô vẫn nghe sóng đánh ì oạp bên hông.
Cách không xa Hà Nội, Thái Nguyên cùng một lúc hứng chịu hậu quả của cả hai hình thái ngập úng lẫn ngập lụt. Khu trung tâm tỉnh nước dâng qua nóc ô-tô, ngập đến mái nhà một tầng. Lũ sông Cầu lập đỉnh mới, tràn vào các khu dân cư hai bên bờ sông.
Điện mất, người ngồi trên mái nhà, co ro chờ cứu hộ. Đến khi nước rút, cả tỉnh chung một cảnh bùn đất tan hoang.
Các cụ xưa đã dạy, trong các mối họa (thủy, hỏa, đạo tặc), nước xếp hàng đầu. Thiệt hại do mưa lũ, sạt lở, ngập úng gây ra không thể đo đếm hết. Thiên tai gây hậu quả khó lường, nhưng không phải lý do duy nhất để sau mỗi đợt mưa bão, “điệp khúc” đánh giá nguyên nhân luôn là diễn biến bất thường của thời tiết, mưa lớn cực đoan, diện rộng…
Nhìn ngay ở Hà Nội, dễ dàng thấy nghịch lý: Cùng lượng mưa, nhưng những khu cổ, cũ, tuổi đời hàng trăm năm lại hầu như không ngập, trong lúc những khu đô thị mới, với hệ thống thoát nước hiện đại cứ mưa to là sẵn sàng tư thế… bơi. Đó là vấn đề quy hoạch, khi diện tích đất ruộng, ao, hồ, vốn là những nơi trũng thấp có vai trò tiêu thoát nước nay đã biến cả thành khu phố. Chỗ nào cũng bê-tông cốt thép, nước biết thoát đi đâu?
Thêm nữa, mỗi khu một chủ đầu tư, mạnh ai nấy làm, lo thoát nước khu mình là “xong việc”. Khi mưa, nước từ khu này chảy sang khu khác, cống nối không thông, dẫn đến cả vùng rộng lớn thành bể chứa nước khổng lồ. Một bản đồ thoát nước hoàn chỉnh, đồng bộ cho Hà Nội không phải việc ngoài khả năng các kỹ sư, kiến trúc sư. Nhưng phê duyệt quy hoạch chắc chắn không thuộc thẩm quyền của họ.
Hà Nội lo ngập úng, còn Thái Nguyên thấm thía hậu quả của ngập lụt. Dường như với đợt mưa lớn sau bão số 11 này, cả chính quyền và nhân dân Thái Nguyên đều bị bất ngờ, trở tay không kịp. Không có một cảnh báo cụ thể nào về mức nước dâng cao trong thời gian ngắn. Nhiều người nghĩ rằng phải hàng chục năm nữa, một trận lụt lịch sử như sau bão Yagi năm 2024 mới tái diễn. Nhưng họ đã lầm.
Thiên tai không chỉ là chuyện “tại trời”. Không thể triệt tiêu hoàn toàn, nhưng có thể giảm thiểu thiệt hại nếu nâng cao được năng lực dự báo, cảnh báo, ứng phó và khắc phục những bất cập trực tiếp liên quan. Những cơn bão đi qua, thiệt hại về kinh tế vô cùng lớn, và sẽ còn để lại dư âm lâu dài. Đó chắc chắn là trở lực lớn cho quyết tâm tăng trưởng cao của cả nước, không chỉ bây giờ, mà trong cả tương lai.
