Xây dựng đề án tuyển sinh thực chất đầu vào

Bộc lộ nhiều hạn chế

Từ năm 2016, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) chính thức cho phép xét tuyển bằng học bạ với các lý do: Giảm áp lực cho kỳ thi, mở rộng cơ hội vào đại học, trao quyền tự chủ tuyển sinh cho các trường. Kể từ đó, nó đã trở thành một trong những phương thức phổ biến, chiếm tới 40-50% tổng số thí sinh nhập học đại học.

Tuy nhiên, quá trình thực hiện, phương thức xét tuyển này bộc lộ nhiều hạn chế: Học bạ vốn do từng trường THPT quản lý, với cách cho điểm, cách đánh giá khác nhau. Có trường chấm nghiêm, có trường nới lỏng, không loại trừ tiêu cực “chạy điểm” để học sinh có học bạ đẹp. Tại các thành phố lớn, chất lượng giảng dạy và học tập cao hơn nên việc đánh giá khắt khe, điểm số cũng khó hơn so với khu vực ở nông thôn, vùng xa… nên tạo ra bất bình đẳng giữa các vùng, miền. Vì học bạ là “tấm vé” dễ dàng vào đại học, nên nhiều học sinh bị cuốn vào “cơn lốc” giữ điểm đều suốt ba năm, thay vì học thực chất. Kết quả, học bạ dần đánh mất vai trò phản ánh trung thực quá trình học tập và biến thành một loại “vé cứng” mà phụ huynh sẵn sàng tìm cách mua bằng mọi giá. Đây là điều xã hội không thể chấp nhận khi nói đến sự công bằng trong giáo dục.

Chị Nguyễn Thanh Thảo, có con đang học lớp 11 tại một trường thuộc phường Hà Đông (Hà Nội) đánh giá rằng: “Tôi đồng ý với việc bỏ xét tuyển bằng học bạ vì khi các cháu thi vào các trường đại học hay chọn ngành nghề chỉ cần có năng lực ở một chuyên ngành nhất định chứ không cần xét đến tất cả các môn học. Việc học dàn trải, tăng thêm áp lực học tập cho học sinh hoặc lo chạy thành tích học bạ dễ dẫn đến tiêu cực tại các trường THPT mà không có được chất lượng đầu vào tốt cho các trường đại học!”.

Anh Hoàng Tiến Mạnh, phụ huynh học sinh lớp 12 trú tại phường Hoàn Kiếm (Hà Nội) cho rằng: “Điểm học bạ chỉ phù hợp với đánh giá chất lượng học tập ở bậc THPT. Còn thí sinh muốn xét tuyển vào các trường đại học thì cần có các hình thức đánh giá cao hơn, phụ thuộc vào nhu cầu tuyển dụng của các trường. Do vậy, việc thí sinh muốn vào đại học cần phải trải qua các kỳ thi được tổ chức nghiêm ngặt, điều đó mới tạo được chất lượng sinh viên học đại học, sau này mới có những nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước!”.

Bạn Nguyễn Hoàng Giang, sinh viên năm cuối Trường đại học Thương mại (Hà Nội) chia sẻ: “Em từng chứng kiến chất lượng đầu vào của các tân sinh viên không đồng đều nhau vì theo các phương thức xét tuyển khác nhau. Có nhiều bạn vào đại học bằng “học bạ đẹp” nhưng kết quả học tập tại giảng đường lại rất yếu, sau quá trình học phải thi lại rất nhiều môn. Do không học được nên nhiều bạn chán nản, nghỉ học rồi bỏ học. Có bạn ở tỉnh khác, không báo cho gia đình là mình không theo học được nên vẫn cứ nhận chu cấp tài chính để bám trụ ở lại Hà Nội”.

GS, TSKH Nguyễn Đình Đức, Trường đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội) thẳng thắn nhìn nhận, nhiều năm nay, kết quả đánh giá theo học bạ luôn cao hơn kết quả thi tốt nghiệp THPT. Tình trạng cả nể, dễ dãi trong đánh giá theo học bạ vẫn còn, tỷ lệ giỏi và xuất sắc thường khá cao. Khi đối sánh với kết quả thi tốt nghiệp THPT có sự chênh lệch rất lớn. Có trường hợp đánh giá theo học bạ toàn 9,6; 9,7 nhưng điểm thi THPT lại rất thấp. Nguy hiểm ở chỗ, khi về một thang điểm, những trường hợp này lại có điểm quy đổi rất cao. Vì vậy, trong việc kiểm soát để nâng cao chất lượng đầu vào, vai trò quản lý nhà nước của Bộ GD&ĐT là cần thiết và GS Đức ủng hộ bỏ phương thức xét tuyển học bạ từ năm 2026.

Hướng tới tuyển sinh thực chất và chất lượng

Năm 2025, nhiều trường đại học bỏ hẳn xét học bạ THPT hoặc giảm chỉ tiêu xét tuyển bằng phương thức này. Trường đại học Sư phạm Hà Nội bỏ hai phương thức là xét học bạ THPT và xét tuyển kết hợp điểm thi năng khiếu với điểm học bạ, điểm thi tốt nghiệp hoặc điểm đánh giá năng lực. Điểm học bạ chỉ còn là điều kiện dự tuyển riêng với các ngành sư phạm vào trường. Trước năm 2022, Đại học Bách khoa Hà Nội dùng điểm học bạ là điều kiện khi xét tuyển bằng điểm thi tốt nghiệp THPT và đánh giá tư duy. Tuy nhiên, ba năm trở lại đây, trường đã bỏ yêu cầu này. ĐH Bách khoa Hà Nội không xét tuyển kết quả học bạ.

Đại học Kinh tế quốc dân cũng bỏ phương thức xét tuyển bằng học bạ. Lý do nhà trường đưa ra là qua nhiều năm, trường nhận thấy hầu hết học sinh giỏi ở các trường chuyên đều có đủ điều kiện xét tuyển bằng chứng chỉ quốc tế hoặc điểm thi riêng. Vì vậy, bỏ xét học bạ sẽ làm giảm tỷ lệ ảo. Ngay từ khi bỏ kỳ thi 3 chung (năm 2015), Trường đại học Y Hà Nội đã “nói không” với xét tuyển bằng học bạ bởi lo ngại thiếu công bằng cho các thí sinh (vì quy chuẩn kiểm tra và tính điểm ở mỗi trường THPT là khác nhau). Một số trường đại học cũng bỏ việc xét học bạ THPT độc lập, thay vào đó, sử dụng kết hợp với các điều kiện, tiêu chí khác để tuyển sinh.

Tại hội nghị tổng kết giáo dục đại học năm 2025 vừa được Bộ GD&ĐT tổ chức, Vụ Giáo dục đại học đã gửi phiếu khảo sát về phương thức tuyển sinh đại học, cao đẳng 2026. Việc lấy ý kiến được thực hiện ở hơn 500 trường đại học, cao đẳng trên cả nước. Tại phiếu khảo sát, Bộ GD&ĐT xin ý kiến các trường về việc nên bỏ hay giữ phương thức xét tuyển bằng học bạ.

GS, TS Nguyễn Tiến Thảo, Vụ trưởng Giáo dục đại học (Bộ GD&ĐT) cho hay, năm 2025 với 17 phương thức xét tuyển, trong đó, phương thức xét kết quả học bạ chiếm hơn 42% thí sinh trúng tuyển (cao nhất), phương thức xét kết quả thi tốt nghiệp là hơn 39%, 15 phương thức còn lại chiếm 18,5%. Bộ GD&ĐT nhận thấy phương thức xét tuyển bằng học bạ không còn phù hợp.

Đặt vấn đề về việc duy trì hay loại bỏ phương thức này, ông Nguyễn Tiến Thảo cho rằng đã đến lúc cần nhìn nhận một cách toàn diện: Có nên tiếp tục xét tuyển học bạ THPT trong thời gian tới hay không.

Với phương thức xét tuyển học bạ, Bộ GD&ĐT đang đưa ra hai lựa chọn: Tiếp tục áp dụng hoặc bỏ hoàn toàn. Trước mắt, Bộ GD&ĐT có thể siết chỉ tiêu xét tuyển học bạ bằng cách đưa quy định tối đa 10-20% chỉ tiêu cho xét học bạ, ưu tiên các ngành ít cạnh tranh, chương trình liên kết hoặc dùng học bạ như tiêu chí phụ, kết hợp với điểm thi tốt nghiệp THPT/thi đánh giá năng lực và phỏng vấn để đánh giá toàn diện. Cùng với đó, cần giám sát chặt chẽ việc chấm điểm học bạ, áp dụng công nghệ như học bạ điện tử để bảo đảm minh bạch; mở rộng kỳ thi đánh giá năng lực với các bài kiểm tra đa dạng, giảm phụ thuộc vào học bạ hoặc một kỳ thi duy nhất.

Theo TS Lê Viết Khuyến, Phó Chủ tịch Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam, thay vì đơn thuần sử dụng điểm học bạ bậc THPT để xét tuyển, các trường đại học chỉ nên xem đây là điều kiện sơ tuyển ban đầu và phải kèm theo những điều kiện kết hợp khác nữa như điểm thi tốt nghiệp THPT, chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế, bài phỏng vấn, bài luận, bài kiểm tra đánh giá tư duy, đánh giá năng lực để xét tuyển. Cách làm này sẽ có độ tin cậy cao hơn và cũng bảo đảm công bằng hơn.

Lý giải về việc vì sao trong Hhội nghị tổng kết giáo dục đại học năm nay, Bộ lại thăm dò ý kiến bỏ xét học bạ, ông Nguyễn Tiến Thảo nói: “Mục tiêu cao nhất của đổi mới tuyển sinh theo yêu cầu Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị là tuyển sinh thực chất, chất lượng”.

Nghị quyết 71 và Luật Giáo dục đại học đã đề cập hiện đại hóa giáo dục và gia tăng chất lượng, bảo đảm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, phát triển kinh tế giai đoạn mới. Tuyển sinh chỉ là một khâu trong toàn bộ quá trình đào tạo. Với khâu tuyển sinh thì ngành GD&ĐT phải xem xét các phương thức, đánh giá, nhìn nhận kết quả sao cho phù hợp. Các khâu khác cũng sẽ được triển khai đồng bộ, hiệu quả, bao gồm cơ chế tài chính hỗ trợ của Nhà nước, chính sách học phí, học bổng, nguồn lực cho các trường, các ngành; tạo điều kiện cho những nhóm ngành ưu tiên phát triển, những nhóm ngành không ưu tiên nhưng xã hội cần vẫn phải duy trì.

Nghị quyết 71 yêu cầu ngành GD&ĐT xây dựng đề án tuyển sinh theo hướng đánh giá năng lực thực chất nghề hoặc đầu vào. Bảo đảm chất lượng và nâng cao chất lượng đầu vào là một trong toàn bộ các quy trình của giáo dục đại học (quy trình gồm tuyển sinh, tổ chức đào tạo, khảo sát tốt nghiệp, phản hồi sinh viên…).