Khả năng cơ động còn nhiều hạn chế
Trên địa bàn Gia Phong (xã mới được hợp nhất từ ba xã Gia Lạc, Gia Minh và Gia Phong) của tỉnh Ninh Bình, hệ thống đê điều đóng vai trò quan trọng trong phòng, chống thiên tai. Đê Hoàng Long dài
6,25 km, có cửa đập tràn, là vùng phân lũ chậm, còn tuyến đê bắc sông Đáy dài 8,89 km thường xuyên bị ngập lụt. Khi dự báo lượng mưa từ 150-250 mm, xã phải huy động lực lượng ứng phó khẩn trương.
Ông Đinh Thành Nam, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Gia Phong cho biết: Từ sau ngày 1/7, khi vận hành bộ máy chính quyền địa phương hai cấp, xã đã chủ động triển khai các biện pháp phòng, chống thiên tai theo hướng dẫn của cấp trên, không trông chờ, ỷ lại. Tuy nhiên, địa phương vẫn còn một số cán bộ, công chức mới tiếp cận công tác phòng, chống thiên tai nên thiếu kinh nghiệm chuyên môn, trong khi nguồn lực tài chính, phương tiện và trang thiết bị còn thiếu, mặt khác, hệ thống quan trắc, dự báo khí tượng thủy văn vẫn còn hạn chế.
Từ thực tiễn này, xã Gia Phong kiến nghị, cần quy định rõ ràng hơn việc phân cấp, phân quyền và phân công trách nhiệm giữa các cấp chính quyền; bố trí cán bộ kỹ thuật có trình độ cao để hướng dẫn, hỗ trợ địa phương; đầu tư nâng cấp hệ thống quan trắc, dự báo khí tượng thủy văn; chuẩn bị đầy đủ vật tư, thiết bị để sẵn sàng ứng phó khi thiên tai xảy ra.
Tại Ninh Bình, ngay sau khi hoàn thành việc sắp xếp đơn vị hành chính, tỉnh đã thành lập Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự cấp tỉnh, ban hành các phương án bảo vệ trọng điểm, hộ đê toàn tuyến và ứng phó lũ lớn vượt tần suất thiết kế; chỉ đạo 129/129 xã, phường thành lập Ban Chỉ huy và đội xung kích phòng, chống thiên tai với lực lượng tham gia là 27.627 người.
Ông Nguyễn Văn Hiếu, chuyên viên Chi cục Thủy lợi tỉnh Ninh Bình nhìn nhận: Trong thực tế, lực lượng xung kích và các lực lượng tại các xã/phường vẫn gặp hạn chế về khả năng cơ động khi đối phó nhiều tình huống khẩn cấp. Bão số 7 vừa qua là một thí dụ điển hình, khi sức người không thể tiếp cận được một số vị trí xung yếu. Trong khi đó, mô hình “4 tại chỗ” có thể linh hoạt hơn nếu được tổ chức lại. Thay vì chỉ dựa vào vật tư thủ công đặt ngay trên tuyến đê, có thể điều động nguồn vật tư dự trữ ở các điểm khác đến. Nếu kết hợp giữa các đội ứng cứu chuyên nghiệp và lực lượng tại chỗ, đồng thời phân bổ hợp lý các điểm cơ động, việc huy động vật tư và nhân lực khi xảy ra sự cố sẽ nhanh chóng, hiệu quả hơn.
Thời gian tới, Ninh Bình sẽ kiện toàn Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự các cấp, xây dựng kế hoạch, phương án ứng phó sát thực tế; tổ chức tập huấn, diễn tập; chuẩn bị đầy đủ “4 tại chỗ” nhằm nâng cao năng lực phòng, chống thiên tai.
Cần chế độ đãi ngộ xứng đáng
Ông Nguyễn Xuân Tùng, Phó Trưởng phòng Phòng Ứng phó và Khắc khục hậu quả thiên tai, Cục Quản lý Đê điều và Phòng, chống thiên tai cho biết: Các hoạt động phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai đã được triển khai đồng bộ từ Trung ương tới địa phương. Ủy ban nhân dân cấp xã/phường hiện được trao thêm nhiều thẩm quyền như xây dựng, tu bổ công trình phòng, chống thiên tai; tiếp nhận, phân bổ nguồn lực cứu trợ; thẩm định hỗ trợ khắc phục sản xuất nông nghiệp. Cấp xã/phường cũng được bổ sung nhiệm vụ mới, gồm tổ chức cưỡng chế sơ tán, bố trí chỗ ở cho hộ dân di dời, và quản lý quỹ phòng, chống thiên tai... Những điều chỉnh này nhằm tăng tính chủ động, rút ngắn thời gian phản ứng và nâng cao hiệu quả ứng phó trước thiên tai ngày càng cực đoan, bất thường.
Không riêng Ninh Bình, công tác phòng, chống thiên tai và ứng phó khẩn cấp ở cấp xã/phường tại nhiều địa phương vẫn đối mặt với nhiều khó khăn. Đội ngũ cán bộ xã /phường phần lớn mới được điều động từ huyện về, thiếu kinh nghiệm xử lý các tình huống cụ thể phức tạp. Dù pháp luật đã trao quyền xử lý nhiều vấn đề ngay tại cơ sở, song các địa phương vẫn còn quá thận trọng khi áp dụng triển khai.
Nhiều ý kiến chuyên gia khẳng định, khi các xã/phường được sáp nhập, quy mô diện tích và dân số tăng lên, nhiệm vụ phòng, chống thiên tai trở nên nặng nề hơn. Nhiều công việc vốn thuộc cấp huyện trước đây, nay chuyển về xã/phường, đòi hỏi lực lượng xung kích phải được coi trọng đặc biệt. Lực lượng nòng cốt của đội xung kích cấp xã/phường là lực lượng dân quân tự vệ, công an, đoàn viên thanh niên luôn sẵn sàng làm nhiệm vụ khi có yêu cầu, chịu trách nhiệm nhận lệnh từ cấp trên, truyền tin cho người dân, ứng phó theo các kịch bản đã được chuẩn bị. Nếu không được tổ chức, huấn luyện và trang bị đầy đủ, lực lượng này sẽ không thể bảo đảm thực hiện tốt nhiệm vụ. Do đó, lực lượng xung kích cần được rà soát, củng cố tổ chức thường xuyên; được tập huấn kỹ năng, trang bị phương tiện và có chế độ, chính sách rõ ràng để duy trì tinh thần sẵn sàng.
Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều năm qua chế độ đãi ngộ cho lực lượng xung kích còn hạn chế, chưa đủ để khuyến khích lực lượng làm nhiệm vụ lâu dài. Các chuyên gia đề xuất, Chính phủ cần ban hành hướng dẫn, quy định cụ thể về tổ chức lực lượng xung kích, đặc biệt ở các vùng thiên tai trọng điểm. Các địa phương nên cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm quản lý, vận hành lực lượng này, đồng thời có chính sách đãi ngộ phù hợp để bảo đảm sự gắn bó và tinh thần sẵn sàng của các thành viên.
Phòng, chống thiên tai ở cơ sở đòi hỏi các cấp chỉ đạo, và lực lượng xung kích cần có sự linh hoạt, thích ứng nhanh hơn, trong bối cảnh thiên tai ngày càng diễn biến phức tạp.
