Những dấu chân tiên phong
Theo báo cáo của Bloomberg, quy mô tài sản ESG toàn cầu có thể vượt 53 nghìn tỷ USD vào năm 2025. Đối với các doanh nghiệp xuất khẩu, việc thiếu một báo cáo ESG minh bạch hoặc có các chỉ số môi trường, xã hội yếu kém có thể dẫn đến nguy cơ khó tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi, hoặc bị các nhà đầu tư, đối tác quay lưng.
Thậm chí, các luật (như Luật Thẩm định chuỗi cung ứng) tại các nước phát triển cũng yêu cầu các công ty lớn phải chịu trách nhiệm về các vi phạm tiêu chuẩn môi trường trong chuỗi cung ứng của họ. Những xu hướng này tạo sức ép buộc các doanh nghiệp Việt Nam cam kết cải thiện độ bền vững trong toàn bộ vòng đời sản phẩm nhằm đáp ứng yêu cầu “xanh”.
Trong bối cảnh ngành dệt may chịu tác động kép từ áp lực giảm đơn hàng, chi phí leo thang cũng như yêu cầu tuân thủ tiêu chuẩn xanh từ các thị trường xuất khẩu chủ lực, Dệt may Hòa Thọ - đơn vị thành viên của Vinatex - đã có những thay đổi đáng kể.
Từ năm 2019 đến nay, doanh nghiệp này đầu tư sử dụng năng lượng tái tạo, trong đó có hệ thống điện mặt trời mái nhà, cho các nhà máy, đạt 5% trong tổng công suất tiêu thụ điện. Giải pháp này không chỉ giúp giảm chi phí vận hành mà còn cắt giảm hàng nghìn tấn CO2 mỗi năm. Các công đoạn như kéo sợi, dệt, nhuộm và hoàn tất tiêu thụ một lượng điện và nhiệt năng khổng lồ. Việc kiểm soát, đo lường và cắt giảm lượng khí thải nhà kính đang trở thành yêu cầu bắt buộc từ các nhãn hàng.
Đến nay, Hòa Thọ đã đạt nhiều tiêu chuẩn quốc tế khắt khe như OEKO-TEX (dệt may an toàn), Higg Index - bộ chỉ số tự đánh giá toàn diện về hiệu quả môi trường và xã hội tại nhà máy may. Nhà cung ứng đáp ứng được các tiêu chí xanh này sẽ có lợi thế cạnh tranh, thu hút nhiều đơn hàng hơn, trong khi nhiều doanh nghiệp phớt lờ những đòi hỏi đó đang bị loại khỏi chuỗi cung ứng của các thương hiệu lớn.
"Xanh hóa" để nâng tầm thương hiệu
Không chỉ ngành dệt may, các doanh nghiệp ở lĩnh vực đặc thù như sản xuất nhựa cũng đang phải thay đổi mạnh mẽ. Theo số liệu thống kê, Việt Nam thải ra khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa mỗi năm, nhưng chỉ 27% trong số đó được tái chế. Các áp lực từ thị trường toàn cầu (như Quy định PPWR của EU) và các chính sách trong nước (EPR) đang tạo ra một bối cảnh mới. Một nhóm các công ty lớn, có vốn mạnh và định hướng xuất khẩu (như Duy Tân, Stavian, An Phát) đang tích cực đầu tư vào các công nghệ cần thiết (tái chế tiên tiến, nhựa sinh học) để tuân thủ và cạnh tranh.
Thí dụ điển hình cho việc tích hợp ESG vào chiến lược phát triển là Công ty Nhựa Tiền Phong. Về môi trường, doanh nghiệp đã áp dụng các hệ thống quản lý tiêu chuẩn quốc tế như ISO 14001, ISO 50001 trong các nhà máy, quản lý năng lượng theo dòng nguyên liệu và truy vết carbon theo từng sản phẩm, và thực hiện nghiêm túc các đánh giá quan trắc môi trường định kỳ bảo đảm các chỉ số về môi trường luôn trong giới hạn an toàn theo quy định.
Mặt khác, Nhựa Tiền Phong đã đầu tư mạnh để xây dựng hệ thống xử lý nước thải riêng biệt, bảo đảm nước thải đầu ra luôn đạt chuẩn. 80% lượng nước đã qua sử dụng được tái tạo và đưa trở lại quy trình sản xuất, giúp tiết kiệm nguồn nước tự nhiên và giảm áp lực lên môi trường chung quanh.
Về xã hội, công ty áp dụng ISO 45001 về bảo đảm an toàn và sức khỏe nghề nghiệp cho người lao động. Về quản trị, doanh nghiệp duy trì hệ thống quản lý chất lượng ISO 9001, bảo đảm quy trình minh bạch và hiệu quả. Các nhà máy được đầu tư công nghệ tiên tiến, sử dụng các công cụ như 5S, Lean6sigma, các chỉ tiêu như OEE, qua đó giảm lượng phế thải và tiêu hao điện năng, gia tăng năng suất và tạo ra môi trường làm việc an toàn, thân thiện.
Nhờ hệ thống tiêu chuẩn toàn diện này, Nhựa Tiền Phong không chỉ đáp ứng yêu cầu ESG mà còn khẳng định vị thế tiên phong, nâng tầm thương hiệu xanh trong ngành nhựa xây dựng Việt Nam, qua đó được các tập đoàn lớn trong và ngoài nước lựa chọn gắn kết.
Bắt đầu từ những thay đổi nhỏ
Mục tiêu lớn nhất của việc tích hợp ESG vào chiến lược phát triển của doanh nghiệp không chỉ dừng ở tuân thủ quy định xuất khẩu hay tối ưu hóa tài nguyên, mà còn là xây dựng thương hiệu bền vững, củng cố cơ cấu quản trị, giảm thiểu rủi ro và đặc biệt là thu hút đầu tư. Đây là con đường tất yếu để doanh nghiệp Việt hội nhập sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Tuy nhiên, khảo sát của PwC về mức độ sẵn sàng thực hành ESG trong doanh nghiệp tư nhân tại Việt Nam cho thấy những khoảng trống đáng lo ngại: 60% doanh nghiệp thừa nhận thiếu kiến thức về ESG, chỉ 29% có mục tiêu và thước đo rõ ràng.
Thực tế này lý giải tại sao nhiều doanh nghiệp còn bối rối: Liệu có cần theo đuổi tiêu chuẩn quốc tế hay chỉ dừng lại ở những bước cơ bản?
Theo chuyên gia tài chính khí hậu Nguyễn Mai (IFC), mỗi lĩnh vực có thể chọn bộ tiêu chuẩn khác nhau để phù hợp với mục tiêu. Chẳng hạn, doanh nghiệp bất động sản nên quan tâm đến GRESB, trong khi lĩnh vực khác có thể theo GRI hay SASB. Các chứng chỉ này có ý nghĩa quan trọng để chứng minh cam kết bằng hành động, nhưng không nên tuyệt đối hóa giá trị của chúng.
Lời khuyên của nhiều đơn vị tư vấn ESG dành cho doanh nghiệp tài chính còn hạn chế là: Hãy khởi đầu bằng những hành động nhỏ nhưng thiết thực. Thí dụ, với chữ E (môi trường), hoạt động trồng cây, tái chế rác thải hay tiết kiệm năng lượng đều góp phần tích lũy thành quả dài hạn. Ở nhóm ngành khai thác tài nguyên như sản xuất bia, nước giải khát, việc quay lại đầu tư cho cộng đồng nơi khai thác nguồn nước bằng các chương trình sinh kế, hỗ trợ nông dân hay đào tạo nghề là minh chứng rõ ràng cho chữ S (xã hội).
Do đó, ESG không chỉ là chi phí, mà là khoản đầu tư dài hạn. Khi sản phẩm đạt chuẩn xanh, an toàn xã hội và quản trị minh bạch, doanh nghiệp không chỉ có cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu, đáp ứng yêu cầu khắt khe của chuỗi cung ứng toàn cầu, mà còn xây dựng uy tín thương hiệu bền vững trong nước.
