Thách thức và cơ hội từ thị trường
Chuyển đổi xanh là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp cơ khí tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Nếu không đạt tiêu chuẩn môi trường, doanh nghiệp sẽ bị loại khỏi thị trường, dù sản phẩm có chất lượng hay giá thành cạnh tranh đến đâu.
Hai năm qua, hàng loạt doanh nghiệp đã tham gia các chương trình tiết kiệm năng lượng, ứng dụng công nghệ tự động hóa, cải tiến dây chuyền nhằm giảm phát thải. Một số doanh nghiệp tiên phong còn hướng đến xây dựng nhà máy “xanh” với chứng chỉ LEED, ISO 14001 hay trung hòa carbon - điều trước đây chỉ phổ biến ở các tập đoàn đa quốc gia.
Bên cạnh nỗ lực của doanh nghiệp, cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ nhà nước và các tổ chức liên quan. Khó khăn lớn nhất vẫn là chi phí đầu tư ban đầu cho công nghệ xanh rất cao. Vì vậy, VAMI kiến nghị cần có cơ chế tín dụng ưu đãi, quỹ hỗ trợ đổi mới công nghệ, đồng thời tăng cường kết nối doanh nghiệp cơ khí với các tập đoàn FDI, nhằm học hỏi kinh nghiệm và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng xanh toàn cầu.
Xây dựng cơ chế, chính sách ưu đãi sáng tạo
Việt Nam đang đứng trước ngã rẽ quan trọng để đón nhận các cơ hội phát triển bền vững, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và vươn lên trở thành một hình mẫu dẫn đầu trong khu vực. Tuy nhiên, quá trình phát triển bền vững đòi hỏi sự cam kết, nỗ lực và sự phối hợp mạnh mẽ từ nhiều phía. Những rào cản lớn nhất Việt Nam đang đối mặt bao gồm: năng lực quản lý địa phương còn hạn chế, thiếu cơ hội đào tạo, khó tiếp cận nguồn tài chính xanh, cùng với những vướng mắc trong chính sách.
Cần khẳng định rằng, phát triển cơ sở hạ tầng xanh thường tốn rất nhiều chi phí. Nếu muốn mở rộng mô hình khu công nghiệp sinh thái, Việt Nam cần có những cơ chế hỗ trợ sáng tạo. Trong đó, việc thảo luận về các hình thức hỗ trợ từ khu vực công đối với khu vực tư là rất quan trọng. Không nhất thiết phải là tiền mà nó có thể là thời gian, thí dụ như kéo dài thời hạn nhượng quyền sử dụng đất hoặc ưu tiên cho các hoạt động nghiên cứu và phát triển.
Ngoài ra, để thu hút thêm nguồn vốn đầu tư, điều tiên quyết là phải tạo dựng môi trường thuận lợi. Một mức thuế cố định chưa đủ, thay vào đó cần có các chính sách ưu đãi thông minh như thuế suất ưu đãi cho những ngành có tác động xã hội lớn, cơ chế khấu hao nhanh cho các khoản đầu tư xanh, chế độ thuế đặc biệt cho chuyên gia nước ngoài, hoặc hỗ trợ cho các ngành nghề đòi hỏi kỹ năng chuyên sâu và đóng vai trò chiến lược.
Việt Nam cần đào tạo lực lượng lao động có kỹ năng phù hợp. Khi đó, nhà đầu tư sẽ nhìn thấy tiềm năng dài hạn của quốc gia trong hành trình phát triển bền vững.
"Bắt mạch" từ nội tại doanh nghiệp
Chúng ta có nhiều cơ hội để quản lý phát thải trên toàn bộ vòng đời sản phẩm. Tại Australia, doanh nghiệp không chỉ quan tâm đến phát thải phạm vi 1 (trực tiếp tại nhà máy) mà đã chuyển sang quản lý cả phạm vi 2 (từ việc sử dụng điện) và phạm vi 3 (từ chuỗi cung ứng, nhà phân phối). Doanh nghiệp nên biết phát thải ở phạm vi 1 như thế nào và trong tương lai nên quản lý dần như cách các nước phát triển đã đi trước.
Bên cạnh đó, việc tích hợp công nghệ mới vào quy trình sản xuất hiện tại tùy thuộc vào việc doanh nghiệp muốn chuyển đổi xanh ở khâu nào hay quy trình nào trước. Trước khi chuyển đổi, nên có tham vấn với chuyên gia.
Nếu như tài chính chưa đủ, doanh nghiệp có thể lựa chọn gói Kiểm toán năng lực sơ bộ để có được khuyến nghị ban đầu. Nhờ tư vấn, nhiều đơn vị có thể thực hiện những giải pháp không tốn phí, như thay đổi một số quy trình hoặc để ý hơn đến các giải pháp quản lý năng lượng...
Với doanh nghiệp có quy mô lớn, các giải pháp công nghệ sẽ cần đánh giá rất kỹ lưỡng. Những dây chuyền đã hoạt động từ bảy đến tám năm cần mời chuyên gia tới rà soát, hay việc tối ưu giữa chuyển đổi công nghệ, tối ưu công suất hoạt động và bảo đảm không gián đoạn luôn là bài toán cần tham vấn chuyên gia.
