Không gian cho hoài bão

Khi ấy, tôi nhớ, tôi thường thả trí tưởng tượng thật bay bổng, không giới hạn nó, để chạm đến ước mơ. Khi thì tôi mơ mình là nữ kỵ sĩ cưỡi một con ngựa hồng phi trên đồng cỏ rộng, lúc lại thấy mình giống cô bé A-xôn trong truyện của Aleksander Grin, đứng trên bờ biển ngóng đợi cánh buồm đỏ thắm, sóng biển tung bọt trắng xóa và hải âu xao xác chung quanh…

Những ước mơ xa vời nhưng lại được hình dung rõ nét trong tâm trí, một phần là nhờ biết bao trang sách tôi đọc. Năm học lớp 8, tôi tình cờ đọc được cuốn sách về nước Nga, trong đó có câu chuyện về trại hè thiếu nhi quốc tế Artek. Tôi đã nuôi cho mình ước mơ về nước Nga, thậm chí nhắm mắt lại là nhìn thấy mình tự tin bước trên những con đường dốc đầy nắng của Krym, chung quanh là bạn bè quốc tế. Thế rồi, cuối năm đó, sau khi đoạt giải Nhất quốc gia học sinh giỏi tiếng Nga, tôi đã được đặt chân đến miền “xa xôi tuyệt vời” ấy - ước mơ của tôi đã thành hiện thực!

Tôi vẫn thường kể câu chuyện này cho các bạn trẻ nghe. Tôi luôn hỏi các em: “Các em có ước mơ gì không? Các em hình dung xem, trong tương lai, mình là người thế nào, mình có thể làm gì cho mình, cho mọi người chung quanh?”.

Ước mơ là những hình dung của con người về mình trong tương lai. Nó không chỉ cho ta động lực hướng tới mục tiêu riêng trong cuộc sống mà còn mang lại cho con người cảm nhận về ý nghĩa của sự tồn tại, khiến họ có được định hướng tích cực trong hành vi và hoạt động sống. Chính vì thế, mong muốn, ước mơ, hoài bão - là điều mà mỗi người trẻ luôn cần nghĩ đến và dần khiến chúng trở nên rõ nét trong tâm trí.

Trong quá trình xây dựng ước mơ, người trẻ có ý thức học và rèn luyện bản thân theo một kế hoạch nhất định để chuẩn bị cho việc thực hiện ước mơ.

Chất liệu xây dựng ước mơ

Những mơ ước bay bổng, táo bạo, tưởng chừng viển vông nhưng lại có khả năng trở thành hiện thực nếu chúng được xây dựng bằng chất liệu cuộc sống.

Đó là sự tiếp cận thế giới bằng mọi giác quan. Đó là việc tham gia tích cực vào cuộc sống, là cơ hội để trẻ đến gần hơn với thực tế, gặp gỡ nhiều nhân vật thú vị có ảnh hưởng đến tư duy của trẻ, mở rộng không gian trải nghiệm của mình. Ở đây, cần sự hỗ trợ của người lớn từ gia đình và nhà trường. Đừng chỉ chăm chăm ép trẻ ngồi học, ôn bài, thi cử. Những việc đó rất quan trọng nhưng không phải là khía cạnh hoạt động duy nhất của trẻ. Các con của chúng ta cần được tham gia làm việc nhà, chia sẻ với bố mẹ các vấn đề của gia đình, cần có những hoạt động chung cùng bố mẹ, người thân, cần được biết về các mối quan hệ xã hội chung quanh một gia đình nhỏ, cần được kết nối với thiên nhiên, cần tham gia vào các trò chơi với bạn bè cùng trang lứa, đặc biệt là các trò chơi có tương tác, có luật chơi để từ đó, trẻ nhìn ra được khả năng riêng của mình...

Ở trường, chính bộ môn Hoạt động trải nghiệm trong Chương trình giáo dục phổ thông mới 2018 có thể giúp mang lại cảm nhận cuộc sống sắc nét cho học sinh, giúp các em có không gian để hiểu mình, tìm hiểu những người sống quanh mình, có khoảng lặng để chia sẻ, kết nối, để mạnh dạn thử nghiệm những ý tưởng thú vị cùng bạn bè mà không e sợ. Với môn học này, các em được quyền thử sức, được quyền sai và sửa sai, được quyền vấp váp để cùng tìm ra giải pháp, từ đó thể nghiệm được những cảm xúc tích cực, những phát hiện đáng tự hào về bạn, về mình.

Trẻ cần cả những hình mẫu mơ ước thông qua nhân vật trong trang sách cũng như nhân vật có thật ngoài đời mà chúng ngưỡng mộ.

Ở CLB Đọc sách cùng con của chúng tôi, bên cạnh việc đọc sách, các bạn nhỏ được đi trải nghiệm thực địa, được gặp gỡ các chuyên gia nhiều ngành nghề, lắng nghe câu chuyện của họ để dệt ước mơ cho riêng mình. Trong những mẩu giấy thu hoạch của các em, tôi bắt gặp nhiều nỗi niềm mơ ước ngây thơ: “Con muốn đi thám hiểm rừng Amazon”; “Em muốn trở thành ngôi sao bóng đá”; “Em mong sao em học môn Hóa giỏi hơn để phát hiện thêm một nguyên tố hóa học mới”; “Em muốn trở thành một nhà côn trùng học, nuôi kiến và bọ xít…”; “Em nghĩ, nếu may mắn, em có thể trở thành… chủ nhiệm CLB Đọc sách cùng con!” (Đây là ước mơ khiến tôi vui sướng nhất!)…

Chỉ cần một mong muốn được nói ra là có thêm một cơ hội cho những hoạt động sống có mục tiêu, có kế hoạch và có động lực hành động mạnh mẽ. Việc những người lớn cần làm là… cổ vũ bọn trẻ bằng những hành động thiết thực và ấm áp nhất.

Phông nền cảm xúc của ước mơ

Trẻ có được “năng lực ước mơ” khi dám tưởng tượng, không sợ mơ mộng, không hạn chế ước muốn của mình, không ngại bị chê cười… Muốn như vậy, thay vì đánh giá tính khả thi của ước mơ, thay vì phê phán, cười cợt hay nghi ngờ, người lớn hãy lắng nghe, đặt câu hỏi gợi mở để trẻ hiểu rõ hơn chính những khao khát bên trong con người mình, khuyến khích trẻ tiếp tục tìm hiểu những đề tài mình quan tâm.

Tôi đã được chứng kiến những sự cổ vũ đầy cảm động như vậy của các bố mẹ với con mình. Một người bạn luật sư của tôi thấy con mình cũng quan tâm đến các vấn đề luật pháp, anh đã đề nghị con lập một kênh YouTube và hai bố con cùng nhau ghi lại những buổi trao đổi, thảo luận về các tình huống pháp luật thú vị để chia sẻ với cộng đồng. Một bà mẹ dành các ngày thứ bảy hằng tuần để rong ruổi cùng con đến các phòng tranh, phòng trưng bày nghệ thuật vì cô bé đang quan tâm đến hội họa. Hai bố mẹ khác thay nhau đưa con đến các buổi đọc sách ở nhiều nơi trong thành phố, để con có cơ hội giao lưu với các nhà văn, nhà thơ vì bạn nhỏ ấy rất thích đọc và viết…

Bố mẹ, thầy cô trân trọng từng sản phẩm thu hoạch của các bạn nhỏ ở mỗi một hoạt động trải nghiệm: nâng niu bức tranh đóng vào khung; đọc kỹ một đoạn văn bạn viết; hỏi ý kiến cụ thể về một vấn đề bạn nhỏ cất công tìm hiểu... Hành động như thế của người lớn tạo nên phông nền cảm xúc quan trọng để các bạn trẻ tiếp tục hào hứng đi tìm ước mơ thật sự của chính mình.

Mở đường cho ước mơ trỗi dậy

Và sau cùng, trẻ cần có một không gian đủ tự do, đủ riêng tư để mơ mộng. Ban đầu chỉ là thả hồn lơ lửng, tưởng tượng mình trong các hoàn cảnh khác nhau. Những ước mơ, hoài bão, khát vọng của tuổi trẻ dần sẽ rõ nét hơn trong quá trình suy tư độc lập như thế.

Vì thế, nếu thấy đứa trẻ nhà mình ngồi thần ra nhìn ra xa xăm hay nằm nhìn lên trần nhà, bố mẹ chớ kết luận là “vô công rồi nghề” mà vội vàng giao cho vài trang sách đọc, bắt làm nốt bài tập hay sai vặt việc nhà. Những khoảng lặng trống rỗng như thế rất cần cho trẻ - đừng ai phá vỡ khoảnh khắc đó. Lúc ấy, trẻ kết nối những gì từng nhìn thấy, những gì đọc được với cuộc sống thực tế của mình. Trẻ tự phân tích những vấn đề của mình, đánh giá những hành vi ứng xử mình từng thực hiện, cảm nhận được niềm vui hay mơ mộng về một mối quan hệ bạn bè nào đó, đôi khi ân hận vì những lời mình lỡ nói ra… Tất cả đang diễn ra không lời trong không gian suy tư riêng - đó là lúc trẻ tư duy để trưởng thành.

Những ước mơ bé bỏng có thể nảy ra trong chính những khoảnh khắc như thế-là tiền đề từng bước chúng ta có những người trẻ có trách nhiệm với cuộc sống của mình, dám nghĩ, dám ước mơ, dám đưa ra quyết định và dám dấn thân. Những hoài bão lớn lao về nghề nghiệp, về sự cống hiến cũng bắt đầu từ những ước mơ bé bỏng ngày nào…

Trung thu này, chúng tôi sẽ lại một lần nữa thảo luận cùng các bạn nhỏ về ước mơ. Đây cũng là lúc cùng nhau nhìn lại những trải nghiệm trong thời gian qua: những ấn tượng mới, những khám phá mới, những mơ mộng mới.