Vỡ đập thủy điện Bắc Khê 1 ở Lạng Sơn Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết: Đập thủy điện Bắc Khê 1 ở xã Tân Tiến, tỉnh Lạng Sơn gặp sự cố vỡ đập vào 13 giờ 30 phút ngày 7/10, vị trí vỡ đập là đập đất có chiều rộng 4-5m, chiều sâu vị trí vỡ từ 3-4m. Ghi nhận ban đầu, sự cố may mắn không gây thiệt hại về người. Cơ quan chức năng đánh giá sơ bộ, vụ vỡ đập ảnh hưởng tới ba thôn gồm: Bắc Khê, Nà Soong và Hợp Lực, với tổng cộng 196 hộ và 779 nhân khẩu. Trong đó 23 hộ với 101 nhân khẩu bị ảnh hưởng trực tiếp, đã được di dời đến nơi an toàn. Đập thủy điện Bắc Khê 1 nằm tại khu vực Tràng Định cũ thuộc tỉnh Lạng Sơn, có dung tích hữu ích là 4,2 triệu m3. Công trình đập có chiều dài là 107m, chiều cao đập lớn nhất là 26,5m. Đây là loại đập đất, xả tràn tự do với công suất máy là 2,4 MW.
Ngập lụt đô thị ngày càng trầm trọng
Hoàn lưu của bão Matmo (bão số 11), gây mưa như trút nước từ nửa đêm 6/10 đến sáng 7/10, lũ sông Cầu ở tỉnh Thái Nguyên đã vượt qua đỉnh lũ lịch sử ghi nhận trong cơn bão Yagi hồi tháng 9/2024. Nhiều xã, phường thuộc địa bàn thành phố Thái Nguyên cũ bị ngập sâu. Anh Nguyễn Thăng, công dân phường Phan Đình Phùng rầu rĩ: “Khu vực nhà tôi ở, ngoài đường nước ngập quá đầu người. Cả nhà hô nhau dọn đồ đạc lên tầng hai suốt đêm. Năm nay nhà tôi đã bốn lần chạy lũ rồi”.
Ngập lụt bủa vây các tuyến đường dân sinh, tràn vào nhà gây hư hỏng đồ đạc, giao thông tê liệt và làm xáo trộn công việc, sinh hoạt của nhiều người dân. Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Nguyên đã ra công điện khẩn chỉ đạo các sở, ngành, Ủy ban nhân dân các xã, phường tập trung tối đa lực lượng, phương tiện ứng phó, tìm mọi biện pháp tiếp cận các khu vực bị cô lập, cung cấp lương thực, thực phẩm, nhu yếu phẩm cho người dân.
Theo báo cáo của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, ngày 7/10, mưa to đến rất to tại Thái Nguyên, và các địa phương khác như Bắc Ninh, Lạng Sơn… tổng lượng mưa nhiều nơi khoảng 300-400mm, cá biệt có nơi trên 560mm. Trên sông Cầu xuất hiện lũ đặc biệt lớn, mực nước tại Thái Nguyên lúc 17 giờ ngày 7/10 vượt báo động 3 khoảng 2,37m. Tình trạng ngập lụt cũng đã xảy ra tại Bắc Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng...
Trước đó, do ảnh hưởng của hoàn lưu bão số 10, tại phường Yên Bái, tỉnh Lào Cai mực nước sông Thao vượt báo động 3, gây ngập 35 tổ dân phố. Phó Chủ tịch Thường trực Ủy ban nhân dân tỉnh Lào Cai Nguyễn Thế Phước đã trực tiếp kiểm tra, chỉ đạo khắc phục hậu quả, yêu cầu chính quyền các địa phương khẩn trương di chuyển người dân ra khỏi vùng ngập sâu, khu vực có nguy cơ sạt lở, bảo đảm tuyệt đối an toàn tính mạng.
Tích hợp yêu cầu ứng phó biến đổi khí hậu vào các chiến lược, quy hoạch
Về nguyên nhân nhiều đô thị, khu vực tập trung đông dân ở miền núi và trung du phía bắc những năm gần đây thường xảy ra ngập lụt do mưa cực đoan xuất hiện, theo Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng (Bộ Xây dựng), hiện trạng hệ thống thoát nước đô thị trên địa bàn các tỉnh, thành phố còn thiếu đồng bộ, năng lực tiêu thoát nước còn hạn chế. Công tác lập, thực hiện dự án đầu tư theo quy hoạch thoát nước được duyệt chưa theo kịp tốc độ đô thị hóa. Một số dự án thoát nước chống ngập đô thị chậm triển khai đầu tư hoặc đầu tư hiệu quả chưa cao, kết nối với hệ thống tiêu thoát nước thủy lợi chưa bảo đảm. Bộ Xây dựng đã yêu cầu các địa phương tăng cường chỉ đạo đơn vị quản lý thoát nước chủ động nâng cao hiệu quả vận hành, khơi thông cửa thu, xả nước và nạo vét bùn lòng cống, kênh mương thoát nước. Đồng thời, lập bản đồ cảnh báo các điểm ngập úng và thông báo tới người dân; ưu tiên xử lý các điểm ngập úng cục bộ khu vực đô thị trung tâm, các khu dân cư có hệ thống thoátnước cũ đã xuống cấp.
Hiện Bộ Xây dựng được giao chủ trì nghiên cứu, xây dựng Luật Cấp, thoát nước, đây sẽ là khung pháp lý quan trọng để giải quyết cơ bản việc ngập úng đô thị. Dự án luật dự kiến sẽ tiếp tục trình Quốc hội vào tháng 6/2026.
Theo PGS, TS Nguyễn Hồng Tiến (nguyên Cục trưởng Hạ tầng kỹ thuật, Bộ Xây dựng), Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật đã được Bộ Xây dựng sửa đổi, bổ sung tại QCVN 07:2023/BXD và có hiệu lực từ ngày 1/7/2024. Quy chuẩn làm rõ các quy định kỹ thuật liên quan và yêu cầu các đô thị và khu kinh tế, khu công nghiệp phải dành quỹ đất để xây dựng các hồ điều hòa nước mưa. Bên cạnh, phải bảo đảm tỷ lệ hợp lý giữa diện tích hồ điều hòa trên tổng diện tích đô thị, khu dân cư tập trung để hạn chế úng ngập.
Để nâng cao khả năng chống chịu của các đô thị dưới tác động của biến đổi khí hậu và ngập úng, hành động của chính quyền đô thị các cấp rất quan trọng. Trong bối cảnh thực hiện chính quyền địa phương hai cấp, các tỉnh, thành phố cần tập trung chỉ đạo thực hiện những giải pháp chống ngập mang tính dài hạn, liên kết vùng và tăng cường tính chủ động ở chính quyền cấp xã, phường. Các nhiệm vụ được xem xét trong bài toán phân tích chi phí, lợi ích tổng thể của xã hội (đối tượng bị ngập, khả năng chống chịu) và chi phí đầu tư xây dựng, lợi ích kinh tế, xã hội mà các giải pháp chống ngập đem lại.
Cần điều tra khảo sát, đánh giá mức độ tác động của biến đổi khí hậu, đề xuất giải pháp, hình thành bản đồ đô thị-khí hậu cho đô thị; tích hợp biến đổi khí hậu vào các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, cảnh báo rủi ro tại các đô thị.
