“Xanh hóa” doanh nghiệp Việt

Tháng 3/2024, Khu công nghiệp Nam Cầu Kiền, thành phố Hải Phòng bắt đầu lập báo cáo ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) và sau hơn chín tháng đã hoàn thành, mang lại nhiều giá trị thiết thực.

Hành trình trưởng thành

Theo TS Phạm Hồng Điệp, Chủ tịch HĐQT Shinec (chủ đầu tư Khu công nghiệp Nam Cầu Kiền), ESG giúp khu công nghiệp tạo lợi thế rõ ràng khi khoảng 70% nhà đầu tư nước ngoài (FDI) hiện quan tâm yếu tố này. Bên cạnh đó, doanh nghiệp còn dễ dàng tiếp cận vốn xanh với lãi suất thấp hơn, nâng cao tính tuân thủ, giảm rủi ro môi trường xã hội. Quan trọng hơn, ESG mang lại lợi ích trực tiếp cho người lao động.

Không chỉ với các khu công nghiệp, tại những tập đoàn lớn như VinFast, ESG không còn là lựa chọn mà đã trở thành yếu tố sống còn. Ông David Falcon Adasme, Giám đốc ESG của VinFast cho biết, các nhà đầu tư hiện nay ngày càng quan tâm đến các dự án xanh và sẵn sàng rót vốn cho những doanh nghiệp thật sự coi trọng ESG. Với VinFast, ESG được đặt vào vị trí trung tâm, không chỉ để phát triển nội bộ mà còn để góp phần xây dựng hình ảnh một thương hiệu Việt Nam hiện đại và có trách nhiệm trên bản đồ toàn cầu.

Thị trường đang trưởng thành nhanh chóng với hơn một nửa (54%) doanh nghiệp cho biết đã triển khai các cam kết ESG. Các động lực triển khai ESG tại Việt Nam cũng dần rõ ràng. Tuân thủ pháp lý vẫn là yếu tố chi phối chính, được 70% số doanh nghiệp nhắc tới như lý do hàng đầu.

Ông Nguyễn Hoàng Nam, lãnh đạo Dịch vụ tư vấn ESG, Phó Tổng Giám đốc PwC Việt Nam cho rằng, các doanh nghiệp Việt Nam đang bước vào một giai đoạn mới trong hành trình trưởng thành ESG. “Đối với một nền kinh tế định hướng xuất khẩu như Việt Nam, việc đáp ứng các tiêu chuẩn ESG quốc tế là điều kiện tiên quyết để duy trì khả năng cạnh tranh. Đồng thời, Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 và trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045”.

Khoảng cách giữa tham vọng và thực thi

Khi các doanh nghiệp chuyển từ cam kết sang hành động cụ thể, họ đang đối mặt một loạt thách thức mới thay đổi theo từng giai đoạn trưởng thành của doanh nghiệp. Với các doanh nghiệp đang trong giai đoạn phát triển, rào cản chủ yếu đến từ nội bộ, bao gồm thiếu chiến lược rõ ràng (70%), thiếu chuyên môn (60%) và hệ thống đo lường chưa hoàn thiện (54%).

Các doanh nghiệp đã trưởng thành lại gặp phải những lực cản từ bên ngoài, như khoảng trống trong chính sách pháp lý (45%) và sự bất ổn kinh tế (38%), gây khó khăn cho việc mở rộng quy mô triển khai ESG.

Trong bối cảnh đó, tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, có 45% CEO tin rằng, doanh nghiệp của họ sẽ không thể tồn tại trong vòng 10 năm tới nếu không chuyển đổi. Điều đó cho thấy, với một nền kinh tế định hướng xuất khẩu như Việt Nam, ESG phải được tích hợp vào các chức năng cốt lõi của doanh nghiệp, từ quản trị rủi ro, tài chính đến vận hành.

Để tăng tốc trên hành trình ESG, Phó Tổng Giám đốc PwC Việt Nam cho biết, các doanh nghiệp mong nhận được các yếu tố hỗ trợ thực tiễn. Từ phía Chính phủ, doanh nghiệp mong muốn có các tài trợ tài chính gắn với phát triển bền vững, tiêu chuẩn xanh và chứng nhận, luật định liên quan phát triển bền vững kèm ưu đãi. Từ thị trường, các doanh nghiệp cần giải pháp phù hợp từng giai đoạn trưởng thành như lộ trình và đào tạo kiến thức nền tảng, các công cụ chuyên sâu như hệ thống theo dõi dữ liệu phát thải và phân tích tính trọng yếu.

Theo bà Lăng Trịnh Mai Hương, Phó Vụ trưởng Hợp tác quốc tế, Kiểm toán Nhà nước, trong 2 - 3 năm gần đây, Chính phủ đã ban hành nhiều chiến lược, nghị quyết trọng điểm hướng tới tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn và thị trường carbon. Điển hình, Chính phủ đã triển khai các ưu đãi thuế cho doanh nghiệp áp dụng công nghệ cao trong nông nghiệp nhằm giảm chi phí đầu tư ban đầu và nâng cao năng lực cạnh tranh; xây dựng khung cơ chế tín chỉ carbon và trái phiếu xanh. Đồng thời huy động vốn cho các dự án phát triển bền vững và ban hành ưu đãi tài chính xanh tạo động lực mạnh để doanh nghiệp tích cực triển khai. Những bước đi này đang góp phần hình thành một hệ sinh thái pháp lý và tài chính thuận lợi, giúp ESG không chỉ là yêu cầu tuân thủ mà trở thành động lực chiến lược cho phát triển bền vững.

Tuy nhiên, để ESG phát huy hiệu quả, vẫn cần hoàn thiện thêm một số cơ chế quan trọng, trong đó nổi bật là cơ chế minh bạch và kiểm soát chất lượng dự án xanh. Thực tế quốc tế đã ghi nhận những rủi ro, như tại châu Âu từng có dự án trồng rừng lưu giữ carbon nhưng sau kiểm toán độc lập phát hiện vòng đời rừng không đạt tiêu chuẩn, thậm chí phát thải lớn hơn khả năng hấp thụ. Điều này khẳng định vai trò quan trọng của kiểm toán độc lập và quy chuẩn minh bạch để bảo đảm niềm tin của nhà đầu tư và hiệu quả sử dụng vốn xanh.

Song song, Nhà nước cần xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung, minh bạch, giúp doanh nghiệp và nhà đầu tư dễ dàng tiếp cận thông tin, từ đó tăng tính chủ động và sáng tạo trong thực hiện. Đây sẽ là nền tảng thúc đẩy đổi mới, tối ưu hóa hoạt động và nâng cao hiệu quả ở quy mô quốc gia.

Về nhân lực, đào tạo là cần thiết nhưng chưa đủ. Cần có chính sách phát triển năng lực đồng bộ, kết hợp đào tạo kỹ năng, nâng cao nhận thức và xây dựng động lực nội tại cho đội ngũ. Người lao động sẽ tích cực tham gia khi thấy rõ lợi ích trực tiếp với môi trường, họ làm việc tốt hơn, quyền lợi được bảo đảm hơn. Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ để rút ngắn thời gian triển khai sẽ giúp Việt Nam không chỉ bắt kịp mà còn vượt lên nhiều quốc gia khác.

“Để thực hành bền vững trở thành động lực phát triển, cần một hệ thống chính sách toàn diện, hội tụ ba yếu tố: Niềm tin và uy tín từ minh bạch, tăng trưởng hiệu quả kinh doanh, tối ưu chi phí nhờ quản trị rủi ro và vốn xanh. Khi đạt được, điều đó sẽ biến ESG từ gánh nặng tuân thủ thành chìa khóa chiến lược giúp doanh nghiệp Việt Nam phát triển bền vững và cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường quốc tế”, bà Lăng Trịnh Mai Hương nhấn mạnh.