Áp lực giữ nhịp tăng trưởng xuất khẩu

Theo số liệu từ Cục Thống kê, trong tám tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 306 tỷ USD, tăng 14,8% và đã vượt chỉ tiêu Quốc hội đề ra. Kim ngạch bình quân đạt 38,2 tỷ USD/tháng. Đặc biệt, tháng 7 và 8 đều vượt 42 tỷ USD, mức cao nhất từ trước đến nay.

Tranh thủ thời gian ân hạn thuế

Đóng góp lớn vào kết quả tích cực này là nhóm hàng điện tử với kim ngạch xuất khẩu đạt hơn 100 tỷ USD, chiếm hơn 30% tổng xuất khẩu cả nước, tăng tới 25% so với cùng kỳ. Theo bà Đỗ Thị Thúy Hương, Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp điện tử Việt Nam, trong thời gian ân hạn 90 ngày của thuế quan Mỹ, các doanh nghiệp điện tử Việt Nam đã tận dụng thời cơ và tranh thủ đẩy mạnh đơn hàng.

“Các container đưa hàng đi Mỹ trong thời gian này là nhiều nhất để đẩy mạnh đơn hàng xuất khẩu trong ngắn hạn, góp phần đáng kể vào tăng trưởng của toàn ngành”.

Không chỉ điện tử, nhiều nhóm hàng xuất khẩu chủ lực khác của Việt Nam sang Mỹ cũng duy trì đà tăng trưởng ấn tượng. Theo ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán Thương mại tại Mỹ, trong tám tháng đầu năm, nhiều nhóm hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang Mỹ vẫn duy trì đà tăng trưởng ấn tượng, như máy móc, thiết bị tăng từ 37% đến 103%; đồ nội thất tăng 16%; giày dép tăng 13%; dệt may tăng 15-20%; sắt thép tăng 26%; gỗ và sản phẩm gỗ tăng 32%; thủy hải sản tăng 26%. Đặc biệt, một số nhóm hàng tăng hơn 100% như máy móc, đồ chơi. Hiện Việt Nam đã có gần 10 nhóm hàng đạt hoặc tiệm cận mức kim ngạch hơn một tỷ USD tại thị trường này.

Ông Hưng dự báo đà tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ có thể tiếp tục được duy trì trong thời gian tới. Hàng hóa Việt Nam luôn được các nhà nhập khẩu và phân phối Mỹ quan tâm nhờ tính chất bổ trợ, ít cạnh tranh trực tiếp với sản phẩm nội địa, cùng phân khúc thị trường ổn định. Chất lượng hàng hóa ngày càng được nâng cao nhờ doanh nghiệp đầu tư máy móc, công nghệ và chuyển đổi sản xuất theo hướng đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng Mỹ.

Cùng với đó, Việt Nam ngày càng trở thành điểm đến tìm kiếm nguồn cung của nhiều tập đoàn bán lẻ và nhà mua hàng quốc tế. Điển hình, tại sự kiện Vietnam International Sourcing 2025 tổ chức ở Thành phố Hồ Chí Minh mới đây, hàng trăm nhà nhập khẩu, tập đoàn phân phối và chuỗi bán lẻ lớn như Walmart, Amazon, Costco cùng nhiều doanh nghiệp đến từ châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc đã trực tiếp tham dự, kết nối và đặt hàng với doanh nghiệp Việt.

“Việc các nhà mua hàng và nhà đầu tư quốc tế chủ động sang Việt Nam khảo sát, ký kết và tìm kiếm đối tác cho thấy Việt Nam không chỉ là “công xưởng” sản xuất, mà còn là địa chỉ cung ứng đáng tin cậy trong chuỗi giá trị toàn cầu. Doanh nghiệp Việt được đánh giá cao nhờ chất lượng ngày càng nâng lên, mẫu mã đa dạng và khả năng đáp ứng nhanh trong bối cảnh chuỗi cung ứng thế giới liên tục biến động”, ông Hưng cho biết.

Nhiều sức ép dịp cuối năm

Dù bức tranh tám tháng đầu năm khá sáng, song những tháng cuối năm sẽ chịu nhiều sức ép. Ông Đỗ Ngọc Hưng cảnh báo, sau mùa lễ hội tháng 11 và Giáng sinh, nhu cầu thu mua từ các nhà phân phối Mỹ có thể chững lại. Thêm vào đó, hàng Việt đang chịu thuế đối ứng 20% và thuế truyền tải 40%, trong khi Mỹ chưa định nghĩa rõ ràng về cách xác định hàng hóa truyền tải cũng như quy tắc xuất xứ.

Mỹ cũng là quốc gia khởi xướng nhiều vụ phòng vệ thương mại nhất với hàng hóa Việt Nam. Tính đến tháng 9/2025, đã có 77 vụ điều tra, riêng bảy tháng đầu năm có tới bảy vụ, bình quân một vụ mỗi tháng. Các vụ việc trải rộng từ thép, gỗ, dệt may cho đến sản phẩm công nghiệp. Ngoài Mỹ, nhiều quốc gia khác cũng dựng rào cản kỹ thuật và gia tăng biện pháp bảo hộ, gây khó khăn cho xuất khẩu.

“Thực tế này đặt ra nhiều bài toán cho cơ quan chức năng trong quá trình đàm phán với Mỹ, đồng thời yêu cầu doanh nghiệp Việt Nam phải chủ động nâng cao năng lực cạnh tranh và tuân thủ chặt chẽ các quy định để duy trì đà tăng trưởng bền vững”.

Tại thị trường Trung Quốc, xuất khẩu của Việt Nam đạt 35 tỷ USD, tăng 7,1% trong bảy tháng. Một số mặt hàng tăng mạnh như thủy sản, gạo, hạt điều, nhưng nhiều nhóm lại giảm sâu: rau quả giảm 15,1%, gỗ và sản phẩm gỗ giảm 12,9%, điện thoại giảm 11,4%.

Theo ông Nông Đức Lai, Tham tán Thương mại tại Trung Quốc, nguyên nhân chủ yếu do sức mua của Trung Quốc phục hồi nhờ chính sách “đổi cũ lấy mới”, song ưu tiên hàng nội địa. Đồng Nhân dân tệ tiếp tục mất giá cũng làm giảm sức cạnh tranh của hàng nhập khẩu. Đặc biệt, Trung Quốc siết chặt kiểm tra chất lượng, an toàn thực phẩm đối với nông, thủy sản. Nhiều lô hàng Việt, trong đó có sầu riêng, bị cảnh báo.

Những yếu tố này cho thấy, thách thức không chỉ đến từ chính sách thuế quan của Mỹ, mà còn từ xu hướng bảo hộ gia tăng trên toàn cầu, buộc doanh nghiệp Việt phải nâng cao khả năng thích ứng.

Tập trung giữ nhịp xuất khẩu

Tham tán Thương mại Việt Nam tại Trung Quốc khuyến nghị các doanh nghiệp cần tập trung nâng cao chất lượng nông, lâm, thủy sản, tuân thủ chặt chẽ quy định về tiêu chuẩn, bao bì, truy xuất nguồn gốc. Đồng thời đầu tư công nghệ chế biến, bảo quản nhằm gia tăng giá trị và giảm phụ thuộc vào xuất khẩu thô.

Song song với đó, đẩy mạnh xúc tiến thương mại, mở rộng kênh phân phối tại các địa phương tiềm năng, chú trọng mẫu mã, đăng ký thương hiệu và xây dựng hệ thống logistics, kho lạnh cũng là những yếu tố then chốt.

Về phía Thương vụ, cần phối hợp cung cấp thông tin thị trường kịp thời cho hiệp hội và doanh nghiệp, tổ chức quảng bá sản phẩm, tăng cường vai trò chi nhánh, phối hợp địa phương biên giới tháo gỡ vướng mắc, cũng như thúc đẩy kết nối tại các địa bàn trọng điểm. Ngoài ra, cần tranh thủ sự hỗ trợ của các hội chợ, triển lãm để có gian hàng chung cho Việt Nam, qua đó quảng bá sản phẩm và tìm kiếm thêm khách hàng.

Bà Đỗ Thị Thúy Hương cho biết, với sự hỗ trợ của các Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài, doanh nghiệp điện tử đã tích cực tìm kiếm và mở rộng các thị trường ngoài Mỹ. Trong đó, Ấn Độ nổi lên như thị trường tiềm năng khi nhiều doanh nghiệp Việt đã xuất khẩu sản phẩm, đồng thời hiện diện trực tiếp thông qua việc mở chi nhánh, xây dựng nhà máy và đầu tư lâu dài.

Hiệp hội Doanh nghiệp điện tử kiến nghị các cơ quan thương mại Việt Nam tại nước ngoài thường xuyên cập nhật tin tức về thông tin thương mại, các biện pháp phi thuế quan và rào cản thuế quan để doanh nghiệp cập nhật tình hình kịp thời theo thời gian thực.

Tại họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 8, Thứ trưởng Công thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, dù bối cảnh kinh tế - thương mại quốc tế còn nhiều khó khăn, nhưng nhờ sự chỉ đạo xuyên suốt của Trung ương, từ đầu năm đến nay các chính sách đã được triển khai đồng bộ, nhịp nhàng, giúp xuất khẩu giữ được đà tăng trưởng. Thời gian tới, Bộ Công thương sẽ tiếp tục phối hợp với doanh nghiệp và hiệp hội ngành hàng khai thác tốt nhất các thị trường hiện có, đồng thời tìm kiếm, mở rộng sang những thị trường tiềm năng mới nổi.

Bên cạnh đó, Bộ sẽ đổi mới và nâng cao hiệu quả xúc tiến thương mại, đa dạng cả xúc tiến xuất khẩu và nhập khẩu để bảo đảm nguồn nguyên liệu, tăng cường cảnh báo sớm rủi ro, đồng hành cùng doanh nghiệp xử lý các vụ kiện thương mại trong và ngoài nước...

“Chúng tôi kỳ vọng hoạt động xuất nhập khẩu sẽ tiếp tục tăng trưởng, đạt mục tiêu đề ra, góp phần vào mức tăng trưởng kinh tế 8% và tạo nền tảng cho tăng trưởng hai con số trong những năm tiếp theo”, ông Tân khẳng định.