Với vị thế này, nếu được kích hoạt đúng vùng động lực, các chính sách mới sẽ tạo sức bật mạnh mẽ, từng bước đưa thành phố mang tên Bác trở thành một đô thị toàn cầu có tầm ảnh hưởng lớn.
Thời cơ, vận hội mới
TS Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn triển khai Nghị quyết 98 của Quốc hội cho rằng, việc hợp nhất ba địa phương giàu tiềm năng phát triển là “phép nhân chiến lược” giúp Thành phố Hồ Chí Minh tăng tốc, bứt phá về quy mô lẫn năng lực cạnh tranh. Bình Dương là trung tâm công nghiệp lớn nhất cả nước. Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm tài chính, dịch vụ, thương mại, giao lưu quốc tế và cửa ngõ giao thương quốc tế bằng hàng không, hàng hải. Bà Rịa-Vũng Tàu là trung tâm du lịch, kinh tế biển và dầu khí với cụm cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải. Khi hợp nhất, Thành phố Hồ Chí Minh có vị trí kinh tế và tiềm năng để phát triển thành đại đô thị ngang tầm các đô thị lớn trên thế giới, hướng tới mục tiêu đô thị toàn cầu.
Bên cạnh lợi thế về tiềm lực phát triển đa lĩnh vực, việc mở rộng không gian trong bối cảnh cả nước đang tiến hành cải cách về thể chế cũng tạo ra nhiều cơ hội cho Thành phố Hồ Chí Minh mới. Trước kia, đây là địa phương được triển khai Nghị quyết 98 của Quốc hội về cơ chế chính sách đặc thù. Sau sáp nhập, Quốc hội đồng ý mở rộng áp dụng nghị quyết này cho cả phạm vi mới, tạo sức bật phát triển chung đầy năng động cho thành phố. Những chính sách liên quan khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, khoa học - công nghệ, chuyển đổi số cũng tạo nên động lực mới, thúc đẩy siêu đô thị này tiến nhanh hơn trong chuyển đổi cơ cấu kinh tế, chuyển đổi kép, chuyển đổi xanh để sớm tham gia vào công đoạn giá trị tăng cao trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Điểm nổi bật của mô hình chính quyền mới tại Thành phố Hồ Chí Minh là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong quản lý và phục vụ người dân. Sau sáp nhập, Thành phố Hồ Chí Minh có 168 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 113 phường, 54 xã và đặc khu Côn Đảo. Trung tâm Chuyển đổi số Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, đến thời điểm hiện tại, bốn hệ thống nền tảng dành cho cán bộ công vụ của thành phố là quản lý điều hành điện tử, giải quyết thủ tục hành chính, hội nghị trực tuyến và Tổng đài 1022 cơ bản đã vận hành thông suốt.
Ứng dụng “Công dân số Thành phố Hồ Chí Minh” bước đầu cũng phát huy hiệu quả, tạo nền tảng tương tác thông minh, thân thiện, giúp người dân tiếp cận các thông tin, chính sách nhanh chóng, thuận tiện. Cùng với việc đầu tư về cơ sở vật chất, hạ tầng phục vụ chính quyền số, Thành phố Hồ Chí Minh còn thành lập “Tổ công nghệ số cộng đồng” hay chương trình “Bình dân học vụ số” giúp người dân từng bước làm quen với công nghệ, chủ động hơn trong việc tiếp nhận, cập nhật thông tin trên nhiều nền tảng. Chỉ tính từ đầu tháng 6 đến cuối tháng 7/2025, thành phố đã có hơn 500 mô hình “Bình dân học vụ số”, “Đồng hành cùng địa phương” hỗ trợ người dân tích cực tham gia chuyển đổi số.
Thay đổi từ cơ sở
Phường Thủ Đức có diện tích hơn 8,8 km2, dân số gần 120 nghìn người, trên cơ sở sáp nhập các phường Trường Thọ, Linh Chiểu, Bình Thọ và một phần của Linh Đông, Linh Tây. Trung tâm phục vụ hành chính công phường Thủ Đức trở thành “điểm sáng” của thành phố khi đưa robot vào hỗ trợ người dân làm thủ tục hành chính. Trong không gian tiếp dân rộng rãi với cơ sở vật chất hiện đại, robot được lập trình để thực hiện những phần việc đơn giản như mời nước, hướng dẫn quy trình, kiểm tra thủ tục hành chính và hỗ trợ người dân di chuyển. Trung tâm còn trang bị thêm hai máy tra cứu văn bản pháp luật để người dân chủ động tìm hiểu thông tin khi đến cập nhật, bổ sung các thủ tục hành chính công sau ngày sáp nhập.
Tại 10 quầy tiếp nhận hồ sơ luôn bố trí đội ngũ cán bộ, nhân viên, tình nguyện viên hỗ trợ về công nghệ khi người dân có nhu cầu. Quét hồ sơ, nhập dữ liệu, cung cấp kết quả, mọi khâu đều được số hóa. Theo ông Mai Hữu Quyết, Bí thư Đảng ủy phường Thủ Đức, với quy mô hiện tại, trách nhiệm và tinh thần đổi mới trong toàn đội ngũ đóng vai trò quan trọng nhằm tạo môi trường hỗ trợ tốt nhất cho người dân. Việc số hóa giúp rút gọn thời gian, tránh phiền hà, tăng hiệu quả giải quyết các thủ tục hành chính. Công nghệ cũng giúp lãnh đạo giám sát toàn diện, bảo đảm chính quyền không gián đoạn trong việc phục vụ người dân, doanh nghiệp.
Theo quy mô sắp xếp đơn vị hành chính khi sáp nhập vào Thành phố Hồ Chí Minh, tỉnh Bình Dương cũ tinh gọn từ 91 xã, phường, thị trấn xuống còn 36 đơn vị, dừng hoạt động 9 huyện, thành phố. Sở hữu diện tích khá rộng (hơn 58 km2) trên cơ sở nhập toàn bộ diện tích các phường Hòa Phú, Phú Mỹ, Phú Tân thuộc Thành phố Thủ Dầu Một và phường Phú Chánh thuộc thành phố Tân Uyên, “siêu phường” Bình Dương sở hữu nhiều lợi thế về công nghệ theo hướng đô thị thông minh. Tận dụng thế mạnh hiện có, phường tiếp tục đầu tư quy trình chuẩn hóa cơ sở vật chất, bổ sung trang thiết bị, nâng cấp năng lực số cho cán bộ, nhân viên nhằm phục vụ tốt nhất nhu cầu về thủ tục hành chính của người dân, doanh nghiệp trong giai đoạn mới. Các phường, xã không có thế mạnh về chuyển đổi số tại tỉnh Bình Dương cũ cũng đang nỗ lực tìm giải pháp riêng để sớm theo kịp đà phát triển chung.
Chủ tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Được luôn nhấn mạnh, các đơn vị hành chính phải khẩn trương chuyển từ mô hình quản lý, kiểm soát sang phục vụ người dân, lấy hiệu quả làm thước đo. Cái cần xóa bỏ là tư tưởng “xin - cho”. Ông cũng yêu cầu các nơi sớm hoàn thiện đề án Trung tâm phục vụ hành chính công hai cấp, hướng tới mục tiêu 100% thủ tục hành chính được thực hiện “phi địa giới” vào cuối năm 2025. Với mục tiêu là trở thành cực tăng trưởng của đất nước, phấn đấu đến năm 2045 lọt top 100 thành phố đáng sống nhất thế giới, Thành phố Hồ Chí Minh đang bước vào giai đoạn thay đổi mạnh mẽ để nâng tầm ảnh hưởng, khẳng định vị thế.
Các chuyên gia cho rằng, với đà phát triển hiện nay và định hướng cho giai đoạn mới sau hợp nhất, Thành phố Hồ Chí Minh cần khẩn trương điều chỉnh, bổ sung quy hoạch và tiến hành xây dựng hệ thống đường sắt đô thị, hệ thống giao thông kết nối các địa phương; sớm có giải pháp mở rộng không gian đô thị, giảm áp lực cho khu vực trung tâm. Thành phố phải đặt bài toán tăng trưởng ít nhất hai con số, tổ chức lại không gian kinh tế, xây dựng giải pháp huy động các nguồn lực. Trong đó, cần tập trung thu hút các nguồn lực lớn để xây dựng kết cấu hạ tầng (hạ tầng giao thông và hạ tầng số), tập trung đầu tư cho khoa học - công nghệ, thay đổi cơ cấu công nghiệp nhằm sớm thích ứng với những biến đổi trên thị trường toàn cầu.
Việc hợp nhất ba địa phương được xem là cơ hội lớn để tái thiết nhiều lĩnh vực, tận dụng tốt nhất lợi thế nhưng cũng mang đến không ít thử thách. “Điều quan trọng nhất là tái định hình tư duy phát triển. Hiện nay, thành phố đã chuyển đổi sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp với sự phân quyền rất lớn cho cấp cơ sở. Do đó, cần nâng cao năng lực quản trị, quản lý phù hợp chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp cho chính quyền cơ sở để tạo nên nền công vụ đúng nghĩa phục vụ sự phát triển, phục vụ người dân. Về thể chế, hiện nay rất nhiều nghị quyết của trung ương đã được ban hành. Bước tiếp theo là nhanh chóng triển khai bằng chương trình hành động cụ thể của Thành phố Hồ Chí Minh mới”, chuyên gia kinh tế Trần Du Lịch phân tích thêm.
