Cuộc thương lượng về chương trình hạt nhân của Tehran được dự báo tiếp tục khó khăn, trong bối cảnh châu Âu dọa tái áp đặt trừng phạt Iran nếu không đạt được thỏa thuận qua con đường ngoại giao trước tháng 9 tới. Trong khi đó, Iran tuyên bố không nhượng bộ trước đòi hỏi chấm dứt làm giàu urani.
Sẵn sàng cho đàm phán
Cả Iran và các nước nhóm E3 đều xác nhận nối lại đàm phán về chương trình hạt nhân của Tehran trong tuần này. Trong thông báo cuối tuần trước, Bộ Ngoại giao Iran cho biết, vòng đàm phán tiếp theo giữa Iran và nhóm E3 và Liên minh châu Âu (EU) sẽ được tiến hành ở cấp Thứ trưởng Ngoại giao vào ngày 26/8.
Thông báo được đưa ra sau cuộc điện đàm giữa Bộ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araghchi với những người đồng cấp Anh, Pháp, Đức và Đại diện cấp cao EU phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại. Cuộc điện đàm được thực hiện trong bối cảnh đàm phán về vấn đề hạt nhân Iran bế tắc, trong khi các cường quốc châu Âu đe dọa tái áp đặt các lệnh trừng phạt của LHQ đối với Tehran, trong bối cảnh khi Nghị quyết 2231 của Hội đồng Bảo an LHQ - văn kiện phê chuẩn thỏa thuận hạt nhân lịch sử năm 2015 - sắp hết hiệu lực.
Thông tin sau cuộc điện đàm, Bộ trưởng Ngoai giao Pháp Jean-Noel Barrot cho biết, nội dung chính được thảo luận là chương trình hạt nhân gây tranh cãi của Iran và khả năng các nước châu Âu tái áp đặt trừng phạt chống Iran. Trong bài đăng trên mạng xã hội X, ông Jean-Noel Barrot cũng xác nhận nhóm E3 cùng đại diện EU sẽ tiếp tục nhóm họp với Iran để thảo luận về vấn đề hạt nhân, đồng thời nhấn mạnh rằng “thời gian để đàm phán về một giải pháp đang dần cạn kiệt”.
Xác nhận kế hoạch đàm phán mới, Bộ trưởng Ngoại giao Đức Johann Wadephul đồng thời cảnh báo các lệnh trừng phạt áp đặt với Iran sẽ có hiệu lực trở lại, trừ khi đạt được “một thỏa thuận bền vững và có thể kiểm chứng” để xoa dịu những lo ngại liên quan tham vọng hạt nhân của Iran. Ông Johann Wadephul nhắc lại rằng, thời gian còn rất ngắn và Iran cần phải tham gia một cách thực chất.
Kể từ tháng 9/2024, Iran đã tiến hành nhiều vòng đàm phán với nhóm E3, lần gần đây nhất là cuộc thương lượng tại Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) hồi cuối tháng 7 vừa qua. Trong đó, hai bên đã nhất trí tiếp tục tham vấn về chương trình hạt nhân của Iran và các biện pháp trừng phạt.
Áp lực trừng phạt
Anh, Pháp và Đức là ba trong số sáu bên (gồm cả Mỹ, Trung Quốc và Nga) đã ký với Iran thỏa thuận hạt nhân mang tên Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA) hồi năm 2015. Mỹ đã rút khỏi thỏa thuận vào năm 2018, nhưng các nước E3 tuyên bố vẫn duy trì thỏa thuận này. “Snapback”, hay cơ chế tự động tái áp đặt trừng phạt, là một phần trong JCPOA, cho phép các cường quốc tái áp đặt các biện pháp trừng phạt quốc tế nếu Iran không tuân thủ thỏa thuận.
Trong thư chung gửi LHQ, nhóm E3 thông báo sẵn sàng tái áp đặt các lệnh trừng phạt do LHQ ban hành nhằm vào Iran, nếu trước cuối tháng 8 này, Iran không đạt được giải pháp thông qua ngoại giao liên quan chương trình hạt nhân của nước này. Ba quốc gia châu Âu cũng chỉ trích việc Iran đình chỉ hợp tác với Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) sau khi bị Israel và Mỹ tấn công hồi tháng 6 vừa qua.
Trong cuộc điện đàm với người đồng cấp Iran, các Bộ trưởng châu Âu nhắc lại cảnh báo sẽ kích hoạt cơ chế “snapback”, tái áp đặt trừng phạt Iran nếu Tehran không quay lại đàm phán về hạn chế chương trình làm giàu urani gây tranh cãi của nước này và không đạt được một “thỏa thuận bền vững và có thể kiểm chứng” liên quan chương trình hạt nhân.
Bộ trưởng Ngoại giao Iran nêu rõ với những người đồng cấp các nước E3 về lập trường của Iran sẵn sàng tiếp tục đàm phán, có thể nhượng bộ trong một số hạn chế về chương trình hạt nhân, tuy nhiên không chấp nhận yêu cầu chấm dứt làm giàu urani. Ông cũng cảnh báo về hậu quả của việc khôi phục các biện pháp trừng phạt chống Tehran, cho rằng lời đe dọa của E3 phản ánh “sự bất lực về mặt pháp lý” của các quốc gia châu Âu khi phải dùng đến cơ chế “snapback” để tái áp đặt trừng phạt.
Trong khi đó, Bộ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araghchi cũng có cuộc điện đàm với người đồng cấp Nga Sergei Lavrov, trao đổi quan điểm về những diễn biến mới nhất liên quan hồ sơ hạt nhân Iran. Bộ Ngoại giao Iran ra tuyên bố cho hay, hai bên đã trao đổi quan điểm về các cuộc đàm phán hạt nhân giữa Iran và phương Tây, đồng thời nêu bật “các mối đe dọa” từ nhóm E3 về việc tái áp đặt các biện pháp trừng phạt chống Tehran.
