Cấp bách bài toán hạ tầng nghề cá

Khó qua lại do luồng lạch bị bồi lắng

Tỉnh Nghệ An có hơn 3.400 tàu thuyền khai thác hải sản. Tuy nhiên, việc các luồng lạch ra vào cảng cá và âu tránh trú bão bị bồi lắng nghiêm trọng khiến ngư dân gặp không ít khó khăn. Cảng cá Lạch Vạn là nơi neo đậu hàng trăm tàu thuyền của ngư dân các xã Diễn Châu, Hải Châu, Đức Châu, tình trạng bồi lắng diễn ra nghiêm trọng.

Hồi tháng 11 năm ngoái, trong quá trình vào cửa biển Lạch Vạn (xã Diễn Châu), tàu cá mang số hiệu
NA 3740 TS, công suất hơn 140 CV, chiều dài gần 14m của ngư dân Đặng Văn Hải bị mắc cạn vào doi cát cách cửa biển Lạch Vạn gần 200m, cách bờ khoảng 100m, ngư dân phải thuê máy xúc để tham gia giải cứu phương tiện. Song, do sóng lớn nên phần đáy tàu nhanh chóng bị lún sâu và chôn chặt trong cát. Dù đã tháo dỡ máy móc và vận chuyển ngư cụ để giảm tải, nhưng phương án giải cứu bất thành do phần đáy đã bị thủng một mảng lớn, cát biển tràn vào, gây thiệt hại lớn.

Chỉ ít ngày trước đó, hai tàu cá công suất 360CV mang số hiệu NA 90693 TS và NA 90669 TS của ngư dân xã Ngọc Bích trong khi vào cửa biển Lạch Vạn cũng bị mắc cạn do bị sóng lớn, gió to đẩy mạnh và mắc cạn tại bờ biển Diễn Thành. Hai tàu mắc cạn sau đó may mắn được giải cứu thành công. Ngư dân Trần Văn Được, chủ tàu cá NA 94585 TS cho hay: "Chiều dài lòng lạch cạn gần 1km. Mỗi chuyến đi biển về cảng là phải tập trung cao độ để lái, chứ lơ là chút là tàu mắc cạn ngay. Do vậy, hầu hết tàu cá lớn phải neo đậu ở ngoài cửa biển và thuê thuyền nhỏ tăng bo (vận chuyển) thủy sản vào bán. Việc này vừa mất thời gian, vừa phát sinh chi phí".

Tương tự, mức độ bồi lắng ở cảng cá Lạch Quèn (xã Quỳnh Phú) cũng không kém phần nghiêm trọng. Từ tháng 4 đến tháng 7 hằng năm (khoảng thời gian con nước kiệt), tàu thuyền của ngư dân thường xuyên bị mắc cạn. Theo ngư dân Hoàng Văn Minh, chủ tàu cá NA 93198 TS, muốn vào cảng Lạch Quèn phải tính con nước. Một tháng tàu từ 500 CV trở lên chỉ ra vào được khoảng 10 ngày, còn lại phải đậu ở ngoài. Một tàu cá công suất 500 CV của anh bị sóng lớn đập khiến tàu xoay ngang, va vào đá bị vỡ rồi chìm khi không may bị mắc cạn ở cửa lạch. Việc cửa lạch bị bồi lắng tác động rất lớn đến hoạt động khai thác hải sản của ngư dân. Nhiều khi làm thủ tục xuất cảng xong thì cửa lạch cũng cạn, phải chờ đến hôm sau tàu mới xuất cảng được.

Cảng cá và Trung tâm dịch vụ hậu cần nghề cá Sa Kỳ (Quảng Ngãi) được xây dựng vào năm 2009, đưa vào khai thác sử dụng từ năm 2015. Sau nhiều năm sử dụng, một số hạng mục công trình xuống cấp hư hỏng không thể vận hành; một số hạng mục chưa được đầu tư đồng bộ dẫn đến khai thác, sử dụng không hiệu quả. Đồng thời, khu vực tiếp nhận, phân loại hải sản bị ô nhiễm môi trường, mất an toàn vệ sinh thực phẩm; các dịch vụ xếp, dỡ hàng hóa gặp khó khăn.

Từ đầu năm đến nay, cảng cá Tịnh Kỳ ở xã Tịnh Khê tiếp nhận hơn 4.200 lượt tàu ra vào bán hơn 12 nghìn tấn thủy sản. Do số lượng tàu thuyền ra, vào liên tục nhưng cảng luôn trong tình trạng quá tải, xuống cấp. Theo nhiều ngư dân, khi bão lớn xảy ra, việc đưa tàu thuyền vào cảng cá và khu neo đậu thường bị quá tải. Ngư dân Trần Văn Hạnh, chủ tàu cá QNg 92604 TS cho biết: "Các dịch vụ cung cấp nước đá, xăng dầu thì ổn, nhưng chuyện đi lại quá khó khăn. Mùa nắng ra vào cảng thuận lợi hơn mùa mưa thì khó vào neo đậu vì quá tải. Đôi khi chúng tôi phải tạm tránh ở các vùng biển khác".

Ông Nguyễn Thanh Lợi, đại lý thu mua hải sản, chia sẻ: "Khuôn viên Tịnh Kỳ nhỏ nên việc vận chuyển hải sản lên bờ và xe chuyên chở mất thời gian hơn các nơi khác. Chúng tôi mong muốn mở rộng cảng để vận chuyển nhanh hơn".

Tại các tỉnh, thành phố như: Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Huế… cũng bị bồi lắng nghiêm trọng. Không ít cảng xuống cấp, khu vực nhà xưởng phân loại, hệ thống phòng cháy, chữa cháy, thoát nước chưa được đầu tư đồng bộ nên công tác vận hành, sử dụng gặp nhiều khó khăn.

Cải thiện hệ thống cảng, luồng lạch

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An Trần Xuân Học cho hay: Việc các cảng cá, luồng lạch bị bồi lắng nghiêm trọng không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động khai thác hải sản của ngư dân mà còn ảnh hưởng lớn đến công tác chống khai thác IUU. Để xử lý hiện tượng bồi lắng, cần nạo vét và kết hợp giải pháp kỹ thuật như: Tiến hành kè hai bên bờ lạch. Nếu chỉ nạo vét thì chỉ được vài năm là lại bồi lắng, do đó cần phải có giải pháp căn cơ, tuy nhiên cần chi phí rất lớn.

Còn đối với tỉnh Quảng Ngãi, trong những năm qua, tỉnh liên tục đầu tư cải tạo, sửa chữa các cảng cá và khu neo đậu tránh trú bão. Năm 2024, Ban Quản lý các cảng cá tỉnh Quảng Ngãi cải tạo, nâng cấp văn phòng quản lý, nhà phân loại cá, cấp điện chiếu sáng. Đồng thời, sửa chữa, bổ sung hệ thống phòng cháy chữa cháy; mở rộng, xây mới nhà phân loại cá bảo đảm đáp ứng dịch vụ hậu cần nghề cá của tỉnh và yêu cầu nhiệm vụ chống khai thác IUU tại các cảng cá Tịnh Kỳ, Tịnh Hòa, Mỹ Á, Sa Huỳnh, khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá Lý Sơn. Tuy nhiên, nguồn vốn đầu tư cho cơ sở hạ tầng cảng cá Tịnh Kỳ còn hạn chế, chưa phục vụ tốt nhất cho người dân.

Theo Quy hoạch hệ thống cảng cá và khu neo đậu tránh trú bão định hướng đến năm 2030, tỉnh Quảng Ngãi đầu tư tám công trình cảng cá và bến cá. Để khắc phục các khuyến nghị của EC về hạ tầng cảng cá và tạo thuận lợi cho ngư dân đánh bắt hải sản, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Ngãi thường xuyên nạo vét luồng vào cảng neo trú tàu thuyền và cảng cá Mỹ Á; duy tu sửa chữa cảng cá Tịnh Kỳ. Bên cạnh đó, khẩn trương triển khai nâng cấp mở rộng khu neo đậu tránh trú bão kết hợp cảng cá Tịnh Hòa; xây dựng đê chắn sóng, chắn cát và nạo vét luồng vào cảng cá Sa Huỳnh.

Tỉnh Quảng Ngãi đang từng bước cải thiện hạ tầng kỹ thuật cảng, bảo đảm nhu cầu cần thiết về dịch vụ hậu cần trên địa bàn. Năm 2026, tỉnh tiếp tục sửa chữa, nâng cấp cảng và khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá Lý Sơn. Ban Quản lý các cảng cá tỉnh Quảng Ngãi cũng sẽ nâng cấp đường giao thông nội bộ; xây mới trạm cân điện tử; sửa chữa, nâng cấp hệ thống thoát nước; xây dựng mới nhà phân loại hải sản; hoàn thiện hệ thống phòng cháy chữa cháy cảng cá và khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá ■