(Tiếp theo và hết)
Nhờ hạ tầng số và các ứng dụng hiện đại, đại biểu Quốc hội có thể truy cập tài liệu mọi lúc, mọi nơi, tra cứu dữ liệu luật pháp nhanh chóng qua thư viện điện tử và cơ sở dữ liệu trực tuyến thay vì tài liệu giấy truyền thống. Các phiên họp có thể được tổ chức linh hoạt dưới hình thức trực tuyến khi cần, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và tăng tính thích ứng của Quốc hội trước những tình huống như thiên tai, dịch bệnh.
Những đổi thay rõ rệt
Điểm lại bối cảnh và điểm đáng chú ý trong hoạt động của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XV, đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Đinh Ngọc Quý (Đoàn ĐBQH tỉnh Gia Lai) nhấn mạnh việc ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong hoạt động của Quốc hội. Quốc hội khóa XV được bầu vào ngày 23/5/2021, có nhiệm kỳ từ năm 2021-2026, ngay đầu nhiệm kỳ đã trải qua ảnh hưởng, tác động của đại dịch Covid-19. Khi ấy, Quốc hội thích ứng linh hoạt, đồng hành cùng Chính phủ, ban hành rất nhiều nghị quyết đặc thù, đặc biệt, chưa có tiền lệ; thể hiện quyết tâm rất lớn, nỗ lực rất cao không chỉ của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, ĐBQH, mà còn của cả hệ thống chính trị. Từ đó, làm thay đổi rất lớn trong hoạt động điều hành, cách thức tổ chức hoạt động của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội; đặc biệt là ở các cơ quan chuyên trách của Quốc hội, Hội đồng Dân tộc.
Phân tích sự thay đổi mạnh mẽ của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XV, ĐBQH Nguyễn Ngọc Sơn (Đoàn ĐBQH TP Hải Phòng), đại biểu chuyên trách tại Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KHCN&MT) của QH, chỉ ra một trong những vấn đề mà các ĐBQH thường thiếu là thời gian và cơ sở dữ liệu. “Hiện nay, toàn bộ ĐBQH hoạt động chuyên trách như chúng tôi chỉ hơn 100 người, trong khi khối lượng công việc của một kỳ họp lên tới 53, 54 luật và nghị quyết. Do đó, nếu không có chuyển đổi số, không áp dụng AI (trí tuệ nhân tạo) cũng như khoa học - công nghệ thì các ĐBQH khó có thể đưa ra những đánh giá một cách tốt nhất”, ĐBQH Nguyễn Ngọc Sơn dẫn chứng.
Trong bối cảnh đó, việc Quốc hội đi tiên phong trong ứng dụng AI; sử dụng iPad, ứng dụng “Quốc hội 2.0” chính là những giải pháp quan trọng để mỗi ĐBQH có thể xử lý công việc mọi lúc, mọi nơi, nhanh chóng và hiệu quả. Bên cạnh đó, Văn phòng Quốc hội đã xây dựng hệ thống gỡ băng ghi âm, tổ chức quản lý các bản ghi âm cuộc họp, chuyển giọng nói thành văn bản, tạo lập cơ sở dữ liệu về bản ghi và biên bản cuộc họp để làm căn cứ xây dựng báo cáo, kết luận, nghị quyết được chính xác, trung thực, toàn diện và bảo đảm chất lượng. Việc ứng dụng AI trong hoạt động của Quốc hội đã hỗ trợ công tác rà soát, chấm dứt sự chồng chéo, mâu thuẫn, không thống nhất của văn bản pháp luật; hệ thống hỗ trợ tổng hợp ý kiến của cử tri và nhân dân góp ý sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013.
Tại kỳ họp thứ 10, kỳ họp cuối cùng của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, khai mạc vào ngày 20/10 và dự kiến bế mạc vào ngày 11/12, các ĐBQH đánh giá cao nền tảng trực tuyến “Bình dân học vụ số - Quốc hội số”. Mô hình cho thấy bước đi tiên phong của cơ quan lập pháp trong tiến trình chuyển đổi số, mang lại những lợi ích to lớn, góp phần đổi mới căn bản cách thức hoạt động của Quốc hội, giúp nâng cao hiệu quả và tốc độ xử lý công việc.
Dấu mốc trong hành trình chuyển đổi số
Ông Trần Văn Khải, Phó Chủ nhiệm Ủy ban KHCN&MT cho biết, Ủy ban đã hoàn thiện, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội phê duyệt Bộ khung kiến thức, kỹ năng số cho Quốc hội hiện đại, coi đây là nền tảng cốt lõi cho công cuộc chuyển đổi số.
Là người theo sát và tâm huyết với nền tảng này, ĐBQH Trần Văn Khải thông tin, Bộ khung kiến thức đã được lấy ý kiến qua nhiều hội thảo, với sự tham gia góp ý của các bộ, ngành và chuyên gia để bảo đảm sát thực tiễn, khoa học và toàn diện. Ủy ban đang khẩn trương xây dựng kế hoạch cụ thể về đào tạo, sản xuất học liệu số để ngay sau khi bộ khung được thông qua là có thể bắt tay vào tập huấn đồng loạt.
Đặc biệt, có thể thấy rõ, chuyển đổi số không chỉ dừng ở khẩu hiệu, mà đã “ngấm” tới từng ĐBQH và các ĐBQH đã trở thành những nhân tố tích cực trong hành trình chuyển đổi số. “Tôi luôn nhắc nhở mình phải đi đầu học hỏi công nghệ mới và sẵn sàng chia sẻ kiến thức với đồng nghiệp. Đây vừa là trách nhiệm, vừa là cách để các ĐBQH truyền cảm hứng cho nhau, rằng chúng ta không ngại khó, ngại thay đổi, miễn là việc đó có ích cho Quốc hội và đất nước”, ĐBQH Trần Văn Khải chia sẻ.
Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 57-NQ/TW xác định chuyển đổi số là đột phá chiến lược hàng đầu để phát triển đất nước, yêu cầu cả hệ thống chính trị vào cuộc mạnh mẽ. Trong bối cảnh đó, việc triển khai phong trào “Bình dân học vụ số - Quốc hội số” diễn ra với nhiều thuận lợi. Phó Chủ nhiệm Ủy ban KHCN&MT Trần Văn Khải cho biết: “Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đã nhấn mạnh yêu cầu chúng tôi nhanh chóng triển khai tập huấn kỹ năng số đúng lộ trình, coi đây là nhiệm vụ ưu tiên của Quốc hội. Sự ủng hộ và cam kết từ trên xuống như vậy tạo động lực lớn cho chúng tôi hành động. Thêm vào đó, nhiều ĐBQH, đặc biệt lớp đại biểu trẻ, hào hứng với đổi mới, sẵn sàng tiếp thu cái mới. Chúng tôi cũng nhận được sự hỗ trợ, phối hợp tích cực từ các cơ quan hữu quan và cả sự đồng hành của doanh nghiệp công nghệ trong việc tư vấn kỹ thuật, cung cấp giải pháp chuyển đổi số. Có thể nói, chúng tôi hội tụ được ý chí chính trị và nguồn lực xã hội để bắt tay vào công cuộc này”.
Tuy nhiên, nguồn lực tài chính và hạ tầng cũng đặt ra trở ngại lớn, bởi chuyển đổi số đòi hỏi đầu tư ban đầu cho hệ thống máy tính, đường truyền, phần mềm, nội dung số… Ngoài ra, rào cản về thói quen, tâm lý cũng hiện hữu. Giải pháp cho vấn đề này là việc chú trọng công tác truyền thông nội bộ, thường xuyên giải thích, chia sẻ những mô hình chuyển đổi số thành công để mọi người thấy rõ lợi ích thiết thực. “Khi nhận thức thông suốt thì hành động sẽ quyết liệt hơn”, ông Trần Văn Khải phân tích.
Hiến kế để thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện, ĐBQH Nguyễn Ngọc Sơn (Đoàn ĐBQH Hải Phòng) cho rằng, cần sớm xây dựng được cơ sở dữ liệu của Quốc hội trong các hoạt động như hoạt động giám sát, quyết định các vấn đề quan trọng và chương trình lập pháp. “Nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV chỉ còn một thời gian rất ngắn nhưng tôi cho rằng, nếu tập trung quyết liệt, gắn chuyển đổi số của Quốc hội với chuyển đổi số quốc gia, chuyển đổi số của các cơ quan của Đảng, Chính phủ và các cơ quan có liên quan thì cơ sở dữ liệu đó sẽ đầy đủ, bảo đảm các yêu cầu đề ra”, ông Sơn cho biết. Đây sẽ là tiền đề để Quốc hội khóa XVI góp phần cùng cả hệ thống chính trị thực hiện được mục tiêu tăng tốc phát triển hai con số.
Tiếp nối truyền thống vẻ vang
Chuyển đổi số toàn diện đã mang lại diện mạo mới cho hoạt động Quốc hội theo hướng chuyên nghiệp, minh bạch, hiệu quả hơn. Khẳng định rõ vai trò “thể chế đi trước mở đường”, Quốc hội đã và đang xây dựng khung thể chế vững chắc để thúc đẩy hoạt động chuyển đổi quốc gia, góp phần hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng.
Trong lúc kỳ họp cuối của Quốc hội khóa XV đang gấp rút triển khai thì những nỗ lực đổi mới của Việt Nam cũng đã được quốc tế ghi nhận. Ngày 21/10, tại Geneva (Thụy Sĩ), trong khuôn khổ Hội nghị Hiệp hội Tổng Thư ký Nghị viện các nước (ASGP) diễn ra song song với Đại hội đồng Liên minh Nghị viện thế giới lần thứ 151 (IPU-151), bà Lê Thu Hà, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Việt Nam đã được bầu vào Ban Chấp hành ASGP nhiệm kỳ 2025 - 2028 với số phiếu cao nhất trong các ứng viên.
Việc Quốc hội Việt Nam trúng cử Ban Chấp hành ASGP nhiệm kỳ 2025 - 2028 là một thành công quan trọng trong công tác đối ngoại nghị viện, góp phần khẳng định uy tín, vị thế và vai trò ngày càng cao của Việt Nam trong cộng đồng nghị viện thế giới. Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Lê Thu Hà khẳng định, với kinh nghiệm đổi mới, hiện đại hóa và tăng cường tính minh bạch trong hoạt động nghị viện, Quốc hội Việt Nam mong muốn mang đến ASGP góc nhìn và tiếng nói của một nghị viện đang chuyển mình mạnh mẽ, bao trùm và đổi mới sáng tạo, luôn chủ động đóng góp vào tiến trình nâng cao hiệu quả hoạt động nghị viện, thúc đẩy hợp tác đa phương vì sự phát triển bền vững và hợp tác nghị viện toàn cầu.
Ngay trước đó, tại kỳ họp Đại hội đồng liên Nghị viện các nước ASEAN lần thứ 46 (AIPA-46), đoàn đại biểu cấp cao Quốc hội Việt Nam đã tích cực tham gia và có nhiều đề xuất, sáng kiến nhằm thúc đẩy đối thoại, hợp tác. Đoàn đã đề xuất 7 nghị quyết về những chủ đề thiết thực, bao gồm phòng chống tội phạm mạng, tăng cường an ninh năng lượng, gia tăng thương mại nội khối, thúc đẩy kinh tế số, chuyển đổi số, tăng cường vai trò của thanh niên… Những chủ đề này vừa phù hợp với quan tâm chung của khu vực, vừa gắn kết với ưu tiên của AIPA với những ưu tiên phát triển của Việt Nam.
Sự tham gia của Việt Nam trong hoạt động liên nghị viện khu vực và thế giới đã cho thấy thực tế triển khai Nghị quyết số 59-NQ/TW của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới, thể hiện cam kết chủ động, tích cực và có trách nhiệm của Quốc hội Việt Nam trong tiến trình cải cách nghị viện toàn cầu, vì mục tiêu phát triển bền vững, dân chủ và bao trùm, hướng tới lợi ích của nhân dân.
Gần 80 năm kể từ Ngày Tổng tuyển cử đầu tiên bầu ra Quốc hội Việt Nam (6/1/1946 - 6/1/2026), Quốc hội Việt Nam đã không ngừng đổi mới, phát triển và khẳng định vai trò là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của đất nước, đại biểu cao nhất của nhân dân. Trong đó, chuyển đổi số đã mang lại diện mạo mới cho hoạt động Quốc hội chuyên nghiệp, minh bạch, hiệu quả hơn, đồng thời giúp đại biểu nâng cao năng lực, bắt nhịp với sự phát triển của thời đại số.
