Những cơn bão rồi nối tiếp lũ, mưa lạnh xen kẽ nắng nóng khiến hàng nghìn gốc mai bị ngập úng, trụi cành, hoa bung nở sớm. Người dân gọi đó là “mùa mai buồn”.
Tiếng thở dài chưa dứt
Mai vàng vốn là biểu tượng của Tết, của may mắn và thịnh vượng. Nhưng với người trồng mai ở An Nhơn (Bình Định cũ) thì ba năm liên tiếp thất thu đã biến mùa xuân thành nỗi lo thường trực. Họ không chỉ mất thu nhập, mà còn mất đi niềm tin, mất đi sắc vàng vốn tượng trưng cho hy vọng.
Một buổi sáng đầu tháng 12, ông Nguyễn Văn Minh ra dọn lại vườn mai ở thôn Háo Đức. Con đường đất dẫn vào vườn vẫn còn lầy lội sau trận lũ vừa qua. Những chậu mai vốn xanh tốt giờ chỉ còn trơ cành, lác đác vài bông hoa vàng đã nở sớm, rũ xuống như báo hiệu một mùa xuân hụt hơi. Ông Minh thở dài, ba năm nay rồi, năm nào cũng mất mùa. Khách đặt trước tôi phải trả lại tiền cọc. Cây bung hoa hết, coi như mất trắng. Nợ ngân hàng thì đến hạn, mà mai là nguồn thu duy nhất để trả. Giờ không biết xoay xở thế nào.
Không chỉ ông Minh, bà Nguyễn Thị Hân, người có hơn 20 sào mai cũng rơi vào cảnh tương tự. Bà ngậm ngùi, đợt bão lũ vừa qua như một cú đánh chí mạng. Cây thì bị gió quật ngã, cây thì chìm trong nước lũ, còn những gốc sống sót thì lại nở hoa sớm, mất hết giá trị mùa Tết. Bây giờ có cứu được cây để nuôi cho vụ sau cũng chẳng dễ, cái khổ này như nhân đôi. “Năm nay coi như không có Tết, nhưng vẫn phải lo cho vụ năm sau”, bà nói.
Cây mai vốn nhạy cảm với thời tiết. Sau bão, trời lại nắng gắt, rồi mưa lạnh bất chợt khiến cây “nhầm mùa”, bung hoa sớm hơn hai tháng. Với người trồng mai, đó là thảm họa. Hoa nở không đúng dịp Tết thì chẳng còn giá trị kinh tế. Trong vườn, bà con tất bật cắt bỏ những bông hoa đã nở, hy vọng cứu được phần nụ còn non. Nhưng phần lớn những cây mai bán thị trường đều đã bung hoa khiến nỗ lực trở nên vô vọng.
Mai vàng ở vùng này có đặc điểm riêng biệt: Thân cây khỏe, dáng cứng cáp, hoa vàng rực rỡ, nở đều và lâu tàn. Sự khác biệt này đã tạo nên thương hiệu mai vàng An Nhơn, được nhiều thương lái từ các tỉnh khác tìm đến đặt mua. Vào những năm được mùa, hàng chục nghìn chậu mai được vận chuyển đi khắp nơi, từ Đà Nẵng, Huế cho đến Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội mang lại nguồn thu hàng chục tỷ đồng cho người dân. Thế nhưng, ba năm liên tiếp thất thu khiến nhiều hộ trồng mai kiệt quệ. Không còn vốn tái đầu tư, họ phải vay mượn để duy trì nhưng nay lại không thể trả. Một số hộ đã phải bán đất, bán nhà để gỡ gạc, song vẫn chưa thoát khỏi vòng xoáy khó khăn.
Hy vọng hồi sinh
Bão lũ nối tiếp, khi thì nắng gắt, lúc lại mưa lạnh khiến cây mai suy kiệt, hoa nở sớm và bệnh tật phát sinh. Nhiều hộ trồng mai vốn vay ngân hàng để đầu tư, nay thất thu nên gánh nặng trả nợ càng thêm lớn. Trước thực trạng này, chính quyền địa phương đã tổ chức nhiều buổi làm việc với người dân để nắm bắt tình hình.
Các chuyên gia nông nghiệp cũng đã khảo sát thực địa, đưa ra khuyến cáo kỹ thuật: Thoát nước nhanh sau mưa lũ để tránh úng rễ, bón phân cân đối để cây hồi phục sức khỏe, phun thuốc phòng bệnh ngay khi phát hiện dấu hiệu nấm, sâu hại, cắt tỉa cành lá và điều chỉnh nhiệt độ bằng cách che chắn. Ngoài ra, việc thành lập hợp tác xã trồng mai cũng được xem xét triển khai. Khi có hợp tác xã, bà con sẽ được hỗ trợ kỹ thuật, vốn vay ưu đãi, đồng thời có đầu ra ổn định thông qua liên kết với doanh nghiệp.
Bí thư Đảng ủy phường An Nhơn Đông Nguyễn Thành Trung nhận định, khí hậu khắc nghiệt khiến cây mai dễ bị tổn thương, chỉ một trận bão hay lũ cũng đủ làm mất trắng cả năm công sức chăm bón. Vì vậy, ngoài việc được hỗ trợ nguồn vốn và giãn nợ, địa phương mong muốn có thêm các lớp tập huấn kỹ thuật, xây dựng hệ thống thoát nước, che chắn để giảm rủi ro.
Đánh giá về tình hình khắc phục hậu quả bão lũ, ông Trung cho biết, giữa những khó khăn do thiên tai, nhiều hộ vẫn kiên trì chăm sóc những gốc mai còn lại, nuôi dưỡng chồi non để gây dựng lại cho vụ năm sau. Chính quyền địa phương đã kiến nghị tỉnh sớm xây dựng làng nghề trồng mai, tạo thêm nguồn lực để bà con tái đầu tư, đồng thời bảo tồn và phát triển nghề trồng mai, vốn là niềm tự hào và kế sinh nhai của hàng trăm hộ dân.
Một số giải pháp trước mắt được đưa ra là khoanh nợ, giãn nợ cho hộ vay vốn ngân hàng, đồng thời xem xét hỗ trợ phân bón, thuốc phòng bệnh để bà con có thể duy trì những cây còn sống sót.
