Sau khi mở rộng địa giới hành chính, Thành phố Hồ Chí Minh trở thành trung tâm kinh tế - tài chính - khoa học - công nghệ của vùng Đông Nam Bộ với tổng GDP chiếm khoảng 23,5% GPD quốc gia. Theo ông Phạm Bình An, Phó Viện trưởng Nghiên cứu phát triển Thành phố Hồ Chí Minh, vị thế của một siêu đô thị đặc biệt với khoảng 14 triệu dân mở ra nhiều tiềm năng phát triển nhưng cũng khiến thành phố phải đối mặt với áp lực kép khi nhu cầu tăng trưởng kinh tế nhanh chóng được đặt trong bối cảnh rủi ro về môi trường, hạ tầng ngày càng tăng.
Thành phố cũng đang chịu áp lực không hề nhỏ về hạ tầng đô thị, giao thông, năng lượng, rác thải và thích ứng khí hậu. Hiện nay, diện tích cây xanh bình quân tại đô thị này đạt dưới 3 m2/người, thấp hơn nhiều so với chuẩn của WHO. Bên cạnh đó, tình trạng ngập lụt, ô nhiễm không khí và nguồn nước đang gia tăng khiến chuyển đổi xanh, phát triển bền vững trở thành yêu cầu cấp thiết, không còn là lựa chọn.
Lãnh đạo Thành phố Hồ Chí Minh đã giao Viện Nghiên cứu phát triển thành phố làm đầu mối, phối hợp với đơn vị tư vấn là Trường đại học VinUni và các sở, ban, ngành liên quan xây dựng đề án “Chuyển đổi xanh Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2026-2035, tầm nhìn đến năm 2050”. Quá trình xây dựng đề án được khởi động từ tháng 5/2025, đã tuân thủ quy trình khoa học tiếp cận đa chiều và có sự tham gia của nhiều bên liên quan.
Theo đó, khung kiến trúc chuyển đổi xanh của thành phố mô tả mối quan hệ giữa môi trường, sản xuất - cung ứng và tiêu dùng. Quá trình chuyển đổi được thúc đẩy bởi nhu cầu tiêu dùng xanh và đổi mới công nghệ, hướng đến phát triển bền vững thông qua 10 trụ cột, gồm: Năng lượng, Giao thông-Logistics, Hạ tầng đô thị, Công nghiệp, Thương mại-Dịch vụ, Nông nghiệp, Lối sống xanh, Tiêu dùng bền vững, Chính sách xanh, Tài chính-Nhân lực xanh. Trên cơ sở khung kiến trúc 10 trụ cột và tham chiếu các bộ chỉ tiêu chuyển đổi xanh, tăng trưởng xanh và đô thị bền vững trên thế giới và ở Việt Nam, đề án đưa ra Bộ 76 chỉ tiêu chuyển đổi xanh để đánh giá định lượng tiến độ và kết quả thực hiện.
Đề án áp dụng Mô hình trưởng thành xanh để đo lường mức độ phát triển xanh của từng lĩnh vực và của toàn thành phố. Mô hình này chia quá trình phát triển thành 5 cấp độ trưởng thành (khởi đầu - định hình - thực thi - nâng cao - dẫn dắt), tương ứng với khả năng quản trị, năng lực công nghệ và kết quả phát thải thực tế. Mức trưởng thành được đánh giá thông qua 137 tiêu chí cụ thể và được cập nhật định kỳ mỗi năm/lần thông qua hệ thống giám sát số (Dashboard chuyển đổi xanh).
Các giải pháp chuyển đổi xanh được đề án thiết kế theo hướng gắn kết giữa chính sách, hạ tầng, công nghệ và hành vi, triển khai trên cơ sở liên ngành, liên vùng và liên thông dữ liệu. Cùng với đó là việc bảo đảm quá trình đo lường, giám sát nhằm đưa ra kết quả đánh giá sát sao nhất. Đề án đưa ra nhiều mục tiêu chuyển đổi xanh của Thành phố Hồ Chí Minh như: giảm phát thải và sử dụng năng lượng, đẩy mạnh kinh tế tuần hoàn và quản lý tài nguyên, tập trung cho giao thông và logistics xanh, mở rộng không gian xanh - sinh thái, thúc đẩy kinh tế xanh và việc làm xanh.
