Khi kinh tế số trở thành thế mạnh, doanh nghiệp mong chờ nhiều chính sách hơn cho công nghệ tiên phong để tạo đà phát triển vượt bậc trong tương lai gần.
Thách thức từ cái mới
Ra đời cách đây hai năm, Công ty CP Phygital Labs lựa chọn phát triển công nghệ Vật lý số (Phygital), lĩnh vực còn rất mới tại Việt Nam. Đây là công nghệ kết hợp giữa vật thể thật và không gian số để tạo ra những giá trị mới về trải nghiệm, dữ liệu và quản lý. Thách thức lớn nhất doanh nghiệp này gặp phải không nằm ở kỹ thuật, mà ở thị trường và nhận thức của người dùng.
Thời điểm đó, các khái niệm như định danh số cho vật thể, không gian hay địa điểm còn xa lạ với nhiều người. Việt Nam cũng chưa có mô hình sandbox (thử nghiệm có kiểm soát) hay khung thử nghiệm phù hợp cho công nghệ này, nên doanh nghiệp gần như phải “vừa làm, vừa dò đường”.
Theo ông Huy Nguyễn, Nhà sáng lập kiêm Tổng Giám đốc Phygital Labs, điều khó nhất trong giai đoạn đầu chính là “thiếu sự đồng hành”. Không nhiều tổ chức, cơ quan hay doanh nghiệp sẵn sàng thử nghiệm công nghệ mới. Start-up này chấp nhận đầu tư khoản chi phí lớn vào hoạt động truyền thông, giáo dục thị trường, cũng như tạo ra những sản phẩm mẫu có tính trải nghiệm cao để minh chứng giá trị thực tiễn và tính khả thi của công nghệ.
Từ năm 2020, Công ty CP Công nghệ TK25 đã định hướng tập trung vào nghiên cứu phát triển thiết bị và các mô hình ứng dụng kinh tế biên đám mây AI (Edge Computing AI) trên nền vi mạch bán dẫn và điện toán biên. Đây là mô hình công nghệ tích hợp giúp tài nguyên điện toán được đến gần với nơi dữ liệu được tạo ra và sử dụng, thay vì tập trung hoàn toàn ở các trung tâm dữ liệu từ xa. Điều này cho phép xử lý dữ liệu nhanh hơn, giảm độ trễ tương tác và tăng tính an toàn của dữ liệu tại chỗ. Mô hình điện toán biên đám mây ứng dụng trong IoT, 5G và AI trên thế giới đã phát triển rất hiệu quả với những cơ chế, chính sách sandbox rõ ràng, hỗ trợ các doanh nghiệp song song với thúc đẩy phát triển các mô hình kinh tế số ứng dụng. Tuy nhiên, đây vẫn là từ khóa mới với thị trường công nghệ trong nước. Thiếu sự hỗ trợ, doanh nghiệp này chọn cách “tự thân vận động” cho quá trình thử sai, duy trì hệ thống suốt 5 năm qua.
Tại hội nghị đối thoại cùng chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức mới đây, Giám đốc Công ty CP Công nghệ TK25 Nguyễn Trung Khánh mong chờ cơ chế sandbox được mở rộng thêm danh mục thử nghiệm để từ đó tham gia, tính toán rủi ro, sớm phát triển công nghệ này trên diện rộng. Từ nay đến năm 2035, thị trường về IoT, 5G, AI và các sản phẩm điện, điện tử biên đám mây sẽ phát triển với tỷ lệ tăng trưởng trên 10% mỗi năm.
Hệ thống kết nối các thiết bị IoT-5G với nhau sẽ đẩy nhanh tốc độ truyền tải thông tin, tăng tính an toàn trong bảo vệ dữ liệu và nâng cao hiệu suất kinh doanh cho doanh nghiệp. Trong trường hợp này, điện toán biên đám mây bằng công nghệ do doanh nghiệp trong nước tạo ra được đánh giá sẽ mang lại hiệu quả, tiết kiệm gấp nhiều lần so với sản phẩm nhập khẩu quốc tế.
Đề xuất đẩy mạnh mô hình kinh tế số sáng tạo đặc trưng địa phương, tạo tiền đề quan trọng hấp thụ các sản phẩm điện tử vi mạch, bán dẫn và chip chuyên dụng trên nền tảng điện toán biên đám mây “Made in Vietnam”, ông Khánh cho rằng, những doanh nghiệp đang thử sức trong lĩnh vực mới rất cần sự “đồng hành quyết liệt” của chính quyền, các sở, ngành. Tăng tính thực thi, linh hoạt của cơ chế sandbox, tài trợ mạnh mẽ cho quá trình nghiên cứu và phát triển, thúc đẩy ứng dụng ngay các sản phẩm trong nước, giúp thu ngắn thời gian ra thị trường và kéo giảm chi phí đầu tư là điều mà doanh nghiệp mong chờ.
Với diện tích gần 6.773 km2 và dân số hơn 14 triệu người, Thành phố Hồ Chí Minh hiện có nhiều lợi thế khi sở hữu thị trường rộng lớn, hạ tầng công nghiệp được mở rộng và nguồn nhân lực trẻ. Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của thành phố đang xếp hạng 5 trong khu vực Đông Nam Á.
Tìm hướng thích nghi
Cách Phygital Labs chọn để bước qua giai đoạn khó khăn ban đầu là “hiện thực hóa” khái niệm thành mô hình và sản phẩm mẫu trực quan, giúp đối tác dễ hình dung giá trị thực tế. Đến nay, doanh nghiệp này đã mở rộng đáng kể phạm vi triển khai thông qua nhiều dự án có độ lan tỏa cao. Nomion và Galerio là hai giải pháp về định danh số và triển lãm số do Phygital Labs tạo ra, giúp Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế định danh và triển lãm số hơn 100 cổ vật trong thời gian ngắn. Giai đoạn tới, hai bên đặt mục tiêu nâng lên 1.000 cổ vật, góp phần xây dựng hệ sinh thái di sản số quốc gia.
Trong khi đó, dòng sản phẩm hộp mù khảo cổ có bản quyền đầu tiên tại Việt Nam của công ty này với tên gọi “Đế đô khảo cổ ký” chỉ sau sáu tháng đã tiêu thụ gần 10.000 sản phẩm, mang lại nguồn thu phục vụ công tác bảo tồn hiện vật. TapQuest, hệ thống trạm du lịch tương tác thông minh, khởi đầu từ chín trạm tại Hải Vân Quan sau đã mở rộng gần 100 trạm trong Quần thể Di tích Cố đô Huế. Thông qua dự án “Yêu lắm Việt Nam”, công nghệ này cũng đã xuất hiện tại gần 500 trạm "check-in" tương tác trên toàn quốc. Không dừng lại ở lĩnh vực di sản, công nghệ của Phygital Labs còn tạo dấu ấn tại khu vực tư nhân và quốc tế thông qua nhiều sản phẩm công nghệ độc đáo.
Theo ông Huy Nguyễn, nỗ lực tự thân chưa đủ, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo cần thêm các cơ chế thử nghiệm linh hoạt và môi trường cởi mở hơn. Việc xây dựng cơ chế sandbox quốc gia cho các công nghệ mới đóng vai trò quan trọng. Bên cạnh đó, chính sách thuế và đầu tư cần khuyến khích mạnh hơn cho lĩnh vực nghiên cứu và phát triển. Doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ tiên phong thường đầu tư lớn cho hạ tầng cũng như thử nghiệm. Vì vậy, các chính sách hoàn hoặc giảm thuế cho chi phí nghiên cứu và phát triển, miễn thuế nhập khẩu linh kiện công nghệ sẽ là sự hỗ trợ thiết thực từ Nhà nước.
Quy trình đánh giá thành công của công nghệ mới cũng cần đổi mới để tạo động lực cho doanh nghiệp mạnh dạn thử nghiệm thay vì chỉ dựa vào giấy phép hay hồ sơ hành chính. Đẩy mạnh hợp tác công - tư trong lĩnh vực hạ tầng dữ liệu và công nghệ số cũng được xem là giải pháp khả thi nhằm rút ngắn khoảng cách giữa chính sách với thực tiễn.
Năm 2024, kinh tế số đóng góp 22% vào GRDP của Thành phố Hồ Chí Minh và dự kiến sẽ tăng lên 25% trong năm 2025. Sau rất nhiều nỗ lực, hiện nay, thành phố được xếp hạng hai về chỉ số chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo quốc gia. Theo nhiệm vụ từ Ban Chỉ đạo Trung ương về Nghị quyết 57, Thành phố Hồ Chí Minh phải định hướng trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo đẳng cấp quốc tế vào năm 2030 với hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo vào tốp 100 thành phố năng động nhất toàn cầu. Thành phố được yêu cầu có ít nhất 5 trung tâm nghiên cứu đạt chuẩn quốc tế trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược.
Ông Lâm Đình Thắng, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, sau hợp nhất, thành phố đã xác lập mô hình kinh tế số đặc thù, được cấu trúc theo hướng “Một không gian - Ba vùng phát triển”. Đó là không gian số thống nhất toàn thành phố, vùng trung tâm phát triển hạ tầng dữ liệu, vùng đổi mới sáng tạo... Trong giai đoạn từ nay đến năm 2030, thành phố tập trung phát triển ba lĩnh vực mũi nhọn, gồm: Trí tuệ nhân tạo và hạ tầng dữ liệu, Công nghiệp bán dẫn và vi điện tử, Chế tạo thông minh và công nghệ xanh.
Mô hình kinh tế số của thành phố trong giai đoạn tới sẽ tiếp tục bao gồm các yếu tố thể chế, hạ tầng số, dữ liệu, con người và đổi mới sáng tạo. Thành phố đặt mục tiêu sớm hoàn thiện thể chế, chính sách nhằm tạo môi trường pháp lý thuận lợi hơn cho hoạt động đổi mới sáng tạo, thu hút nhân lực chất lượng cao cũng như phát triển mô hình kinh doanh số, phát triển hạ tầng dữ liệu. Không chỉ đẩy mạnh chuyển đổi số trong doanh nghiệp, thúc đẩy thương mại điện tử, đổi mới mô hình kinh doanh dựa trên công nghệ, thành phố còn đẩy mạnh hợp tác công - tư, hợp tác quốc tế nhằm huy động nguồn lực từ nhiều phía cho lĩnh vực này.
