Tuy nhiên, theo giới chuyên gia, việc thí điểm cần được triển khai cẩn trọng. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cũng nhìn nhận việc thành lập sàn giao dịch vàng sẽ gặp không ít thách thức.
Tại tọa đàm về việc thành lập sàn giao dịch vàng, ông Đào Xuân Tuấn, Cục trưởng Quản lý Ngoại hối Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) cho biết, đây là thời điểm chín muồi để xem xét triển khai. Trong tháng 10 này, NHNN sẽ báo cáo Chính phủ về việc thí điểm sàn giao dịch vàng. Việc thành lập sàn giao dịch vàng do Nhà nước quản lý là phù hợp với thực tiễn và các chỉ đạo hiện hành. Mục tiêu hướng tới là huy động nguồn lực vàng trong dân, giảm tình trạng tích trữ và chuyển hóa thành vốn đầu tư cho sản xuất, kinh doanh.
Thời điểm chín muồi để lập sàn vàng
Ông Đào Xuân Tuấn cho biết, NHNN nhận định đây là thời điểm chín muồi để xem xét thành lập sàn giao dịch vàng, khi nhiều điều kiện thuận lợi đã hội tụ. Đáng chú ý, cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng đã chính thức được gỡ bỏ. Việc hình thành sàn giao dịch vàng theo nguyên tắc Nhà nước vẫn giữ vai trò quản lý là phù hợp với thực tiễn và định hướng chỉ đạo của Chính phủ, đồng thời bảo đảm tính minh bạch, an toàn cho thị trường. NHNN dự kiến chia quá trình triển khai thành ba giai đoạn thí điểm, trong đó giai đoạn đầu sẽ tập trung vào giao dịch vàng vật chất trong phạm vi nội địa, chưa kết nối với thị trường quốc tế.
Ở giai đoạn này, sàn giao dịch vàng sẽ có ba nhóm tham gia chính: đơn vị cung cấp dịch vụ sàn giao dịch, ngân hàng thanh toán (chịu trách nhiệm chuyển tiền, quản lý tài khoản ký quỹ, đối soát) và các thành viên giao dịch gồm ngân hàng, doanh nghiệp được cấp phép nhập khẩu vàng.
Bước sang giai đoạn hai, phạm vi giao dịch sẽ mở rộng thêm sản phẩm vàng miếng. Ở giai đoạn cuối cùng, các loại vàng đang lưu thông trong nước, chứng chỉ quỹ và công cụ phái sinh sẽ được đưa vào giao dịch, tiến tới kết nối với thị trường quốc tế, hình thành một hệ thống sàn vàng hoàn chỉnh, hiện đại và hội nhập.
Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng nhấn mạnh, việc thành lập sàn giao dịch vàng không chỉ nhằm quản lý hiệu quả thị trường mà còn tạo nền tảng chuẩn hóa toàn bộ hoạt động mua bán vàng vật chất, tiến tới giao dịch vàng tài khoản và các sản phẩm phái sinh. Theo ông, đây sẽ là công cụ quan trọng giúp Nhà nước vừa kiểm soát, vừa khai thác dữ liệu thị trường một cách có hệ thống, phục vụ cho việc hoạch định chính sách tiền tệ và ổn định kinh tế vĩ mô.
Đồng quan điểm, nhiều chuyên gia cũng cho rằng, khi được vận hành, sàn giao dịch vàng sẽ góp phần nâng cao tính minh bạch, giảm giao dịch phi chính thức và đưa thị trường vàng trong nước về đúng quỹ đạo.
Giới phân tích nhận định, việc hình thành sàn vàng sẽ giúp kết nối giá vàng trong nước với giá thế giới, thu hẹp đáng kể mức chênh lệch hiện lên tới hơn 10%. Quan trọng hơn, sàn vàng còn được kỳ vọng sẽ “đánh thức” hàng trăm tấn vàng đang cất giữ trong dân cư, chuyển hóa nguồn tài sản thụ động này thành dòng vốn quý báu phục vụ phát triển kinh tế.
Trong khoảng hơn một năm trở lại đây, thị trường tài chính liên tục “nóng” lên với những cơn sóng dữ của giá vàng. Từ mức đỉnh lịch sử 92 triệu đồng mỗi lượng thiết lập vào tháng 5/2024, giá vàng trong nước đã tăng mạnh lên 153 triệu đồng/lượng (giá tại ngày 16/10/2025), tương đương mức tăng 1,6 lần. Đây là một diễn biến được xem là hiếm thấy trong một thập kỷ qua.
Theo Chính phủ, có ba nguyên nhân chính khiến chênh lệch giá vàng ngày càng gia tăng. Trước hết, giá vàng thế giới leo thang do tác động tiêu cực của các bất ổn kinh tế toàn cầu, tình hình địa chính trị căng thẳng và ảnh hưởng từ chính sách thuế quan của Mỹ. Tiếp theo là do tâm lý kỳ vọng giá vàng tiếp tục tăng trong bối cảnh đồng USD suy yếu và Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) đã hạ 0,25 điểm phần trăm lãi suất tại kỳ họp tháng 9/2025.
Điều này khiến nhu cầu mua vàng trong dân tăng mạnh trong khi nguồn cung hạn chế, dẫn đến mất cân đối cung cầu. Ngoài ra, cơ quan quản lý cũng cảnh báo khả năng một số tổ chức và cá nhân lợi dụng biến động của thị trường để đầu cơ, thao túng giá, trục lợi bất chính, gây thêm rủi ro cho thị trường vàng trong nước.
Xây dựng một lộ trình phù hợp
Đề cập đến mô hình sàn giao dịch vàng, Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng cho biết, cơ quan quản lý hiện chưa chốt phương án sẽ có một hay nhiều sàn hoạt động. Theo ông, bất kỳ tổ chức nào đáp ứng đầy đủ yêu cầu về hạ tầng kỹ thuật, năng lực quản trị, tiềm lực tài chính và đội ngũ nhân sự đều có thể được cấp phép vận hành sàn giao dịch vàng vật chất.
“Chúng tôi không nghiêng về mô hình một sàn duy nhất, mà hướng tới cạnh tranh có kiểm soát, nhằm bảo đảm hiệu quả vận hành và minh bạch thị trường”, ông Dũng nhấn mạnh.
Hiện có ba phương án đang được nghiên cứu gồm: thành lập Sàn giao dịch vàng quốc gia do Nhà nước quản lý, vận hành thống nhất; cho phép đưa vàng vào giao dịch trên Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam; xây dựng sàn giao dịch vàng đặt trong Trung tâm Tài chính quốc tế, hướng tới mô hình hiện đại, gắn với hoạt động của thị trường vốn và hàng hóa trong khu vực.
Việt Nam là quốc gia có nhu cầu sử dụng vàng rất lớn, trong khi đây lại là mặt hàng có giá trị cao, yêu cầu nghiêm ngặt về hệ thống lưu trữ an toàn và cơ chế bảo mật tài khoản. Hiện nay, nước ta chưa có kho lưu trữ vàng vật chất tập trung hay trung tâm kiểm định vàng chuyên biệt, yếu tố nền tảng cho việc vận hành một sàn giao dịch minh bạch, hiệu quả.
Từ ngày 10/10, các ngân hàng và doanh nghiệp có giấy phép kinh doanh vàng được phép sản xuất vàng miếng, với yêu cầu vốn tối thiểu 1.000 tỷ đồng đối với doanh nghiệp và 50.000 tỷ đồng đối với ngân hàng.
Trước đó, tại chương trình “Đi theo dòng tiền”, ông Nguyễn Minh Tuấn, Tổng Giám đốc AFA Capital, nhận định rằng vấn đề hiện nay không còn là “có nên” thành lập sàn giao dịch vàng, mà là “làm thế nào” để xây dựng được một mô hình phù hợp với thực tiễn của thị trường Việt Nam.
Thực tế, vào cuối những năm 2000, Việt Nam từng trải qua giai đoạn bùng nổ sàn giao dịch vàng khi mô hình này phát triển nhanh chóng với hàng nghìn tài khoản giao dịch. Tuy nhiên, đến năm 2009, các sàn vàng này đều phải dừng hoạt động do chưa có khung pháp lý rõ ràng, hoạt động của các sàn vàng nhanh chóng bộc lộ nhiều bất cập, tiềm ẩn nguy cơ đầu cơ, thao túng và hút dòng vốn khỏi hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Phân tích sâu hơn về nguyên nhân khiến các sàn vàng trước đây sụp đổ, ông Nguyễn Minh Tuấn cho rằng cốt lõi nằm ở sự nhập nhằng giữa ba khái niệm: vàng vật chất, vàng tài khoản và giao dịch chênh lệch giá (CFDs). Theo ông Tuấn, chính việc các sàn cho phép giao dịch vàng tài khoản, vốn là công cụ tài chính phái sinh, nhưng lại vẫn cho rút vàng vật chất đã tạo ra sự lẫn lộn nghiêm trọng, khiến rủi ro lan sang cả nhà đầu tư và hệ thống tài chính.
Vì vậy, ông Tuấn cho rằng, nếu chỉ tái lập mà không rút ra bài học từ quá khứ, mô hình này rất dễ đi vào “vết xe đổ” từng khiến thị trường chao đảo hơn một thập kỷ trước. Kinh nghiệm từ các quốc gia như Trung Quốc, Anh hay Ấn Độ cho thấy, mô hình sàn giao dịch vàng vật chất có thể mang lại hiệu quả rõ rệt khi được tổ chức đúng hướng.
Điểm chung của các mô hình thành công là giao dịch tập trung hoàn toàn vào vàng thật, không sử dụng đòn bẩy tài chính và được vận hành dưới sự giám sát nghiêm ngặt của cơ quan quản lý có thẩm quyền. Chính yếu tố kỷ luật và minh bạch này đã giúp thị trường vận hành ổn định, giảm thiểu rủi ro đầu cơ và tăng độ tin cậy cho nhà đầu tư.
Từ kinh nghiệm đó, Việt Nam khi xây dựng sàn giao dịch vàng vật chất cần đặt nền tảng quản lý, giao dịch và lưu ký thật rõ ràng, minh bạch. Trước hết, phải tách bạch ranh giới giữa chức năng quản lý nhà nước với hoạt động sản xuất và kinh doanh vàng, tránh tình trạng “vừa đá bóng vừa thổi còi”.
Cùng với đó, việc áp dụng hóa đơn điện tử và phần mềm kết nối trực tiếp với máy tính tiền tại các điểm kinh doanh vàng là yêu cầu bắt buộc. Đây sẽ là công cụ quan trọng giúp cơ quan quản lý theo dõi giao dịch theo thời gian thực, nâng cao tính minh bạch và xây dựng niềm tin bền vững cho thị trường vàng trong nước.
