Nỗi lo dưới chân núi Cấm

Ký ức đêm kinh hoàng

Bà Thái Thị Nại (75 tuổi) sống cùng con trai trong căn nhà nhỏ sát chân núi Cấm. Nhớ lại đêm mưa lũ năm 2021, bà vẫn chưa hết bàng hoàng: “Tôi tưởng mưa gió bình thường thôi, ai ngờ đất đá từ trên núi đổ xuống ầm ầm. Cả vườn bị lấp, đá đổ vỡ tường rào, tràn cả vào nhà. Hai mẹ con chỉ kịp kéo nhau chạy sang nhà hàng xóm”.

Không riêng nhà bà Nại, cả thôn Chánh Thắng đêm đó chìm trong hỗn loạn. Những tảng đá nặng hàng tấn từ đỉnh núi lao xuống cùng đất bùn, cây cối tràn vào sân vườn, phá hủy nhà cửa, chuồng trại, hoa màu. Theo thống kê, thời điểm đó có khoảng 35 nghìn m³ đất đá đổ xuống khu dân cư, uy hiếp trực tiếp tính mạng của hàng chục hộ dân sống dưới chân núi. Rất may, không có thiệt hại về người.

Sau sự cố, UBND tỉnh Bình Định (cũ) đã công bố tình huống khẩn cấp thiên tai tại thôn Chánh Thắng và phê duyệt chủ trương đầu tư khu tái định cư khẩn cấp với tổng kinh phí 32 tỷ đồng. Dự án gồm hai hạng mục chính: Chỉnh trị dòng chảy thoát nước lưu vực núi Cấm và xây dựng khu tái định cư với diện tích hơn 27 nghìn m². Đến nay đã quá thời hạn, nhưng khu tái định cư vẫn chưa hoàn thành. Người dân vẫn phải sống trong vùng nguy hiểm, không có nơi ở mới, không được đền bù, không thể sửa chữa nhà cửa vì “đang chờ di dời”.

Bà Đinh Thị Liền, một hộ dân nằm trong diện di dời chia sẻ: “Chúng tôi đã được đo đạc, khảo sát nhà cửa để đền bù từ lâu rồi. Nhưng đến giờ vẫn chưa thấy cấp đất, chưa có thông báo gì rõ ràng. Mỗi lần nghe dự báo mưa lớn, tôi lại ôm mền chiếu sang nhà người quen xin ngủ nhờ. Nhà thì để đó, không dám ở. Cứ sống như vậy, không biết bao giờ mới được yên ổn. Mùa mưa sắp đến, ai cũng lo lắng chuyện sạt lở, đá lăn”.

Nỗi lo chưa nguôi

Nguyên nhân dẫn đến sạt lở nghiêm trọng dưới chân núi Cấm là mất cân bằng sinh thái, suy giảm độ che phủ rừng. Trước tình trạng này, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định (cũ) Phạm Anh Tuấn đã chỉ đạo chuyển đổi diện tích rừng khu vực núi Cấm sang rừng phòng hộ, tăng cường công tác quản lý, bảo vệ rừng, phủ xanh đất trống.

Cuối năm 2023, đồng chí Phạm Anh Tuấn cũng trực tiếp thị sát hiện trường và chỉ đạo huyện Phù Cát (cũ) khẩn trương đẩy nhanh tiến độ xây dựng khu tái định cư, yêu cầu quy hoạch khu dân cư phải tính đến yếu tố địa chất, thủy văn, bảo đảm an toàn lâu dài cho người dân. Đồng thời yêu cầu các cấp chính quyền chủ động phương án sơ tán tạm thời trong trường hợp mưa lớn kéo dài. Tuy nhiên đến nay, mọi việc dường như vẫn “dậm chân tại chỗ”.

Theo khảo sát, hiện địa phương đã hoàn thành hạng mục chỉnh trị dòng chảy, xây dựng mương thoát nước nhằm thay đổi hướng dòng chảy từ điểm sạt lở xuống khu dân cư. Biện pháp này giúp giảm thiểu nguy cơ sạt lở trong ngắn hạn, nhưng không thể thay thế việc di dời dân ra khỏi vùng nguy hiểm. Về khu tái định cư, xã đang tập trung vật tư, thiết bị để làm hệ thống điện, cấp thoát nước, song do chưa bố trí được nguồn kinh phí hỗ trợ thiên tai nên chưa thể thi công hạ tầng và bàn giao đất cho người dân.

Trao đổi về vấn đề này, Bí thư Đảng ủy xã Cát Tiến Nguyễn Văn Hưng cho biết, do sáp nhập xã nên việc này đang được tiến hành khảo sát lại để đo đạc, đánh giá, sau đó mới có phương án hỗ trợ người dân rõ ràng. Trước mắt, xã đang vận động bà con tạm di dời đến những nơi an toàn hơn để tránh xảy ra sự cố trong mùa mưa bão.

Năm nay, thôn Chánh Thắng lại bước vào mùa mưa với tâm trạng bất an. Những tảng đá lớn vẫn nằm chênh vênh trên núi Cấm. Mỗi trận mưa lớn là một lần người dân thấp thỏm. Có nhà đã xuống cấp nghiêm trọng, nhưng không dám sửa vì được báo “sắp di dời”. Có người muốn rời đi, nhưng chưa biết đi đâu, khi nào và bằng cách nào.

Thôn Chánh Thắng đã trải qua ba mùa mưa lũ kể từ trận sạt lở năm 2021. Người dân đã chờ đợi đủ lâu. Những lời hứa, những kế hoạch, khảo sát cần được chuyển hóa thành hành động cụ thể, nhanh chóng và hiệu quả. Việc cần làm trước mắt là nhanh chóng di dời dân ra khỏi vùng nguy hiểm, bởi mỗi ngày chậm trễ là thêm một ngày họ sống trong bất an với nỗi lo đá lăn, đất sạt, nhà đổ.