Đánh thức những cỗ máy thời gian

Từ đôi tay của thợ cơ khí Vũ Văn Tập hay còn gọi là Mạnh Tập, chúng trở thành những chiếc đồng hồ decor độc đáo, vừa giữ nhịp thời gian, vừa thể hiện trí óc và sự khéo léo.

Chiếc đồng hồ cơ khí độc đáo

Những chiếc đồng hồ cơ khí mang các cái tên như Bình An, Phú Quý, Thịnh Vượng, Đại Cát… mà Tập cho tôi xem giống như một cỗ máy thật sự. Trên một chân đế chắc chắn, hệ thống cơ khí gồm sợi xích, bánh răng, con lắc, piston… quay vòng chậm rãi, nhịp nhàng khiến người ta chú ý đến sự chuyển động của từng chi tiết hơn là nhìn mặt đồng hồ xem giờ hay mặt đo nhiệt kế và độ ẩm.

Vì thế, trông cỗ máy như mô phỏng chuyển động của động cơ một chiếc xe hơi hay một dây chuyền sản xuất tự động. Mỗi chiếc đồng hồ được sơn nhiều mầu khác nhau hoặc để mộc, giữ nguyên chất thép, kích thước to, nhỏ nhưng về cơ bản, các chi tiết và nguyên lý hoạt động của chúng đều giống nhau. Nếu có khác biệt, dễ thấy ngay là mặt đồng hồ sẽ được người thợ cơ khí thay đổi vị trí, lúc ở trên, lúc ở dưới hoặc cân giữa.

Theo Tập, để làm được một chiếc đồng hồ cơ khí, trước tiên anh phải tìm kiếm đầy đủ nguyên liệu cần thiết. Do đều là chi tiết máy nên anh sẽ gom ở các hàng sửa xe hoặc đặt mua ở các chợ đồ cũ. Thậm chí, có nhiều chi tiết anh phải mua mới. Sau đó, anh lên ý tưởng, bố cục, chỗ nào đặt động cơ, chỗ nào đặt đồng hồ, các bánh răng liên kết, dẫn động như nào… hoàn toàn không đơn giản và đòi hỏi nhiều thời gian. Khi đã có thiết kế, anh vệ sinh nguyên liệu sạch sẽ, đánh bóng rồi cắt gọt, hàn nối, lắp ráp. Những khâu này cũng đòi hỏi nhiều kỹ thuật và sự khéo léo. Đoàn Bảo Trung, một thợ cơ khí có hai năm làm việc tại xưởng cơ khí của Tập, chia sẻ, khâu khó nhất trong việc biến phụ tùng thành một chi tiết trang trí là tư duy tưởng tượng và liên kết của người thợ. Một món đồ cầm lên tay là họ biết cần phải xử lý như thế nào để tạo thành một chi tiết phù hợp toàn bộ cái đồng hồ. Sau đó, họ cắt gọt, hàn nối, để các chi tiết ăn khớp với nhau.

Tập cho biết thêm, ban đầu, anh mất khá nhiều thời gian suy nghĩ, chẳng hạn như có những lúc xử lý một chi tiết liên kết các trục quay phải mất một đến hai ngày suy nghĩ và thử rất nhiều phương án. Sau làm nhiều rồi quen dần và giờ thì mọi thứ với anh rất nhanh, liền lạc.

Cũng vậy mà sẽ chẳng ai tin rằng, Tập cách đây vài năm là một chàng trai rất khác. Chàng thư sinh từ đất Sài thành trở về Lâm Đồng lần đầu tiên cầm cái máy cắt đã làm hỏng lưỡi, giật văng rất nguy hiểm và may không trúng ai. Tuy nhiên, cuối cùng thì nghề chọn người bởi trước đây, Tập tốt nghiệp Học viện Hành chính và Quản trị công, phân hiệu tại Thành phố Hồ Chí Minh, yêu thích kinh doanh và chưa bao giờ anh có ý nghĩ sẽ làm nghề cơ khí. Còn hiện tại, như mọi người đều thấy, nghề cơ khí giúp anh nuôi sống bản thân và gia đình, tạo việc làm cho nhiều lao động địa phương với mức thu nhập ổn định. Và một điều luôn khiến Tập tự hào và xem đó là động lực để nỗ lực hơn nữa là nhờ làm đồng hồ cơ khí mà anh được nhiều người trong vùng biết đến, quan tâm hỏi thăm.

Vì một ngành cơ khí tự chủ, tự cường

Cơ duyên đưa Tập đến với ngành cơ khí thật tình cờ. Năm 2021, đại dịch Covid-19 bùng phát ở Thành phố Hồ Chí Minh, trong khi vợ anh chuẩn bị sinh con.

Cuối tháng 5 giãn cách xã hội, anh đành đưa vợ về Lâm Đồng, sẵn tiện có bố mẹ chăm sóc cho yên tâm và rồi quyết định ở lại nhà luôn do công việc tại Thành phố Hồ Chí Minh gián đoạn. Thời gian này, chàng trai 9x làm môi giới bất động sản, quen biết được nhiều nhà đầu tư. Thấy họ mua đất rồi bỏ không quá hoang phí, anh xin được trồng bắp ngô. Do diện tích lớn, anh tìm hiểu được dụng cụ gieo hạt của Trung Quốc rất rẻ và tiện lợi. Sau đó, anh quyết định mở xưởng cơ khí, tự sản xuất và bán dụng cụ gieo hạt cho đến giờ.

Về sau, một người bạn gợi ý cho Tập làm thử đồng hồ cơ khí. Với suy nghĩ làm một nội dung mới cho nền tảng mạng xã hội, anh quyết định làm nhưng phải đến cái thứ 4, anh mới bán được cho khách hàng đầu tiên. Đến giờ, xưởng cơ khí nhỏ của anh lúc nào cũng bận rộn và từ chỗ chỉ có một mình, giờ hỗ trợ anh có thêm bốn thợ cơ khí nữa. Các mẫu đồng hồ cơ khí liên tục được cải tiến, nâng cấp và được khách hàng khắp cả nước đón nhận. Do là đồng hồ cơ khí trang trí nên người mua thường dành trưng bày trong gia đình, phòng làm việc, ở các cơ sở kinh doanh hoặc làm quà tặng, nhất là khi mỗi mẫu có những cái tên mang lại may mắn, sự giàu sang như Như Ý, An Khang, Bình An, Thịnh Vượng, Phú Quý, Đại Cát…

Theo thợ cơ khí Phạm Văn Phúc, do được làm từ các chi tiết máy đã qua sử dụng, bỏ đi thành một chiếc đồng hồ đẹp và giá trị, điều đó đã thể hiện sự tái sinh. Từ đống phế liệu dơ bẩn biến thành một cỗ máy đẹp đầy sức sống và mê hoặc được con người trưng ở những vị trí trang trọng. Nhìn rộng ra, đó là hành trình của bản thân mỗi người, đi từ bóng tối đến sân khấu rực rỡ trước bao con mắt trầm trồ của nhiều người, như một hành trình lột xác đau đớn sau cắt gọt, mài dũa để bản thân trở nên giá trị hơn. Phúc cho rằng, bất kỳ ai cũng có giá trị tiềm ẩn, chỉ cần chúng ta phát hiện ra và không ngừng mãi dũa, rèn luyện nâng cao giá trị bản thân thì một ngày, chúng ta sẽ thành công và được mọi người coi trọng.

Thái độ nghiêm túc trong công việc của Tập và những người thợ cơ khí đã giải thích tại sao họ vận hành suôn sẻ cùng lúc việc sản xuất các dụng cụ nông nghiệp và tận dụng thời gian chế tạo đồng hồ cơ khí. Tất cả đều hỗ trợ nhau để hoàn thành đơn hàng đúng thời hạn, bảo đảm chất lượng, và bản thân ông chủ 35 tuổi luôn suy nghĩ rằng, mặc dù việc làm đồng hồ, sản xuất nông cụ chỉ là một mảng rất rất nhỏ của ngành cơ khí trong nước nhưng anh tự hào vì đã tự làm ra được những sản phẩm mang nhiều chất xám và sự khéo léo của người Việt Nam. Nếu nền sản xuất công nghiệp trong nước phát triển thì Việt Nam sẽ ít phụ thuộc hơn vào nước ngoài, chủ động hơn, phát triển mạnh mẽ hơn. Nhìn rộng ra, tự chủ tự cường được thì nền sản xuất công nghiệp của chúng ta sẽ luôn bền vững và an toàn.

Giữa nhịp sống vội vã, hối hả, những chiếc đồng hồ cơ khí chuyển động chậm rãi giống như lời nhắc nhở, rằng có những giá trị không mất đi, chỉ chờ được hồi sinh bằng bàn tay, trí óc và tình yêu nghề. Và người thợ cơ khí Vũ Văn Tập chính là “người đánh thức những cỗ máy thời gian” đó.