Gỡ vướng cho giải ngân đầu tư công

Kết quả giải ngân đầu tư công tám tháng năm 2025 khá khả quan, tăng cao hơn năm 2024. Tuy nhiên, theo đánh giá của đại diện Cục Thống kê, Bộ Tài chính, tỷ lệ giải ngân vẫn còn thấp so với yêu cầu, đòi hỏi cần có những giải pháp quyết liệt và kịp thời để hoàn thành mục tiêu giải ngân 100% kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ giao.

Khả quan, nhưng chưa được như kỳ vọng

Thực tế, đầu tư công không chỉ là động lực ngắn hạn giúp phục hồi kinh tế, mà còn là đòn bẩy trung và dài hạn giúp hoàn thiện hạ tầng, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Do đó, năm 2025, khi Việt Nam đã đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế trên 8%, việc thúc đẩy giải ngân đầu tư công được coi là một trong những nhiệm vụ then chốt.

Theo số liệu của Cục Thống kê, số vốn đầu tư công đã giải ngân ước đạt gần 410 nghìn tỷ đồng, tăng khoảng 135 nghìn tỷ đồng so cùng kỳ năm 2024, tốc độ giải ngân dòng vốn này trong năm nay cũng cao hơn hẳn so các năm trước.

Nếu so với kế hoạch Thủ tướng giao đầu năm, tỷ lệ giải ngân đã đạt 49,5%, còn nếu so với kế hoạch được Thủ tướng giao bổ sung, tỷ lệ đạt 46,3%. Đáng chú ý, tỷ lệ giải ngân vốn ngân sách trung ương mới chỉ đạt 32,2% kế hoạch, nguồn vốn nước ngoài giải ngân rất chậm, mới đạt khoảng 14,8%. Mức tăng vẫn chưa đủ để tạo đột phá mạnh mẽ, trong bối cảnh nguồn vốn đầu tư công vẫn được kỳ vọng trở thành đòn bẩy quan trọng cho tăng trưởng kinh t ế năm nay.

Đặc biệt, dù các vướng mắc trong thực hiện các dự án quan trọng quốc gia lĩnh vực giao thông vận tải đã cơ bản được tháo gỡ, nhưng tỷ lệ giải ngân vốn vẫn đang thấp. Theo báo cáo từ Bộ Tài chính, đến hết ngày 31/7/2025, 12 dự án quan trọng quốc gia lĩnh vực giao thông vận tải, với tổng số vốn là 100.137,1 tỷ đồng, song, số vốn giải ngân ước chỉ đạt 22.579,5 tỷ đồng, đạt tỷ lệ 23,5% kế hoạch được giao, thấp hơn nhiều so tỷ lệ giải ngân bình quân chung của cả nước (46,3%).

Ở góc độ thực tế, ông Lương Minh Phúc, Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông Thành phố Hồ Chí Minh, lý giải: Tại một số dự án đang thi công, tình trạng khan hiếm cát, đá khiến tiến độ triển khai bị chậm trễ, dẫn đến tỷ lệ giải ngân thấp.

Phân tích ở góc độ quản lý vốn, Bộ Tài chính cho biết, hiện nay một số dự án quan trọng quốc gia không còn nhu cầu sử dụng vốn, dẫn đến không sử dụng hết kế hoạch vốn năm 2025 đã bố trí. Điển hình như: Dự án cao tốc bắc-nam phía Đông giai đoạn 2017-2020 (dự trù kế hoạch năm 2025 khoảng 1.000 tỷ đồng; giai đoạn 2021-2025 khoảng 3.000 tỷ đồng)... Toàn bộ kế hoạch vốn còn dư này hiện đang phải chờ thủ tục để điều chỉnh bổ sung cho Dự án đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng.

Tại họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 8/2025, đánh giá nỗ lực của các bộ, ngành và các địa phương, cũng như tổng mức vốn đầu tư công đã giải ngân trong tám tháng, Thứ trưởng Tài chính Trần Quốc Phương nêu rõ: Thực tế còn có đến 35/42 bộ, ngành và 15/34 địa phương giải ngân dưới mức bình quân. Với thực trạng phân hóa mạnh mẽ này, từ nay đến cuối quý III/2025, tỷ lệ giải ngân đạt tối thiểu 60% kế hoạch Thủ tướng giao, và đến cuối năm 2025 phải hoàn thành 100% kế hoạch. Có thể nói, đây là một nhiệm vụ không hề dễ dàng, đặc biệt với các đơn vị đang có tỷ lệ giải ngân rất thấp...

Còn nhiều vướng mắc lớn cần tháo gỡ kịp thời

Thực tế, việc sắp xếp lại đơn vị hành chính lãnh thổ, phân cấp thẩm quyền và cơ cấu tổ chức mới tại các xã trong thời gian ngắn khiến cho nhiều xã còn gặp khó khăn trong giải ngân vốn đầu tư công. Thiếu cán bộ chuyên môn, đặc biệt là kế toán đủ điều kiện mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước là "điểm nghẽn" giải ngân trong thực tế.

Thêm nữa, ông Trần Lương Chiến, Phó Tổng Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn Thương mại và Xây dựng Trung Chính - một nhà thầu đang thực hiện rất nhiều dự án đầu tư công quan trọng trên cả nước, chỉ ra thực tế: Giải phóng mặt bằng vẫn là điểm nghẽn lớn do vướng vấn đề quy hoạch. Việc xác định giá đất, nguồn gốc sử dụng đất phức tạp cũng khiến việc bàn giao mặt bằng chậm. Hơn nữa, những yếu tố như giá vật liệu xây dựng, đặc biệt là đất và cát đắp tăng cao, mưa lớn và lũ lụt tại nhiều khu vực khiến các công trình phải tạm dừng thi công, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ xây dựng dự án, tiến độ giải ngân cũng theo đó mà chậm lại.

Để cán đích 100% kế hoạch, theo Thứ trưởng Trần Quốc Phương, vẫn còn bốn nhóm vướng mắc lớn cần được tháo gỡ ngay, gồm: Tác động từ sắp xếp mô hình chính quyền địa phương hai cấp khiến một số khâu ở cơ sở bị gián đoạn; Yêu cầu rà soát, điều chỉnh dự án theo mô hình mới; Tình trạng vốn ngân sách trung ương chưa phân bổ hết, với quy mô khoảng 38,5 nghìn tỷ đồng do nhiều dự án chưa được phê duyệt; Những cản trở trong tổ chức thực hiện như giải phóng mặt bằng, biến động giá vật liệu, thủ tục đầu tư, ảnh hưởng thời tiết.

Liên quan đến những vướng mắc sau khi thực hiện sắp xếp, đặc biệt khi các địa phương hợp nhất tồn tại cùng lúc hai, ba quy hoạch, Thứ trưởng nhấn mạnh: Để có thể xử lý những bước chuyển tiếp trước khi xây dựng, điều chỉnh một bản quy hoạch thống nhất, Chính phủ đã có Nghị quyết số 66/NQ-CP, ban hành theo Nghị định 197/2025/QH15 của Quốc hội. Đây vừa là chỉ đạo quan trọng của Chính phủ, vừa đưa ra các trình tự, thủ tục mang tính tháo gỡ khó khăn và cải cách thủ tục hành chính để điều chỉnh được ngay các quy hoạch trong thời gian ngắn nhất từ nay đến cuối năm. Từ đó, kịp thời phục vụ việc điều chỉnh các dự án đầu tư công và đẩy nhanh tiến độ giải ngân nguồn vốn quan trọng này.