Và chính tinh thần dám làm, dám tiên phong được lan tỏa vào thực tế đã góp phần đưa Việt Nam vào nhóm các nước có tốc độ tăng trưởng về kinh tế số, thương mại điện tử, dịch vụ công trực tuyến và chuyển đổi số nói chung vào loại nhanh nhất trong khu vực và thế giới.
Thế nhưng, bên cạnh những thành công, dấu ấn đáng ghi nhận, vẫn còn đó nhiều thủ tục, rào cản ngăn bước doanh nghiệp dấn thân vào khoa học công nghệ, thúc đẩy chuyển đổi số. Đó là “khoảng trống” pháp lý ảnh hưởng đến đầu ra sản phẩm, là tầng tầng thủ tục rườm ra, là chuyện mỏi mòn chờ các chính sách ưu đãi, cùng những hạn chế về nghiên cứu và phát triển.
Thực tế, dù hứng khởi và đầy tâm huyết với phong trào đổi mới sáng tạo, song các doanh nghiệp trong lĩnh vực khoa học công nghệ luôn phải đối mặt với những “khoảng mờ” pháp lý khi còn nhiều vấn đề chưa được quy định rõ ràng trong luật pháp. Đơn cử, sản phẩm bộ đọc thông minh cho đồng hồ cơ đo nước của ngành cung cấp nước sạch. Dù đây thật sự là nhu cầu cụ thể của thị trường, song hiện cả Bộ Khoa học và Công nghệ cũng như Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia lại đều… chưa có quy chuẩn để kiểm định sản phẩm này (!?).
Hay, để được hưởng chính sách ưu đãi dành cho đổi mới sáng tạo, các doanh nghiệp làm khoa học công nghệ phải có giấy chứng nhận “Doanh nghiệp khoa học công nghệ” và “Doanh nghiệp công nghệ cao”, kể cả trường hợp doanh nghiệp đã đáp ứng đủ các điều kiện về khoa học công nghệ để được đặt nhà máy trong khu công nghệ cao. Và thế là nhiều doanh nghiệp dù ở khu công nghệ cao nhưng vẫn phải làm một loạt thủ tục hành chính và chờ đợi để được cấp giấy chứng nhận, rồi mới được… thấp thỏm chờ hưởng chính sách ưu đãi.
Ngoài ra, liên quan đến chính sách ưu đãi thuế, còn đó những quy định làm khó cho các doanh nghiệp khoa học công nghệ. Thực tế, tạo ra doanh thu từ sản phẩm khoa học công nghệ, doanh nghiệp phải trả thù lao cho tác giả nghiên cứu, sáng tạo ra sản phẩm đó. Tuy nhiên, câu hỏi liệu thu nhập của các tác giả này có được miễn thuế thu nhập cá nhân như quy định được đưa ra trong luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo hay không lại được treo đó!
Bởi theo giới chuyên gia, trong luật Thuế thu nhập cá nhân hiện hành, không có điều khoản về việc miễn thuế cho các tác giả nghiên cứu, sáng tạo ra sản phẩm có tính chất đổi mới sáng tạo. Chỉ có thể hóa giải nghịch lý này khi Luật Thuế thu nhập cá nhân được sửa đổi. Vậy nên, các doanh nghiệp đang nuôi kỳ vọng tại kỳ họp Quốc hội tháng 10 này, dự luật sửa đổi sẽ được xem xét, bàn thảo.
Chưa kể, thiếu vốn, thiếu cơ hội tiếp cận tín dụng vẫn luôn là căn bệnh trầm kha khiến doanh nghiệp không lớn nổi. Khi mà doanh nghiệp chỉ dám đầu tư nhỏ giọt cho nghiên cứu và phát triển cũng như cơ sở hạ tầng, thì đừng hỏi vì sao số lượng sáng chế của Việt Nam còn quá khiêm tốn so nhiều quốc gia như vậy!
Để khoa học công nghệ có thể bước vào giai đoạn phát triển đột phá như kỳ vọng, chúng ta cần gỡ bỏ ngay những rào cản cố hữu, tạo môi trường thông thoáng và không gian rộng mở hơn nữa cho đổi mới sáng tạo. Có như vậy, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số mới thật sự trở thành sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân, thật sự trở thành động lực chính của phát triển đất nước ■
