Nghị định nói trên là văn bản pháp quy thể chế hóa các nội dung của Nghị quyết số 107/2023/QH15 của Quốc hội, giúp Việt Nam kịp thời thích ứng và đồng bộ chính sách thuế tối thiểu toàn cầu theo thông lệ quốc tế. Đến nay, có hơn 100 quốc gia áp dụng quy định về thuế tối thiểu toàn cầu.
Các con số khoảng 120 tập đoàn đa quốc gia cùng hơn 1.000 công ty con trực tiếp đầu tư cho thấy, Việt Nam luôn được nhìn nhận là điểm đến hấp dẫn của các nhà đầu tư quốc tế. Một trong những nguyên nhân quan trọng là do Việt Nam có nhiều ưu đãi về thuế và về các điều khoản để thu hút đầu tư khác. Sau khi tổng hợp những ưu đãi này, thực tế, doanh nghiệp chỉ đóng thuế khoảng 12,5%, thấp hơn mức thuế tối thiểu toàn cầu. Chính vì vậy, không ít tập đoàn đa quốc gia có nhiều chi nhánh trên thế giới thường tận dụng các ưu đãi và chuyển giá để giảm nghĩa vụ thuế; điều này ảnh hưởng tiêu cực, gây bất bình đẳng trong cạnh tranh thương mại cho những doanh nghiệp không có mạng lưới toàn cầu.
Bởi vậy, chính sách áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu sẽ có “tác động kép”, vừa tạo ra sự công bằng giữa các doanh nghiệp FDI lại vừa góp phần ngăn chặn xói mòn cơ sở thuế cho dù có thể có ít nhiều tác động đến dòng vốn FDI. Đối với những doanh nghiệp FDI thuộc diện không còn được hưởng ưu đãi thuế như trước đây, cơ quan thuế Việt Nam sẽ thu phần thuế bổ sung để bảo đảm mức thuế tối thiểu 15%. Do đó, các doanh nghiệp này sẽ phải cân nhắc, tuân thủ nghĩa vụ thuế mới và điều chỉnh kế hoạch tài chính cho phù hợp.
Cùng với sự thay đổi trong chính sách thuế, chiến lược thu hút FDI của Việt Nam sẽ cần có những thay đổi. Những ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp theo kiểu truyền thống ở một số địa bàn hoặc lĩnh vực đầu tư sẽ không còn phù hợp trong bối cảnh thuế tối thiểu 15% được áp dụng rộng rãi. Khi đó, song hành với việc định hướng lại chính sách ưu đãi, hướng tới các hình thức hỗ trợ khác thay vì giảm thuế trực tiếp, Việt Nam có cơ hội chủ động sàng lọc, tìm kiếm các đối tác thật sự có nhu cầu và cam kết đầu tư mạnh mẽ, lâu dài.
Ở góc độ đối tượng chịu thuế, hầu hết các doanh nghiệp FDI đón nhận chính sách này một cách thận trọng. Thực tế, như đã đề cập, đây là xu hướng toàn cầu do Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) khởi xướng và nhiều quốc gia đã thực hiện. Từ trước khi Nghị định này được ban hành, phần lớn các tập đoàn đa quốc gia đã chuẩn bị kỹ lưỡng, với đội ngũ tư vấn pháp lý, tư vấn thuế chuyên sâu, để đánh giá mức độ ảnh hưởng của thuế tối thiểu toàn cầu.
Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, việc tham gia chính sách thuế tối thiểu toàn cầu giúp Việt Nam cạnh tranh lành mạnh hơn với các quốc gia khác, góp phần tạo dựng môi trường đầu tư FDI minh bạch, công bằng đồng thời khẳng định cam kết của Chính phủ Việt Nam tiếp tục tăng cường tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế.
