Theo CNN, Cục Chống Tham nhũng Quốc gia Ukraine (NABU) và Văn phòng Công tố Chuyên trách chống tham nhũng (SAPO) đã phát hiện “đường dây chiếm đoạt ngân sách một cách có hệ thống, liên quan những khoản tiền được chính quyền địa phương phân bổ cho các lực lượng phòng thủ, cũng như nhận và chi lợi ích bất hợp pháp với quy mô đặc biệt lớn”.
Cụ thể, các đối tượng bị cáo buộc “thổi giá” thiết bị tác chiến điện tử và thiết bị bay không người lái (UAV), sau đó chiếm đoạt khoảng 30% giá trị hợp đồng. Những người liên quan bao gồm một nghị sĩ đương nhiệm, hai quan chức chính quyền địa phương, một số thành viên của Lực lượng Vệ binh quốc gia và lãnh đạo các công ty quốc phòng. NABU xác nhận đã bắt giữ bốn nghi phạm nhưng chưa công bố danh tính. Trong khi đó, Bộ Nội vụ Ukraine cho biết, đã đình chỉ chức vụ các thành viên Vệ binh quốc gia bị tình nghi dính líu vụ tham nhũng trên.
Các vụ bắt giữ diễn ra chỉ ít lâu sau khi giới chức Liên minh châu Âu (EU) tỏ ra quan ngại về Luật Chống tham nhũng mới của Ukraine. Quốc hội nước này hôm 22/7 thông qua luật mới khiến hai cơ quan NABU và SAPO bị tước bỏ quyền độc lập điều tra tham nhũng. Ngay sau đó, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ký ban hành luật này trong đêm. Động thái này trái với tuyên bố của ông Zelensky cam kết đấu tranh chống tham nhũng quốc phòng, đồng thời vấp phải sự chỉ trích của một số đồng minh châu Âu.
Việc sửa đổi luật này đã đặt hai cơ quan NABU và SAPO dưới quyền quản lý trực tiếp của Tổng Công tố, người do Tổng thống bổ nhiệm. Các đồng minh EU lo ngại động thái này có thể tạo điều kiện cho Tổng thống can thiệp vào các cuộc điều tra tham nhũng. Trong khi đó, châu Âu coi hai tổ chức này là “tai mắt” để giám sát điều kiện Kiev trong quá trình nỗ lực gia nhập EU.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen phản đối việc giới chức Ukraine sửa đổi luật làm giảm tính độc lập của hai cơ quan chủ chốt chống tham nhũng. Theo Người phát ngôn EC, ông Guillaume Mercier, bà Leyen bày tỏ lo ngại về hậu quả của việc thông qua luật nói trên, đồng thời yêu cầu ông Zelensky giải thích. Bộ trưởng Ngoại giao Đức Johann Wadephul cũng nhấn mạnh rằng, đạo luật mới của Ukraine làm hạn chế tính độc lập của cơ quan chống tham nhũng Ukraine và cản trở nước này tiến tới gia nhập EU. Ông Wadephul đồng thời cho biết, đã gặp lãnh đạo NABU và SAPO tại Kiev.
Việc EU bày tỏ quan ngại về tình trạng tham nhũng ở Ukraine có nguyên nhân là do một phần số tiền chi tiêu quốc phòng của Kiev đến từ sự hỗ trợ của phương Tây. Tháng trước, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Denys Shmyhal cho biết, nước này sẽ cần ít nhất 120 tỷ USD cho ngân sách quốc phòng trong năm 2026. Ông này thừa nhận một nửa trong số đó được kỳ vọng sẽ đến từ các khoản tài trợ của phương Tây. Tổng thống Zelensky cũng liên tục kêu gọi về tình hình hoạt động sản xuất quốc phòng của Ukraine đang bị thiếu vốn, nên cần sự hỗ trợ tài chính từ bên ngoài cho ngành công nghiệp quốc phòng của nước này.
Trong bối cảnh những phản ứng của EU về luật chống tham nhũng sửa đổi và yêu cầu Ukraine phải thắt chặt mua sắm quân sự, hôm 31/7, Quốc hội Ukraine lại tiếp tục bỏ phiếu một lần nữa. Lần này để thông qua sửa đổi luật lần hai, thay thế quy định hạn chế quyền hạn hai cơ quan NABU và SAPO vừa sửa đổi trước đó một tuần. Thủ tướng Ukraine Yulia Svyrydenko cho biết: “Đây là một phản hồi rõ ràng của chúng tôi trước kỳ vọng của xã hội và các đối tác châu Âu”.
Cùng ngày, ông Guillaume Mercier nhận định, Quốc hội Ukraine đã giải quyết những lo ngại chính về tính độc lập của các cơ quan chống tham nhũng bằng cách thông qua dự luật chống tham nhũng mới. Phát biểu ý kiến với báo giới, ông Mercier khẳng định: “Quốc hội đã khôi phục các biện pháp bảo vệ quan trọng. Theo quan điểm của chúng tôi, luật mới giải quyết những thách thức chính liên quan tính độc lập của NABU và SAPO”.
