Theo Reuters, rạng sáng 28/10 (giờ địa phương), tại hai khu phức hợp Alemao và Penha ở phía bắc Rio de Janeiro, điện bất ngờ bị cắt, internet gián đoạn và tiếng súng bắt đầu vang lên dữ dội. “Chúng tôi tỉnh giấc vì tiếng súng liên tục, hết chỗ này đến chỗ khác”, ông Rene Silva, một lãnh đạo cộng đồng địa phương, thuật lại.
Trong nhiều giờ, tiếng súng và tiếng máy bay trực thăng bao trùm khu vực. Các thành viên băng đảng sử dụng thiết bị bay không người lái để thả chất nổ vào lực lượng an ninh và dựng rào chắn bằng xe bị đốt trong khu dân cư. “Đây không phải tội phạm thông thường, mà là khủng bố ma túy”, Thống đốc Rio de Janeiro Claudio Castro tuyên bố. Giao thông tê liệt khi tội phạm cướp các phương tiện để chặn đường, trong đó có tuyến dẫn tới sân bay. Nhiều trường học, trạm y tế và cơ sở kinh doanh phải đóng cửa, trong khi người dân cố thoát khỏi vùng giao tranh trong tâm trạng hoảng loạn.
Đến cuối ngày, giới chức tuyên bố chiến dịch đã thành công khi khoảng 60 nghi phạm bị tiêu diệt, hơn 110 người bị bắt và gần 100 khẩu súng được tịch thu. Tuy nhiên, Văn phòng Công tố bang Rio de Janeiro sau đó cho biết, số người thiệt mạng đã vượt 130, trong đó có bốn cảnh sát. Hiện chưa xác định trong số người thiệt mạng có dân thường hay không. Dù tuyên bố chiến dịch thành công, song một quan chức địa phương cũng thừa nhận chiến dịch “không đạt mục tiêu bắt giữ chỉ huy cấp cao” của tổ chức tội phạm Comando Vermelho.
Theo chính quyền Rio de Janeiro, khoảng 2.500 cảnh sát và binh sĩ, cùng máy bay trực thăng và xe bọc thép được huy động trong chiến dịch “Kiềm tỏa”. Đây là kế hoạch được chuẩn bị trong hai tháng, sau một năm điều tra hoạt động của băng đảng Comando Vermelho. Theo tổ chức theo dõi bạo lực Fogo Cruzado, Comando Vermelho kiểm soát khoảng 20% khu vực đô thị Rio. Không chỉ buôn bán ma túy, Commando Vermelho còn chi phối các dịch vụ thiết yếu trong khu “ổ chuột” như điện, nước, internet và giao thông.
Với con số thương vong vượt vụ thảm sát nhà tù Carandiru năm 1992, khi 111 tù nhân bị bắn chết, “Kiềm tỏa” trở thành chiến dịch trấn áp đẫm máu nhất lịch sử Brazil thời hiện đại. Tại Rio de Janeiro, nhiều người dân đã tập trung trước cơ quan chức năng đòi làm rõ vụ việc. “Chính quyền đang coi các khu ổ chuột như lãnh thổ kẻ thù, trao quyền bắn giết không giới hạn”, nghị sĩ Henrique Vieira nhấn mạnh.
Dư luận quốc tế cũng bày tỏ quan ngại trước chiến dịch này. Ngay sau khi chiến dịch kết thúc, Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres đã đề nghị Brazil điều tra khẩn cấp về tính hợp pháp của chiến dịch. Cao ủy Nhân quyền LHQ Volker Türk cũng kêu gọi điều tra độc lập, minh bạch, đồng thời yêu cầu cải cách lực lượng an ninh để bảo đảm nguyên tắc pháp quyền, tính tương xứng và không phân biệt đối xử trong sử dụng vũ lực. Argentina tăng cảnh báo an ninh tại khu vực tam giác biên giới Brazil - Argentina - Paraguay nhằm ngăn tội phạm vượt biên.
Trước phản ứng dư luận, Thống đốc Rio de Janeiro khẳng định hành động của lực lượng chức năng “hoàn toàn hợp pháp”. Ông cho biết những người thiệt mạng “là tội phạm nổ súng trước”. Ngày 30/10, Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva kêu gọi các lực lượng an ninh phối hợp bảo đảm an toàn cho người dân. Ông cũng cử Bộ trưởng Tư pháp Ricardo Lewandowski và lãnh đạo Cảnh sát Liên bang Andrei Rodrigues đến Rio làm việc với giới chức bang để làm rõ tình hình.
Chính phủ liên bang đồng thời lập Văn phòng Khẩn cấp chống tội phạm có tổ chức nhằm điều phối lực lượng liên bang trong các chiến dịch tương lai. Tổng thống Lula cũng thông báo dự luật cải tổ hệ thống chỉ huy cảnh sát, hướng tới thống nhất quản lý dưới quyền liên bang. Cùng ngày, ông ký luật tăng mức phạt lên đến 12 năm tù với hành vi tấn công cảnh sát, luật sư, thẩm phán hoặc cản trở điều tra tội phạm có tổ chức.
Theo yêu cầu của Hội đồng Nhân quyền Quốc gia Brazil, Thống đốc Castro của Rio de Janeiro sẽ phải điều trần tại Tòa án Tối cao vào ngày hôm nay (3/11) để giải trình chi tiết chiến dịch. Diễn biến này được xem là phép thử quan trọng đối với chính quyền Tổng thống Lula, trong bối cảnh Brazil dự kiến đăng cai Hội nghị lần thứ 30 các bên tham gia Công ước khung của LHQ về biến đổi khí hậu (COP30) tại thành phố Belem vào tháng này - sự kiện quốc tế đòi hỏi hình ảnh một quốc gia ổn định về an ninh và pháp luật.
