Cánh cửa hòa bình đã hé mở, dù rằng để xây dựng lòng tin giữa hai quốc gia có lịch sử giao tranh kéo dài hàng chục năm thì cần nhiều hành động cụ thể, thực chất hơn là những lời cam kết.
Dưới sự trung gian của Mỹ, thỏa thuận hòa bình lịch sử giữa Armenia và Azerbaijan được ký kết tại Nhà trắng, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong quan hệ giữa hai quốc gia khu vực Kavkaz.
Phát biểu tại lễ ký, Tổng thống Mỹ Donald Trump nhấn mạnh, 35 năm giao tranh là một khoảng thời gian dài và hai nước này sẽ là bạn bè trong thời gian dài. Cũng theo ông Trump, Armenia và Azerbaijan cam kết ngừng mọi hoạt động giao tranh, đồng thời mở cửa cho quan hệ thương mại, du lịch, ngoại giao và nhất là tôn trọng sự toàn vẹn lãnh thổ của nhau.
Cả Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev và Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan đều bày tỏ niềm tin vào một chương mới trong quan hệ hai nước cùng tương lai hòa bình, thịnh vượng cho các thế hệ sau.
Đây là “trái ngọt” mà Azerbaijan và Armenia gặt hái được sau một loạt nỗ lực đàm phán kéo dài nhiều năm. Hai quốc gia thuộc Liên Xô cũ này từng vướng phải cuộc xung đột gần 40 năm liên quan tranh chấp quyền kiểm soát đối với khu vực Nagorno-Karabakh, một khu vực nằm sâu trong lãnh thổ phía tây nam của Azerbaijan. Tuy nhiên, khu vực này có phần lớn dân cư là người gốc Armenia sinh sống và muốn ly khai để sáp nhập Armenia.
Năm 2020, tranh chấp ở Nagorno-Karabakh đã chứng kiến những đột biến lớn, bùng phát thành cuộc chiến tranh quy mô lớn, khiến khoảng 6.000 người chết.
Vào tháng 11/2020, một thỏa thuận đình chiến do Nga làm trung gian đã đạt được, song hai bên vẫn xảy ra xung đột sau khi thỏa thuận được ký kết. Kết quả này là điều dễ hiểu, bởi thỏa thuận năm 2020 không đặt ra được một quy chế chính thức nào cho vùng Nagorno-Karabakh bị tranh chấp, mà đây lại là điểm mấu chốt trong xung đột giữa Yerevan và Baku.
Năm 2023, Azerbaijan giành lại toàn bộ quyền kiểm soát đối với vùng Nagorno-Karabakh trong một cuộc tấn công quân sự.
Dưới nỗ lực thúc đẩy của cộng đồng quốc tế, lãnh đạo Armenia và Azerbaijan nhiều lần gặp gỡ để tìm kiếm khả năng đạt được thỏa thuận lâu dài. Đặc biệt, kể từ sau khi nhậm chức Tổng thống Mỹ nhiệm kỳ hai, ông Donald Trump khẳng định sẽ sớm đưa Armenia và Azerbaijan đi đến một thỏa thuận hòa bình.
Ngày 8/8 vừa qua, dưới vai trò trung gian của Mỹ, hai bên nhất trí khôi phục quan hệ, cũng như chấm dứt vĩnh viễn mọi hành động thù địch.
Không thể phủ nhận, thỏa thuận hòa bình lịch sử vừa qua là một thành công lớn của nước Mỹ nói chung và bản thân ông Donald Trump nói riêng.
Thủ tướng Armenia bày tỏ biết ơn và nhận định, thỏa thuận này đã củng cố di sản của ông Donald Trump với tư cách “người kiến tạo hòa bình”. Không chỉ tạo dấu ấn lớn về chính sách đối ngoại trong bối cảnh các nỗ lực của ông Trump nhằm giải quyết xung đột Nga-Ukraine hay cuộc chiến ở Gaza chưa đạt được đột phá đáng kể nào, thỏa thuận nêu trên còn mang lại lợi ích cho nước Mỹ.
Theo Euronews, Yerevan và Baku đã nhất trí trao quyền cho Mỹ trong việc phát triển một hành lang vận chuyển chiến lược qua Nam Kavkaz, được gọi là “Con đường Trump vì hòa bình và thịnh vượng quốc tế”. Mỹ cũng ký thỏa thuận song phương với hai quốc gia, thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực năng lượng, thương mại và công nghệ - một bước đi chiến lược giúp nâng cao vai trò và tầm ảnh hưởng của Washington ở khu vực Kavkaz.
Việc Azerbaijan và Armenia cuối cùng đã chạm cánh cửa hòa bình sau nhiều năm giao tranh, bất ổn nhận được hoan nghênh từ cộng đồng quốc tế. Song, nhiều ý kiến vẫn bày tỏ thận trọng về triển vọng hợp tác, hòa bình giữa hai quốc gia vốn từng không ít lần tái diễn xung đột sau các thỏa thuận đạt được trong quá khứ.
Liên minh châu Âu (EU) nêu rõ, điều quan trọng là bảo đảm thực hiện kịp thời các bước để không gián đoạn tiến trình hướng tới bình thường hóa hoàn toàn. Những diễn biến tích cực hiện nay chỉ là những viên gạch đầu tiên trong một hành trình dài xây đắp tương lai tươi sáng, ổn định hơn cho khu vực Kavkaz.
