Những thách thức hiện hữu
Tính đến tháng 6/2025, cả nước ghi nhận có 267.455 người nhiễm HIV, trong đó có 250.496 người còn sống. Riêng sáu tháng đầu năm nay đã có 5.120 ca nhiễm mới. Thống kê cho thấy số ca nhiễm mới có xu hướng chậm lại nhưng nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới lại chiếm gần 60% tổng số ca mới.
Đặc biệt, đáng lo hơn khi số ca nhiễm đang trẻ hóa với nhóm tuổi từ 16-19 chiếm hơn 37% số ca nhiễm; từ 30-39 tuổi chiếm hơn 31%. Điều này cảnh báo nguy cơ bùng phát nếu công tác dự phòng không được tăng cường.
Riêng tại Thành phố Hồ Chí Minh hiện có số người nhiễm HIV cao nhất cả nước với hơn 91.000 ca tính đến giữa năm 2025, trong đó có hơn 54.000 người đang được quản lý điều trị. Thành phố đã đạt kết quả ấn tượng qua các chỉ số như khoảng 95% người nhiễm biết tình trạng của mình, 98% được điều trị bằng liệu pháp kháng virus (ARV) và hơn 95% đạt tải lượng virus ức chế. Đây là những con số tiệm cận mục tiêu toàn cầu 95-95-95.
Đề cập đến những thách thức trong phòng chống HIV/AIDS hiện nay, bác sĩ Lê Tấn Thủ, thuộc Hội Phòng chống HIV/AIDS Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, trên địa bàn thành phố, dịch bệnh vẫn tập trung ở các nhóm nguy cơ cao như nam quan hệ đồng giới, phụ nữ chuyển giới, người sử dụng ma túy và bạn tình của người nhiễm HIV. Đồng thời đã xuất hiện xu hướng trẻ hóa với khoảng 70% ca nhiễm mới trong nhóm tuổi 16-40 tuổi.
“Nguyên nhân chính là do thay đổi đường lây, từ tiêm chích ma túy sang lây qua đường tình dục, đặc biệt là ở nhóm thanh thiếu niên. Nhận thức và kỹ năng tự bảo vệ của nhóm tuổi này còn hạn chế, dẫn đến tỷ lệ hành vi tình dục không an toàn gia tăng”, bác sĩ Thủ nêu rõ.
Để phòng ngừa, cần đưa giáo dục về tình dục an toàn, phòng ngừa HIV/AIDS vào chương trình chính khóa ở bậc trung học cơ sở và trung học phổ thông. Đây là giải pháp căn cơ để trang bị cho thanh thiếu niên kiến thức, kỹ năng tự bảo vệ từ đó giảm hành vi dẫn đến nguy cơ.
Đổi mới truyền thông trong phòng chống HIV/AIDS
Nhiều chuyên gia y tế đã chỉ ra rằng, thực trạng kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến người nhiễm HIV vẫn còn phổ biến cả trong cộng đồng và cơ sở y tế. Điều này là rào cản trong việc tiếp cận, duy trì điều trị và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người sống chung với HIV.
Gần 13% người sống chung với HIV cho biết đã trải qua kỳ thị hoặc bị phân biệt đối xử trong cộng đồng. Đáng lưu ý, khi thực trạng tự kỳ thị đang trở thành vấn đề nghiêm trọng với 37% cảm thấy tội lỗi, 42% cảm thấy vô dụng, 41% xấu hổ là 39%.
Hơn 20 năm chung sống với bệnh HIV, chị Đ.H.C.B, ở tỉnh Vĩnh Long thấu hiểu nỗi đau tinh thần của người bệnh trước sự kỳ thị, phân biệt từ cộng đồng.
“Lúc mới công khai bệnh bị cộng đồng kỳ thị nhiều lắm, khiến người nhiễm HIV quay lại tự kỳ thị bản thân mình, cảm giác giằng xé bên trong, trở nên tự ti. Mong rằng mọi người hiểu đúng, đủ về HIV để biết đây là bệnh mạn tính nếu tuân thủ điều trị thì vẫn sống khỏe mạnh bình thường”, chị B. chia sẻ.
Câu chuyện của chị là minh chứng rằng khi được hỗ trợ đúng cách, tuân thủ đầy đủ phác đồ điều trị, tinh thần lạc quan, người nhiễm HIV có thể sống khỏe, sống có ích.
Các chuyên gia khẳng định, truyền thông chính xác, nhân văn là yếu tố quyết định để phá vỡ vòng luẩn quẩn của sự sợ hãi-kỳ thị-che giấu. Truyền thông phải thay đổi cách tiếp cận, thay vì chỉ cảnh báo nguy cơ, cần truyền cảm hứng để cộng đồng cùng hành động.
Với góc nhìn về mặt xã hội, ông Tống Văn Nam, Giám đốc doanh nghiệp xã hội Kết nối trẻ cho rằng: “Vai trò của báo chí, truyền thông là then chốt, hy vọng cầu nối truyền thông giữa y tế - báo chí - cộng đồng sẽ là bước tiến quan trọng xây dựng môi trường truyền thông khoa học, nhân văn, không kỳ thị, hỗ trợ cho cuộc chiến chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030”.
Bộ Y tế đã xác định HIV là bệnh mạn tính. Với những tiến bộ y học hiện nay, việc phòng ngừa, điều trị, chăm sóc người nhiễm HIV/AIDS đã chủ động và hiệu quả hơn khi áp dụng ứng dụng điều trị dự phòng trước và sau phơi nhiễm. Đó là sử dụng liệu pháp kháng virus (ARV) và thuốc tiêm dài hạn, đẩy mạnh thông điệp K=K (Không phát hiện bằng Không lây truyền) và khi chấm dứt kỳ thị sẽ giúp sớm chấm dứt dịch.
