Bảo tàng Nghệ An-Xô viết Nghệ Tĩnh là nơi giáo dục lòng yêu nước, truyền thống đấu tranh cách mạng kiên cường, bất khuất cho các thế hệ, đặc biệt là thế hệ trẻ ngày nay.
Bảo tàng Nghệ An-Xô viết Nghệ Tĩnh:
Nơi giáo dục lòng yêu nước, truyền thống cách mạng hào hùng
Đã 95 năm trôi qua, song khí thế cách mạng ngút trời của cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh đến nay vẫn luôn bừng cháy; tinh thần Xô viết Nghệ Tĩnh tiếp tục được gìn giữ, kế thừa và phát huy trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
Cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh được đánh giá là đỉnh cao của phong trào cách mạng trong những năm 1930-1931. Đây là cao trào cách mạng đầu tiên của quần chúng công nông do Đảng Cộng sản Việt Nam tổ chức và lãnh đạo, đánh dấu sự chuyển biến căn bản từ tính chất đấu tranh tự phát sang đấu tranh tự giác của phong trào cách mạng Việt Nam; thể hiện ý chí kiên cường, bất khuất, lòng yêu nước, tinh thần cách mạng tiến công. Xô viết Nghệ Tĩnh đã để lại cho cách mạng nước ta nhiều bài học sâu sắc.
Mặc dù bị kẻ địch khủng bố, đàn áp phong trào trong biển máu, hàng nghìn đồng bào, chiến sĩ cách mạng của Đảng đã hy sinh và bị địch bắt bớ, tù đày nhưng Xô viết Nghệ Tĩnh đã mang lại thành quả to lớn, ý nghĩa và bài học lịch sử sâu sắc đối với Đảng ta và cách mạng nước ta.
Đánh giá về ý nghĩa lịch sử to lớn của cao trào cách mạng 1930-1931, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Tuy đế quốc Pháp đã dập tắt phong trào đó trong một biển máu nhưng Xô viết Nghệ Tĩnh đã chứng tỏ tinh thần oanh liệt và năng lực cách mạng của nhân dân lao động Việt Nam. Phong trào tuy thất bại, nhưng nó rèn lực lượng cho cuộc Cách mạng Tháng Tám thắng lợi sau này”.
Để ngọn lửa cách mạng Xô viết Nghệ Tĩnh luôn rực sáng trong tâm hồn mỗi người dân xứ Nghệ, lan tỏa mạnh mẽ đến đồng bào cả nước và bạn bè quốc tế, ngày 15/1/1960, Đảng đoàn Bộ Văn hóa ra Quyết định số 106-QĐ/VH về việc thành lập Bảo tàng Xô viết Nghệ Tĩnh dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân hai tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh.
Đây được xem là địa chỉ đỏ ghi nhớ công lao của các chiến sĩ Xô viết Nghệ Tĩnh đã hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc; tôn vinh giá trị di sản văn hóa Xô viết Nghệ Tĩnh; phục vụ nhiệm vụ giáo dục truyền thống cách mạng.
Hơn 65 năm xây dựng, phát triển và trưởng thành, Bảo tàng Xô viết Nghệ Tĩnh (nay là Bảo tàng Nghệ An-Xô Viết Nghệ Tĩnh) đã sưu tầm, đang lưu giữ và trưng bày hàng nghìn hiện vật, tài liệu quý về phong trào cách mạng và cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh 1930-1931. Mỗi năm, Bảo tàng đón tiếp hàng chục nghìn lượt khách đến thăm quan.
Phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh là một sự kiện lịch sử trọng đại trong lịch sử cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Cờ của nhân dân tỉnh Phú Khánh dùng trong cuộc biểu tình ủng hộ Nghệ Tĩnh đỏ năm 1930. Những ngày này, Bảo tàng Nghệ An-Xô Viết Nghệ Tĩnh thu hút rất đông du khách, học sinh, sinh viên đến thăm quan. Vũ khí đấu tranh và bảo vệ nhân dân ủng hộ phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh. Cặp của đồng chí Hà Huy tập dùng để đựng sách, vở trong thời gian dạy học ở Nha Trang và Trường tiểu học Cao Xuân Dục, thành phố Vinh. Gian trưng bày thông tin, hình ảnh về các chiến sĩ cách mạng. Tháng 10/1930, Hội nghị toàn thể Ban Chấp hành Trung ương lần thứ nhất họp tại Cửu Long-Hương Cảng, Trung Quốc đã thông qua Bản Luận cương chính trị nổi tiếng do đồng chí Trần Phú soạn thảo. Đây là văn kiện quan trọng của Đảng, vận dụng những nguyên lý của chủ nghĩa Mác-Lênin về vấn đề dân tộc và thuộc địa cùng những luận điểm cơ bản được trình bày trong “Chính cương vắn tắt” và “Sách lược vắn tắt” của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc. Tại hội nghị này, đồng chí Trần Phú được bầu làm Tổng Bí thư của Đảng. Dưới sự lãnh đạo trực tiếp của đồng chí Trần Phú, phong trào cách mạng trong cả nước phát triển mạnh mẽ, đỉnh cao là Xô viết Nghệ Tĩnh. Tiếng trống và ngọn lửa Xô viết Nghệ Tĩnh 1930-1931 mãi vang vọng trong lòng dân tộc, là cuộc tổng diễn tập, rèn luyện lực lượng cho cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945. 97 cuộc bãi công và biểu tình của công nhân và nông dân Nghệ Tĩnh từ ngày 1/5 đến tháng 8/1930 là "đêm trước" của chính quyền Xô viết Nghệ Tĩnh.
Chum của bà Mai Thị Chuột ở Ninh Hòa, Khánh Hòa dùng để cất giấu tài liệu, truyền đơn của Đảng trong phong trào đấu tranh ủng hộ Xô viết Nghệ Tĩnh 1930-1931. Thông tin, hình ảnh về đồng chí Nguyễn Sinh Diên và Đặng Chánh Kỷ. Áo của một người dân đi ở cho nhà địa chủ; mõ của nhân dân Can Lộc (Hà Tĩnh) dùng trong phong trào chống thuế năm 1908. Từ tháng 9/1930, phong trào đấu tranh của quần chúng chuyển biến, vượt ra ngoài dự kiến của các cấp bộ Đảng với liên tiếp những cuộc biểu tình có vũ khí thô sơ của nông dân nhiều huyện Nghệ Tĩnh (Nghệ An, Hà Tĩnh), dồn dập tấn công huyện đường. Sưu tập triện của hào lý địa phương giao nộp cho chính quyền Xô viết Nghệ Tĩnh năm 1930-1931. Mìn chai dùng để đánh đồn địch năm 1930-1931 do đồng chí Nguyễn Lâm Yên, đảng viên năm 1930, Bí thư kiêm đội trưởng đội tự vệ Thanh Mai, Thanh Chương, Nghệ An phục chế. Viên gạch dùng xây phòng giam Sở Muối (nhà tù Côn Đảo), nơi giam giữ đồng chí Lê Hồng Phong và nhiều chiến sĩ trong phong trào cách mạng 1930-1931. Áo tù của đồng chí Lê Mạnh Duyệt ở Anh Sơn, Nghệ An mặc trong nhà đày Buôn Ma Thuột.
Tái hiện cảnh các chiến sỹ cách mạng bị địch bắt, tù đày. Xiềng tay của thực dân Pháp dùng để tra tấn các chiến sỹ cách mạng tại nhà lao Vinh. Xô viết Nghệ Tĩnh đã khẳng định sức mạnh của quần chúng công-nông, chứng tỏ tinh thần oanh liệt và năng lực cách mạng của nhân dân lao động Việt Nam.