Gắn truyền thống với chuyển đổi số
Toàn tỉnh hiện có 72 di tích được xếp hạng, trong đó có 13 di tích cấp quốc gia, 59 di tích cấp tỉnh. Đặc biệt, Vĩnh Long là nơi lưu giữ nhiều di tích gắn với tên tuổi các bậc tiền nhân, lãnh đạo cách mạng như các Khu lưu niệm Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Phạm Hùng, Thủ tướng Võ Văn Kiệt, Giáo sư-Viện sĩ Trần Đại Nghĩa…
Những năm gần đây, tỉnh đã đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác trưng bày và tuyên truyền tại bảo tàng và các khu lưu niệm. Từ năm 2022, Bảo tàng Vĩnh Long đưa vào hoạt động trang thông tin điện tử http://www. baotangvinhlong.vn, cung cấp dữ liệu về hiện vật, tư liệu, hình ảnh và thông tin các khu di tích cho người dân dễ dàng tiếp cận.
Một điểm nhấn tiêu biểu là không gian “vườn ông Sáu Dân” tại Khu lưu niệm Thủ tướng Võ Văn Kiệt, thị trấn Vũng Liêm ứng dụng nhiều công nghệ hiện đại như màn hình cảm ứng, tai nghe tự động phát nội dung, trưng bày ảnh và hiện vật có chiều sâu, khơi gợi cảm xúc về lịch sử và truyền thống cách mạng.
Bà Đặng Thị Phương Thảo, Trưởng ban Quản lý khu lưu niệm cho biết: "Vườn ông Sáu Dân" tạo ra sự kết nối và không gian đối thoại về lịch sử, cảm xúc, truyền thống cách mạng, khơi nguồn cảm hứng sống có lý tưởng cho lớp trẻ. Trưng bày chú trọng vào câu chuyện ẩn giấu trong hiện vật và kết nối nhiều chiều giữa người thật - việc thật - không gian lịch sử.
Ngoài ra, tỉnh đã triển khai hoạt động tham quan thực tế ảo ba khu di tích: Khu lưu niệm Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Phạm Hùng, Khu mộ thân nhân Danh thần Thoại Ngọc Hầu và Khu lưu niệm Giáo sư-Viện sĩ Trần Đại Nghĩa.
Đồng thời, phối hợp với doanh nghiệp chuyên môn số hóa 3D cho 52 hiện vật tiêu biểu. Các hiện vật có giá trị cao về lịch sử như tượng thần Vishnu Vũng Liêm (văn hóa Óc Eo thế kỷ 6-7, đã được công nhận là Bảo vật Quốc gia) hay các kỷ vật của lãnh đạo tỉnh qua các thời kỳ cũng được ưu tiên số hóa.
Ông Lê Ngọc Anh, nguyên Phó Giám đốc phụ trách Bảo tàng tỉnh Vĩnh Long cho biết: Việc số hóa hiện vật không chỉ phục vụ trưng bày mà còn bảo tồn dữ liệu cho công tác nghiên cứu, giảng dạy, quảng bá văn hóa, lịch sử địa phương một cách thuận tiện, an toàn, lâu dài.
Tạo động lực mới cho văn hóa phát triển
Tại Bảo tàng Vĩnh Long, hơn 27.000 hiện vật, tư liệu đang được bảo quản. Hiện đơn vị đã triển khai ứng dụng phần mềm quản lý với 705 hồ sơ hiện vật và 23 hồ sơ di tích. Trong đó, nhiều hồ sơ đã hoàn tất việc duyệt dữ liệu, bảo đảm yêu cầu lưu trữ khoa học, có thể cập nhật thông tin nhanh chóng khi cần thiết.
Ngoài di sản vật thể, tỉnh cũng sở hữu kho tàng văn hóa phi vật thể phong phú với bốn di sản được công nhận cấp quốc gia: Lễ hội Lăng Ông (huyện Trà Ôn), Lễ hội Văn Thánh Miếu (TP Vĩnh Long), Nghề làm tàu hũ ky (xã Mỹ Hòa, thị xã Bình Minh) và nghệ thuật Hát Bội.
Ông Nguyễn Xuân Hoanh, nguyên Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Vĩnh Long nhận xét: “Trải qua bao thăng trầm lịch sử, nhiều di sản của Vĩnh Long phản ánh sự đa dạng văn hóa, minh chứng cho tình yêu lao động, ý thức giữ gìn bản sắc và tinh thần đoàn kết. Việc số hóa giúp khám phá các giá trị văn hóa ấy theo cách mới, sống động và dễ tiếp cận hơn với công chúng hôm nay”.
Thực hiện Nghị quyết số 07- NQ/TU ngày 16/11/2022 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về chuyển đổi số, Vĩnh Long xác định văn hóa là một trong ba trụ cột quan trọng, cùng với chính quyền số và kinh tế số. Trong đó, số hóa di sản văn hóa được coi là giải pháp bền vững trong việc bảo tồn, phát huy giá trị truyền thống gắn với giáo dục lịch sử và phát triển du lịch.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long Lữ Quang Ngời khẳng định: Chuyển đổi số không chỉ là yêu cầu thời đại mà còn là động lực giúp tỉnh phát huy hiệu quả các nguồn lực sẵn có, trong đó có di sản văn hóa. Việc số hóa dữ liệu di tích, hiện vật giúp bảo vệ tài sản văn hóa trước nguy cơ xuống cấp, đồng thời mở rộng khả năng tiếp cận cho người dân, nhất là thế hệ trẻ.
Đảng và Nhà nước có sự quan tâm đặc biệt đối với việc ứng dụng công nghệ trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Số hóa hiện vật, tư liệu và không gian di tích sẽ giúp tăng tính tương tác trong trưng bày, hỗ trợ giảng dạy lịch sử và lan tỏa giá trị truyền thống qua các nền tảng số. Đây là hướng đi đúng và cần tiếp tục được nhân rộng.
Những nỗ lực đó đang từng bước đưa Vĩnh Long trở thành địa phương đi đầu trong bảo tồn văn hóa bằng công nghệ. Không dừng lại ở việc lưu trữ, bảo vệ, số hóa di sản còn là cách để tiếp lửa truyền thống, khơi dậy tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc và ý chí vươn lên trong mỗi người dân, nhất là lớp trẻ trong thời kỳ hội nhập và phát triển.
