Thế nhưng, đằng sau sự nổi tiếng là rất nhiều trăn trở về một thương hiệu dễ bị lợi dụng, một thị trường chưa được ổn định và thách thức về khâu tuyển chọn con giống…
Cà Mau đang quyết tâm “nâng tầm” cho biểu tượng “Cua Cà Mau”, bảo vệ giá trị cốt lõi đặc sản vùng cực nam Tổ quốc.
“Linh khí” của rừng và biển hội tụ
Bất cứ người con Cà Mau nào cũng cảm thấy tự hào khi nhắc đến hai chữ “Cua Cà Mau”. Đó không đơn thuần là một sản vật, mà là biểu tượng kết tinh từ đất, nước, rừng và con người vùng nơi cực nam Tổ quốc. Điều làm nên danh tiếng khiến cua Cà Mau được xem là ngon nhất Việt Nam, chính là chất thịt chắc, vị ngọt thanh đậm đà, hương thơm đặc trưng. Thậm chí, nhiều nhà hàng khắp nơi, dù nguồn gốc cua ở đâu, vẫn gọi tên “Cua Cà Mau” như một bảo chứng cho niềm tin.
Giá trị thật ấy không đến từ sự ngẫu nhiên mà thực tế sản xuất đã chỉ ra một sự tổng hòa của nhiều yếu tố độc đáo, trong đó có hệ sinh thái rừng ngập mặn. Theo Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Cà Mau Lê Văn Sử, cua Cà Mau lớn lên gần như tự nhiên trong các vuông tôm-rừng. Chúng ăn nguồn thức ăn phong phú từ tự nhiên, như nhuyễn thể, giáp xác, cá tạp... thay vì thức ăn công nghiệp.
Đặc thù thứ hai của “Cua Cà Mau” là đặc tính thổ nhưỡng. Vùng nước Cà Mau là nơi giao hòa giữa sông và biển, độ mặn ổn định và lượng phù sa lớn, tạo môi trường lý tưởng cho sinh vật đáy phát triển-một đặc điểm tự nhiên mà ít nơi nào có được. “Và cuối cùng, đó là kinh nghiệm “thuận nước, thuận trời” của người nông dân. Cách nuôi tôn trọng tự nhiên khiến con cua phát triển chậm nhưng chắc, thịt thơm ngon đậm đà”, ông Sử lý giải.
Nhưng đằng sau niềm tự hào, Cua Cà Mau cũng đang đối mặt với nhiều thách thức, nhất là tình trạng thương hiệu bị lợi dụng, giả mạo. Nông dân Nguyễn Kim Trổi, có vuông tôm kết hợp nuôi cua tại ấp 8B (xã Phong Hiệp, tỉnh Cà Mau), bức xúc: “Tôi đi du lịch ngoài tỉnh, thấy vỉa hè bày bán cua tràn lan gắn mác “Cua Cà Mau” nhưng xem qua không phải xuất xứ tại Cà Mau”.
Cùng suy nghĩ nêu trên, ông Hồ Văn Nam, thương lái chuyên cung cấp cua ở miệt rừng ngập mặn Cà Mau, lo lắng: “Dân trong nghề nhìn sơ qua thôi là biết có phải cua ở Cà Mau hay không nhưng người tiêu dùng thì không phải ai cũng phân biệt được...”. Việc giả mạo xuất xứ không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà còn làm giảm uy tín của thương hiệu thật, ảnh hưởng niềm tin của người tiêu dùng đối với nông dân nuôi cua Cà Mau”.
Thách thức không nhỏ khác đến từ tình trạng thoái hóa giống. Việc sản xuất giống chủ yếu dựa vào cua bố mẹ khai thác tự nhiên, chưa qua chọn lọc di truyền, khiến sức đề kháng cua yếu, tỷ lệ sống thấp, kích cỡ nhỏ, tiềm ẩn nguy cơ dịch bệnh khi thời tiết bất lợi. Cuối cùng là bài toán thị trường xuất khẩu khi phụ thuộc quá lớn vào thị trường Trung Quốc. Chỉ cần thị trường này biến động, giá cua nhanh chóng lao dốc, ảnh hưởng trực tiếp đến hàng chục nghìn hộ nuôi.
Khi công nghệ “bảo chứng” cho thương hiệu
Tại Cà Mau, cua là vật nuôi thủy sản chủ lực thứ 2 chỉ sau con tôm, với tổng diện tích khoảng hơn 300.000 ha, sản lượng hơn 31.000 tấn/năm. Trước áp lực phải đa dạng hóa thị trường, Cà Mau đang thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp nhằm liên kết chuỗi đầu ra. Theo ông Nguyễn Văn Phú, Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị Thanh Niên Global, với việc vừa ký hợp tác cung ứng “đầu ra” cho gần 20 hợp tác xã nuôi trồng thủy sản tại miệt rừng ngập mặn Cà Mau, thời gian tới, khoảng 30% sản lượng cua sống xuất khẩu của tỉnh sẽ được Thanh Niên Global thu mua và xuất sang các thị trường như Trung Quốc, Đài Loan (Trung Quốc) và Singapore, với mục tiêu thị phần ở Cà Mau sẽ nâng lên 50% vào năm 2026.
“Chúng tôi đã mất ba năm đi thực tế tại các vuông tôm ở Cà Mau để tìm hiểu quy trình và biết “Cua Cà Mau” ngon và thịt chắc đến mức nào. Chúng tôi không đến đây để mua bán đơn thuần, mà đến đây để cùng mọi người xây dựng một thương hiệu đặc sắc mang tên “Cua Cà Mau”", ông Phú chia sẻ.
Giải quyết đầu ra cho xuất khẩu là một vế, vế còn lại, Cà Mau xác định phải bảo vệ được giá trị cốt lõi và danh tiếng của thương hiệu bằng công nghệ mới bảo đảm bền vững. Theo Giám đốc Sở Công thương tỉnh Cà Mau Nguyễn Chí Thiện, để chống lại nỗi lo hàng giả, Cà Mau đang hành động quyết liệt trên hai mặt trận. Về pháp lý, “Cua Cà Mau” đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp văn bằng bảo hộ chỉ dẫn địa lý. Tỉnh đang mở rộng vùng chỉ dẫn địa lý và ban hành quy chế quản lý, sử dụng chứng nhận một cách chặt chẽ. Về công nghệ, tỉnh triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử bằng mã QR, ứng dụng công nghệ blockchain và tem điện tử chống giả. “Đây là bước đi cụ thể trong chuyển đổi số nhằm tạo “lá chắn” bảo vệ người tiêu dùng nhận diện sản phẩm thật, ngăn chặn tình trạng mạo danh”, ông Thiện chia sẻ.
Song song với việc bảo vệ thương hiệu, Cà Mau đang dùng công nghệ cao để giải quyết vấn đề “gốc rễ” là chất lượng con giống. Tỉnh đã mở rộng hợp tác quốc tế, mà mới đây nhất là cuộc làm việc giữa Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Cà Mau với Trường đại học VinUni, Tổ chức CSIRO (Australia) và Đại học Queensland. Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Cà Mau Nguyễn Phương Bắc cho biết: Các bên đã thống nhất xây dựng chương trình hợp tác về nghiên cứu di truyền và chọn giống cua biển Cà Mau, bắt đầu bằng dự án thu thập cơ sở dữ liệu gien quần thể cua. Đây được xem là “bước đi chiến lược”, giúp giải quyết tận gốc vấn đề thoái hóa giống, nâng cao sức chống chịu dịch bệnh và năng suất.
Bằng chiến lược thiết thực: Mở rộng chuỗi liên kết “đầu ra” để vươn ra toàn cầu, và ứng dụng công nghệ gien và blockchain để bảo vệ giá trị cốt lõi, Cà Mau đang cho thấy nỗ lực để thương hiệu “Cua Cà Mau” không chỉ là danh tiếng quá khứ, mà còn là một giá trị bền vững, khẳng định vị thế trên bản đồ ẩm thực toàn cầu.
