Thắp lên khát vọng vươn tầm

Con số này không đơn thuần là khát vọng, mà là mệnh lệnh chính trị: doanh nghiệp - doanh nhân phải trở thành trụ cột xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập sâu rộng. Song, để biến khát vọng thành hiện thực, con đường phía trước vẫn trải dài cả cơ hội lẫn thách thức.

NHỮNG GAM MÀU SÁNG TỐI

Sáng sớm ở xã Đông Anh, ngoại thành Hà Nội, con đường làng còn vương sương mỏng đã rộn rã tiếng máy may phát ra từ một xưởng nhỏ. Người chủ - chị Nguyễn Thị Mai - từng chỉ là một hộ kinh doanh ở chợ quê, quen với cách ghi chép bằng cuốn sổ dày lem nhem mực tím, khách hàng chỉ là những tiểu thương quanh vùng.

Mỗi mùa Tết, chị tất bật lo hàng giao cho kịp, nhưng vẫn chỉ đủ xoay vòng vốn. Cho đến một ngày, cán bộ thuế khuyên: “Lên doanh nghiệp mới ký được hợp đồng lớn”. Ban đầu chị ngần ngại, sợ thủ tục, sợ ràng buộc. Nhưng rồi, chị dấn bước: đăng ký thành lập công ty, học cách phát hành hóa đơn điện tử, cài phần mềm quản lý tồn kho trên chiếc điện thoại cũ của con trai, và chấp nhận dòng tiền chậm hơn những ngày đầu. Khi hợp đồng cung cấp đồng phục cho một căng-tin công nghiệp ở khu công nghệ cao được ký, sản phẩm từ xưởng nhỏ lần đầu vượt khỏi chợ quê, bước vào một chuỗi cung ứng có chuẩn mực.

Câu chuyện ấy chỉ là một lát cắt trong hơn 5,2 triệu hộ kinh doanh cá thể trên cả nước. Nếu mỗi hộ mạnh dạn như chị Mai, mục tiêu hai triệu doanh nghiệp sẽ không còn xa. Nhưng cũng như mọi hành trình phát triển, cơ hội và thách thức luôn song hành.

Hiện cả nước có gần một triệu doanh nghiệp đang hoạt động, nhưng số doanh nghiệp rút khỏi thị trường cũng ở mức đáng lo ngại. Chỉ trong 5 tháng đầu năm 2025, hàng chục nghìn doanh nghiệp đã giải thể hoặc tạm ngừng hoạt động - nhiều giai đoạn, con số này vượt cả số thành lập mới.

Nghị quyết số 68-NQ/TW nhấn mạnh, muốn đạt hai triệu doanh nghiệp, Việt Nam phải phát triển cả số lượng và chất lượng: khuyến khích mạnh mẽ doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME), doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, cùng với việc bồi dưỡng các tập đoàn tư nhân đủ sức vươn ra quốc tế.

Nhiều cơ hội đang mở ra. Một thị trường hơn 100 triệu dân với tầng lớp trung lưu tăng nhanh là bệ đỡ cho doanh nghiệp phát triển. Giờ đây, ngay cả tiệm cà-phê trong ngõ có thể bán hàng khắp thành phố qua ứng dụng giao đồ ăn. Một trang trại rau sạch có thể xuất hóa đơn điện tử trên điện thoại. Thương mại điện tử, logistics số, thanh toán trực tuyến đang mở rộng biên độ phát triển cho cả những doanh nghiệp nhỏ nhất.

SME - chiếm tới 97-98% tổng số doanh nghiệp, đóng góp khoảng 40-45% GDP và hơn một nửa số việc làm - chính là “xương sống” của nền kinh tế. Nếu chỉ một phần số hộ kinh doanh cá thể chuyển đổi, con số doanh nghiệp sẽ tăng mạnh, đồng thời kéo chất lượng quản trị lên một nấc thang mới.

Chuyển đổi số cũng mở ra một cánh cửa. Khoảng 47% doanh nghiệp đã bắt đầu hành trình số hóa, từ hóa đơn điện tử, phần mềm kế toán đến trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn. Những công cụ từng xa xỉ nay nằm gọn trong chiếc smartphone, giúp doanh nghiệp nhỏ vượt qua hạn chế địa lý và quy mô.

Chính sách cũng đang tạo thêm dư địa. Quốc hội đã thông qua quy định miễn, giảm thuế thu nhập cho doanh nghiệp mới thành lập, đặc biệt là startup đổi mới sáng tạo. Đây là “thời gian vàng” để họ ổn định dòng tiền và đầu tư công nghệ.

Và không thể quên cú huých từ hội nhập. Các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (CPTPP, EVFTA, RCEP) đã mở cửa thị trường toàn cầu, buộc doanh nghiệp Việt phải bước ra và đồng thời cho họ cơ hội trở thành nhà cung ứng trong chuỗi giá trị đa quốc gia. TS Tô Hoài Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhấn mạnh: “Hội nhập quốc tế không còn là lựa chọn, mà là con đường bắt buộc đối với doanh nghiệp Việt”.

Song hành với cơ hội là những thách thức không thể xem nhẹ. Vốn vẫn là điểm nghẽn lớn nhất: dù chiếm gần 98% số lượng, SME chỉ tiếp cận được chưa tới 20% tổng dư nợ tín dụng.

Chuyển đổi số tuy lan rộng nhưng thiếu chiều sâu. Nhiều doanh nghiệp dừng lại ở phần mềm kế toán hay bán hàng trực tuyến sơ khai. Thiếu nhân lực công nghệ, chiến lược và ngân sách khiến họ dễ “đuối sức” trước làn sóng cạnh tranh mới.

Khoảng cách vùng miền cũng là một rào cản. Doanh nghiệp ở Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh dễ dàng tiếp cận hạ tầng, nhân lực, dịch vụ tư vấn; trong khi SME vùng sâu, vùng xa phải chật vật với internet chập chờn, chi phí logistics cao, thiếu hỗ trợ thực chất.

Thủ tục hành chính và chi phí tuân thủ vẫn là “cục đá” trên đường. Theo Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng, cần cắt giảm thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ để doanh nghiệp thật sự có động lực phát triển.

Năng suất lao động là rào cản lớn nếu doanh nghiệp Việt muốn cạnh tranh trên sân chơi khu vực và toàn cầu. Theo ILO (2024), năng suất của Việt Nam chỉ bằng 7% Singapore, 17% Malaysia, 36% Thái Lan. Thêm vào đó, biến động giá nguyên liệu, lãi suất, lạm phát, cùng các tiêu chuẩn ngày càng khắt khe về bộ tiêu chuẩn đánh giá sự bền vững và trách nhiệm đối với môi trường, xã hội của doanh nghiệp (ESG) và truy xuất nguồn gốc, có thể khiến SME “ngợp”, nếu thiếu bàn tay hỗ trợ từ chính sách.

TẠO SÂN CHƠI CÔNG BẰNG CHO DOANH NGHIỆP PHÁT TRIỂN

Trong một hội thảo ở Thành phố Hồ Chí Minh, ông Trần Văn Hoàng, chủ một công ty cơ khí nhỏ, kể rằng nhiều lần cơ hội kinh doanh tuột mất chỉ vì không vay nổi vốn. Ngân hàng đòi thế chấp đất, trong khi tài sản lớn nhất của ông chỉ là vài máy tiện đã cũ. Chỉ khi tham gia chương trình Quỹ bảo lãnh tín dụng cho SME, ông mới vay được khoản vốn lưu động, kịp mở dây chuyền sản xuất để nhận đơn hàng từ đối tác Hàn Quốc. “Nếu không có cơ chế bảo lãnh, chắc chúng tôi đã bỏ lỡ một bước ngoặt,” ông chia sẻ.

Chủ tịch HUBA Nguyễn Ngọc Hòa thẳng thắn đề cập: “Hệ thống pháp luật còn chồng chéo, thủ tục phức tạp, tiếp cận đất đai và vốn khó khăn. Doanh nghiệp tư nhân chưa được ưu tiên như doanh nghiệp nhà nước hay FDI”.

Ông đề nghị Chính phủ cải cách mạnh mẽ, phân loại chính sách phù hợp từng nhóm doanh nghiệp, đồng thời có cơ chế nâng đỡ các doanh nghiệp đầu ngành để họ kéo cả hệ sinh thái cùng phát triển.

Phó Tổng Thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Đậu Anh Tuấn bổ sung: “Doanh nghiệp mới thành lập dễ vấp ở “vùng xám” thủ tục hành chính, tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, bảo hiểm xã hội. Cần một hệ thống thủ tục đơn giản, minh bạch và dự đoán được”. TS Cấn Văn Lực nhấn mạnh: “Điều kiện tiên quyết là ổn định kinh tế vĩ mô, hoàn thiện thể chế, tạo sân chơi công bằng cho mọi loại hình doanh nghiệp”.

Một giải pháp quan trọng khác là chính phủ điện tử. Khi toàn bộ thủ tục được xử lý trực tuyến, vừa tiết kiệm thời gian, vừa giảm cơ hội nhũng nhiễu. Nhiều chuyên gia còn đề xuất gắn KPI phát triển doanh nghiệp cho địa phương: giảm ít nhất 30% thời gian xử lý thủ tục, bãi bỏ tối thiểu 30% điều kiện kinh doanh không cần thiết. Và hơn cả, cần nuôi dưỡng tinh thần khởi nghiệp mới.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, Nhật Bản có Toyota, Hàn Quốc có Samsung, Thái Lan có ThaiBev – những tập đoàn vừa là niềm tự hào, vừa kéo theo hàng chục nghìn doanh nghiệp vệ tinh. Việt Nam cũng cần những “đầu tàu” như thế. Một Vingroup dấn thân công nghệ, một Vietjet mở rộng đường bay quốc tế, hay một Masan bước ra toàn cầu… đều mang trong mình kỳ vọng trở thành biểu tượng doanh nghiệp Việt trong chuỗi giá trị thế giới.

Điều đó cũng đồng nghĩa, bên cạnh việc hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi, thúc đẩy SME lớn mạnh, chính sách phải song song nuôi dưỡng các doanh nghiệp tư nhân đầu ngành, tạo điều kiện để họ đủ sức cạnh tranh sòng phẳng với tập đoàn nước ngoài. Và từ đây, khả năng hình thành thêm những tỷ phú công nghệ, những doanh nhân Việt góp mặt trong bảng xếp hạng Forbes thế giới sẽ không còn là giấc mơ xa vời, mà là kết quả tất yếu của một hệ sinh thái kinh doanh trưởng thành.

Khát vọng hai triệu doanh nghiệp, vì thế, không chỉ nằm ở “nhiều hơn”, mà còn “cao hơn” về tầm vóc doanh nhân, giá trị gia tăng, về sự hiện diện của thương hiệu Việt trong túi xách, căn bếp và văn phòng của người tiêu dùng toàn cầu. Con số ấn tượng đó sẽ trở thành nền móng vững chắc để Việt Nam bước vào một kỷ nguyên phát triển mới: Độc lập, tự chủ, nhưng vẫn hòa nhịp sâu rộng cùng thế giới.