Quyết sách chiến lược vì sự phát triển chung
Chủ trương sáp nhập các đơn vị hành chính là quyết sách quan trọng được Đảng và Nhà nước ta đưa ra nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phục vụ nhân dân tốt hơn. Đây là kết quả của quá trình nghiên cứu kỹ lưỡng, dựa trên nền tảng vững chắc về khoa học quản lý, về các tiêu chí phát triển kinh tế-xã hội và tối ưu hóa nguồn lực quốc gia; căn cứ trên lợi ích lâu dài, bền vững của cả nước, hướng tới mục tiêu sử dụng hiệu quả nguồn lực, đẩy mạnh phát triển kinh tế-xã hội, nâng cao đời sống nhân dân…
Nhìn lại lịch sử quản lý hành chính của Việt Nam, chúng ta sẽ thấy rõ các giai đoạn khác nhau, mỗi giai đoạn lại đòi hỏi một cách tổ chức phù hợp với điều kiện cụ thể xuất phát từ thực tiễn phát triển đất nước. Từ việc chia tách tỉnh thời kỳ đầu đổi mới để đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, đến giai đoạn hiện nay cần sáp nhập để thích ứng với bối cảnh hội nhập quốc tế và cách mạng công nghiệp 4.0. Đó là minh chứng rõ nét cho sự nhạy bén, quyết đoán và tầm nhìn dài hạn của Đảng và Nhà nước trước những yêu cầu mới từ thực tiễn phát triển của đất nước…
Quan điểm xuyên suốt của Đảng và Nhà nước Việt Nam là không đánh đổi giữa phát triển kinh tế và bảo tồn văn hóa trong quá trình sáp nhập tỉnh, thành phố. Ngược lại, hai mục tiêu này hoàn toàn có thể song hành, bổ trợ lẫn nhau nếu được quản lý và triển khai đúng hướng, đúng phương pháp. Sát nhập địa giới không phải là mất đi quê hương, mà là sự hòa quyện, giao thoa để làm giàu thêm bản sắc chung, đời sống kinh tế-xã hội có điều kiện phát triển mạnh mẽ hơn…
Quê hương thêm phần lớn mạnh
Trên thế giới, nhiều quốc gia đã thực hiện thành công các cuộc sáp nhập địa phương tương tự mà vẫn bảo tồn, phát triển hiệu quả bản sắc văn hóa đặc trưng của từng vùng. Nhật Bản là một thí dụ điển hình, từ thời kỳ Minh Trị cho đến các cuộc cải cách gần đây, quốc gia này đã tiến hành nhiều đợt sáp nhập quy mô lớn nhằm giảm số lượng tỉnh, thành phố. Từ hơn 3.232 đơn vị hành chính năm 1999, đến năm 2010, Nhật Bản chỉ còn khoảng 1.727 đơn vị. Mặc dù vậy, Nhật Bản đã bảo tồn rất tốt đặc trưng văn hóa địa phương thông qua việc xây dựng các cơ chế hành chính linh hoạt, trao quyền tự chủ nhiều hơn cho các địa phương trong bảo tồn và phát triển văn hóa đặc trưng, các lễ hội truyền thống, và các chính sách phát triển du lịch văn hóa địa phương.
Ở Đức, quá trình hợp nhất các bang và các huyện nhỏ cũng diễn ra thường xuyên, đặc biệt là sau khi Đông Đức và Tây Đức thống nhất vào năm 1990. Việc sáp nhập không chỉ giúp tinh giản bộ máy hành chính mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương. Một trong những thành công nổi bật là bang Brandenburg, sau khi được tái cấu trúc và sáp nhập nhiều khu vực nhỏ, đã xây dựng các chính sách văn hóa độc đáo, kết nối các giá trị truyền thống thông qua mạng lưới bảo tàng, lễ hội vùng và các dự án văn hóa cộng đồng, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương. Đức đã chứng minh rằng, việc sáp nhập không chỉ là một giải pháp hành chính mà còn là cơ hội để văn hóa vùng miền thêm sức sống, lan tỏa mạnh mẽ hơn.
Câu chuyện thành công cũng diễn ra tại Hàn Quốc, khi vào giữa những năm 1990, nước này thực hiện một cuộc cải cách hành chính địa phương lớn thông qua việc hợp nhất các quận, huyện nhằm tăng cường hiệu quả quản lý và cung cấp dịch vụ công. Để bảo tồn giá trị văn hóa, Hàn Quốc kết hợp chặt chẽ việc sáp nhập hành chính với việc duy trì các hội đồng văn hóa độc lập tại từng khu vực. Những hội đồng này đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn các lễ hội, ẩm thực và nghệ thuật truyền thống. Điển hình là thành phố Gyeongju, dù được mở rộng phạm vi hành chính, nhưng vẫn duy trì xuất sắc vai trò là trung tâm văn hóa lịch sử với những di tích và lễ hội đặc trưng.
Trở lại Việt Nam, chúng ta cũng có những bài học thành công tương tự. Trong lịch sử đất nước, Việt Nam đã từng trải qua những lần chia tách, nhập lại để phù hợp với từng giai đoạn phát triển với các kết quả tích cực rõ rệt. Tỉnh Hà Tây sau khi sáp nhập vào Hà Nội, ban đầu cũng có nhiều lo lắng, nhưng hiện tại, ai cũng có thể thấy, Hà Nội không hề mất đi nét văn hóa đặc trưng của khu vực Hà Tây trước kia. Những giá trị văn hóa ấy còn được lan tỏa rộng rãi hơn trong không gian văn hóa lớn của Thủ đô. Nhiều di tích văn hóa nổi bật như chùa Hương, chùa Tây Phương, chùa Thầy, đền Và, Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh, Lễ hội đền Hát Môn, Lễ hội đình Chuông... đã được trùng tu, nâng cấp bài bản, góp phần đa dạng hóa không gian văn hóa và thúc đẩy mạnh mẽ loại hình du lịch tâm linh của Thủ đô. Các làng nghề truyền thống nổi tiếng như lụa Vạn Phúc, điêu khắc gỗ Sơn Đồng, mây tre đan Phú Vinh, khảm trai Chuyên Mỹ, dệt Phùng Xá, tiện gỗ Nhị Khê... cũng đã được liên kết chặt chẽ với chuỗi cung ứng kinh tế và du lịch, từ đó nâng tầm ảnh hưởng của các giá trị văn hóa địa phương lên phạm vi toàn thành phố...
Vai trò của người dân: giữ hồn quê bằng tình yêu và trách nhiệm
Trước những sự thay đổi lớn như chủ trương sáp nhập tỉnh, thành phố hiện nay, điều quan trọng không chỉ là việc thực hiện các kế hoạch quản lý hành chính mới, mà còn là cách mỗi cá nhân và cộng đồng đón nhận và thích nghi với sự thay đổi ấy… Mỗi cộng đồng cần xây dựng cho mình một tâm thế chủ động, tích cực hơn trước những thay đổi.
Để thực hiện điều này, mỗi người dân cần thay đổi cách nhìn nhận, từ “bảo vệ văn hóa” sang “phát triển văn hóa”, từ tâm thế phòng thủ sang tâm thế chủ động để khai thác và phát huy giá trị truyền thống một cách sáng tạo, hiệu quả. Cùng với những chiến lược phù hợp, mỗi cộng đồng có thể biến bản sắc văn hóa của mình trở thành “thương hiệu” nổi bật, thu hút sự quan tâm của du khách trong và ngoài nước, mở ra những cơ hội phát triển kinh tế-xã hội mới. Hãy bắt đầu từ những điều nhỏ bé nhất, từ việc nâng niu từng làn điệu dân ca, từng món ăn truyền thống, từng nếp sống nghĩa tình, truyền thống hiếu học… mà ông cha để lại. Các sản phẩm văn hóa đặc trưng như nghề thủ công, làng nghề truyền thống, nghệ thuật dân gian… nên được chủ động khai thác và quảng bá rộng rãi hơn nữa. Chính người dân sẽ là những đại sứ văn hóa, quảng bá bản sắc quê hương ra thế giới bằng những câu chuyện chân thành, gần gũi và đầy tự hào. Một cộng đồng sống động về văn hóa là một cộng đồng biết trân trọng quá khứ, chủ động trong hiện tại, và vững tin vào tương lai.
Trong hành trình này, chính quyền đóng vai trò hỗ trợ và định hướng, nhưng sự tham gia và tinh thần trách nhiệm của cộng đồng mới là yếu tố quyết định. Nếu chúng ta tin tưởng, đồng lòng và hành động, bản sắc quê hương sẽ mãi mãi sống động và lan tỏa.
