Bài 2: Tạo đột phá bằng cơ chế đặc thù
CẦN CƠ CHẾ, NHÂN LỰC ĐẶC THÙ
Tại Thành phố Hồ Chí Minh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Nguyễn Văn Được đã yêu cầu Sở Nông nghiệp và Môi trường hoàn thành toàn bộ công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư Dự án nạo vét, cải tạo môi trường, xây dựng hạ tầng rạch Xuyên Tâm trong tháng 11/2025. Đồng chí chỉ đạo Ủy ban nhân dân các xã có Dự án đường cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh - Mộc Bài đi qua, thành lập Ban chỉ đạo riêng để tổ chức bồi thường và vận động người dân đồng thuận thực hiện.
Đồng chí Nguyễn Văn Được nhấn mạnh: “Chúng ta phải thực hiện linh hoạt các bước, nếu người dân đồng thuận phương án thì không việc gì phải chờ đến 60, 90 hay 180 ngày mới ký. Thậm chí, người dân đã đồng tình thì có thể chi tiền ngay để rút ngắn thời gian”.
Hiện nay, Thành phố Hồ Chí Minh đã giải ngân vốn giải phóng mặt bằng đạt hơn 52,2%, tương đương 24.146 tỷ đồng/46.285 tỷ đồng. Trong đó, các dự án thuộc khu vực Thành phố Hồ Chí Minh trước sắp xếp đạt tỷ lệ cao nhất với 79,1% (19.468 tỷ đồng/24.597 tỷ đồng); khu vực Bình Dương đạt 19,4% (3.093 tỷ đồng/15.937 tỷ đồng); và khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu đạt 27,5% (1.584 tỷ đồng/5.750 tỷ đồng). Đây là nỗ lực lớn của các địa phương trong việc khơi thông nguồn vốn, đẩy nhanh tiến độ các công trình trọng điểm.
Theo Tiến sĩ Huỳnh Thanh Điền (Trường đại học Nguyễn Tất Thành), để tháo gỡ nút thắt về giải phóng mặt bằng, đẩy nhanh tiến độ các dự án hạ tầng, cần sớm có đạo luật chuyên biệt về phát triển hạ tầng và các công trình trọng điểm quốc gia. “Phải có cơ chế riêng, tránh chồng chéo với các luật hiện hành, từ đó triển khai nhanh chóng từ khâu đền bù, giải phóng mặt bằng đến thiết kế, thi công, giải ngân. Không thể để tình trạng mỗi dự án phải qua hàng chục chữ ký của lãnh đạo các sở, ngành như hiện nay”, ông Điền nêu rõ.
Chuyên gia này cũng cho rằng, việc bố trí, lựa chọn người đứng đầu Ban quản lý dự án đóng vai trò quyết định. Trưởng ban phải là người có năng lực chuyên môn sâu và kinh nghiệm thực tiễn, được trao quyền đầy đủ để điều hành hiệu quả. Trường hợp chưa đào tạo được đội ngũ trong nước, các địa phương cần mạnh dạn thuê chuyên gia quản lý dự án có năng lực. Cùng với đó là có cơ chế đãi ngộ, khuyến khích để họ yên tâm làm việc, phát huy tối đa năng lực.
Đồng quan điểm, Tiến sĩ Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Kinh tế Tài nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, để thúc đẩy nhanh tiến độ các dự án, cần tuyển chọn và bố trí đội ngũ cán bộ có kinh nghiệm, chuyên môn sâu trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng. Ban bồi thường cần chủ động phối hợp chặt chẽ với chính quyền cơ sở để giải quyết các vướng mắc phát sinh, tránh tình trạng đùn đẩy trách nhiệm.
“Quan trọng nhất, mọi phương án bồi thường phải được công khai, minh bạch, bảo đảm quyền lợi chính đáng của người dân. Cần tăng cường kiểm tra, giám sát toàn bộ quy trình giải phóng mặt bằng để kịp thời phát hiện, chấn chỉnh các biểu hiện tiêu cực, sai phạm trong công tác hỗ trợ, tái định cư”, Tiến sĩ Thuận nhấn mạnh.
THÁO GỠ ĐIỂM NGHẼN
Là địa phương năng động của vùng Đông Nam Bộ, tỉnh Đồng Nai đang đứng trước cơ hội tăng tốc phát triển sau giai đoạn chững lại vì các dự án tồn đọng kéo dài.
Sau nhiều năm, quý III/2025, Đồng Nai đã trở lại mức tăng trưởng hai con số, tạo động lực mới cho cả năm. Theo Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Võ Tấn Đức, để duy trì đà tăng này, tỉnh đang tập trung tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc của hơn 255 dự án tồn đọng, với tổng diện tích 18.111 ha, tổng vốn đầu tư hơn 106.240 tỷ đồng. “Các cơ quan chức năng của tỉnh đang khẩn trương rà soát từng trường hợp, đề xuất giải pháp tháo gỡ cụ thể, đưa các dự án trở lại guồng vận hành”, ông Đức khẳng định.
Ban Thường vụ Tỉnh ủy Đồng Nai đã tổ chức nhiều cuộc họp chuyên đề để chỉ đạo tháo gỡ vướng mắc trong lĩnh vực bất động sản, nhất là các dự án bị tạm dừng theo kết luận của Kiểm toán Nhà nước. Việc này không chỉ giúp khơi thông nguồn lực xã hội, mà còn góp phần trực tiếp vào mục tiêu tăng trưởng bền vững và phát triển đô thị hiện đại của địa phương.
Theo Tiến sĩ Trần Du Lịch, Đồng Nai có vị trí chiến lược trong cấu trúc vùng kinh tế trọng điểm phía nam, là “mắt xích quan trọng kéo toàn vùng Đông Nam Bộ đi lên, đồng thời thúc đẩy cả khu vực Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long”. Vì vậy, để phát triển nhanh và bền vững, địa phương cần được Trung ương cho phép áp dụng cơ chế, chính sách đặc thù về tổ chức và đầu tư hạ tầng.
Tỉnh Đồng Nai đang đề xuất thành lập Khu thương mại tự do gắn với vùng đô thị quanh sân bay Long Thành. Nếu được chấp thuận sẽ tạo động lực phát triển mạnh mẽ không chỉ cho Đồng Nai mà còn cho cả vùng kinh tế phía nam. Do đó, cơ chế đặc thù là yêu cầu khách quan, nhằm thúc đẩy các dự án lớn sớm hình thành, tạo sức lan tỏa cho vùng.
Thực tiễn triển khai tại các tỉnh, thành phố vùng Đông Nam Bộ cho thấy, công tác giải phóng mặt bằng không chỉ là nhiệm vụ kỹ thuật, mà còn là bài toán về quản trị, cơ chế và niềm tin xã hội. Khi người dân đồng thuận, chính quyền linh hoạt, quy trình rõ ràng và minh bạch, tiến độ các dự án sẽ được rút ngắn. Nơi nào làm tốt công tác giải phóng mặt bằng, nơi đó dự án sớm hoàn thành, nguồn lực được khơi thông, kinh tế - xã hội phát triển nhanh. Giải phóng mặt bằng vì thế không chỉ là khâu mở đầu của một dự án, mà còn là bước mở đường cho sự phát triển chung của cả vùng Đông Nam Bộ trong giai đoạn mới.
(★) Xem trang Đông Nam Bộ- Báo Nhân Dân từ số ra ngày 13/10/ 2025.
