Cơ cấu lại ngành nông nghiệp, gắn với giảm nghèo bền vững tại Điện Biên

Đóng góp quan trọng trong sự tăng trưởng chung của tỉnh Điện Biên là sự tăng trưởng vượt trội trong khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản với tỷ lệ 4,1%, tỷ trọng trong GRDP chiếm khoảng 13,65%.

Trụ đỡ của nền kinh tế địa phương

Điểm lại kết quả nổi bật Điện Biên đạt được trong giai đoạn 2020-2025, đồng chí Lê Thành Đô, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh cho biết: Giai đoạn 2021-2025 kinh tế của Điện Biên tiếp tục tăng trưởng khá so với khu vực; tốc độ tăng trưởng bình quân năm đạt 8,76%; GRDP bình quân đầu người đạt 54 triệu đồng/năm. Giữ vai trò quan trọng trong sự tăng trưởng chung của kinh tế Điện Biên là sự tăng trưởng vượt trội thuộc khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản với tỷ lệ 4,1%, tỷ trọng trong GRDP chiếm khoảng 13,65%. Kết quả tăng trưởng của lĩnh vực nông-lâm nghiệp là cơ sở vững chắc để bảo đảm ổn định kinh tế-xã hội và nâng cao đời sống nhân dân.

Riêng thành tựu nổi bật trong lĩnh vực nông-lâm nghiệp đó là kết quả cơ cấu lại theo hướng phát triển theo lĩnh vực và nhóm sản phẩm chủ lực, đến nay đã hình thành các vùng sản xuất tập trung, như: lúa gạo, chè, cà-phê, mắc-ca, cao-su. Hiện tại, diện tích lúa chất lượng cao của tỉnh Điện Biên đã chiếm gần 60% tổng diện tích gieo trồng; diện tích cao-su hơn 5.000ha, cà-phê hơn 8.000ha, mắc-ca hơn 12.600ha.

Một số sản phẩm đặc sản đã được xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý, điển hình, như: chè Tủa Chùa, cà-phê Mường Ảng, gạo Điện Biên, góp phần nâng cao giá trị và sức cạnh tranh của nông sản địa phương; bước đầu đã hình thành các chuỗi liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ gắn với hợp tác xã, doanh nghiệp, qua đó nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm và tăng thu nhập cho nông dân.

Nông thôn mới được quan tâm đầu tư, xác định rõ trọng tâm trọng điểm trong từng nội dung thành phần. Toàn tỉnh đã huy động 13.159 tỷ đồng đầu tư xây dựng nông thôn mới thông qua đầu tư hạ tầng và hỗ trợ sản xuất. Hết tháng 6/2025, toàn tỉnh có 2 đơn vị cấp huyện hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới; 2 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu, 5 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao.

Trong lĩnh vực giảm nghèo, Điện Biên đạt được kết quả quan trọng, góp phần cải thiện rõ đời sống người dân nông thôn; tỷ lệ hộ nghèo nông thôn giảm nhanh (bình quân khoảng 3,2%/năm), đến nay còn 22%; các hộ nghèo từng bước được tiếp cận đầy đủ hơn với các dịch vụ xã hội cơ bản, góp phần nâng cao chất lượng đời sống.

Tuy nhiên, nhìn thẳng vào thực tiễn thì ngành nông nghiệp của Điện Biên còn nhiều tồn tại, hạn chế, cần khắc phục. Đó là: quy mô sản xuất chủ yếu vẫn còn nhỏ lẻ, manh mún, chưa hình thành nhiều vùng sản xuất hàng hóa tập trung. Việc phát triển nông nghiệp vẫn còn đặt nặng việc nâng cao năng suất, sản lượng dựa trên các tài nguyên đầu vào. Giá trị gia tăng trong nông sản chưa cao, chủ yếu vẫn xuất thô, khâu chế biến và bảo quản còn yếu, dẫn đến tình trạng được mùa rớt giá, tiêu thụ bấp bênh. Các sản phẩm OCOP tuy đã có bước phát triển về số lượng, chất lượng nhưng nhìn tổng thể vẫn chưa có nhiều thương hiệu mạnh để vươn ra thị trường trong và ngoài nước, toàn tỉnh vẫn chưa có sản phẩm OCOP cấp quốc gia (5 sao).

Nhiều giải pháp cụ thể cơ cấu sản xuất nông nghiệp

Tại Đại hội Đảng bộ tỉnh Điện Biên lần thứ 15, nhiệm kỳ 2025-2030, đại biểu nhất trí thông qua mục tiêu: phát triển nông, lâm nghiệp ứng dụng khoa học, công nghệ hiện đại; kết hợp với phát triển công nghiệp chế biến và dịch vụ, du lịch… để nông nghiệp tiếp tục là trụ cột của nền kinh tế địa phương.

Để hoàn thành mục tiêu, đồng chí Lê Xuân Cảnh, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Điện Biên cho biết, ngành đã cụ thể từng chỉ tiêu theo 4 nhóm lĩnh vực. Trong đó, phấn đấu đến năm 2030 tổng giá trị sản phẩm ngành nông lâm nghiệp và thủy sản đạt 3.057 tỷ đồng (tăng 16,6% so với năm 2025); phát triển diện tích cây mắc-ca đạt khoảng 40.000ha, cà-phê đạt khoảng 20.000ha; tỷ lệ che phủ rừng đạt 47% và 60% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, giảm tỷ lệ hộ nghèo bình quân hơn 3%/năm và không còn hộ tái nghèo.

Để đạt được những mục tiêu quan trọng đó, đồng chí Lê Xuân Cảnh cho biết, ngành nông nghiệp và môi trường chủ động tham mưu cho Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân tỉnh tập trung chỉ đạo thực hiện theo 6 nhóm giải pháp.

Thứ nhất, hoàn thiện định hướng phát triển ngành nông nghiệp trên cơ sở xác định rõ các sản phẩm, đối tượng chủ lực, có lợi thế cạnh tranh của tỉnh.

Thực tiễn thời gian qua cho thấy, mặc dù nguồn vốn từ các Chương trình mục tiêu quốc gia dành cho phát triển sản xuất nông nghiệp rất lớn (khoảng 500 tỷ đồng/năm), nhưng việc triển khai ở nhiều địa phương còn dàn trải, hỗ trợ cho nhiều loại cây, con, dẫn đến hiệu quả chưa cao, chưa tạo được sự bứt phá.

Chính vì vậy, yêu cầu đặt ra là phải xây dựng một định hướng phát triển rõ ràng và thống nhất cho ngành nông nghiệp của tỉnh, gắn với lợi thế từng vùng, từng sản phẩm và môi trường sinh thái.

Thí dụ: vùng lúa chất lượng cao ở Mường Thanh; vùng mắc-ca tại Tuần Giáo-Tủa Chùa; vùng cà-phê, chè ở Mường Ảng, Tuần Giáo; vùng dứa tại Na Sang, Mường Nhà; vùng phục hồi sinh thái, cảnh quan ở Mường Nhé, Mường Phăng… làm cơ sở, tập trung đầu tư hạ tầng đồng bộ, thu hút doanh nghiệp đầu tư cơ sở chế biến, xây dựng nhãn hiệu tập thể và chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm. Đây sẽ là nội dung trọng tâm được Điện Biên cụ thể hóa trong “Đề án cơ cấu lại ngành nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững tỉnh Điện Biên giai đoạn 2026-2030, định hướng đến năm 2035”.

Thứ hai, phát triển khu vực nông thôn gắn với định hướng tổ chức sản xuất nông nghiệp nâng cao thu nhập cho người dân.

Xác định nông nghiệp là sinh kế chính cho đại đa số người dân ở khu vực nông thôn, giai đoạn tới ngành nông nghiệp Điện Biên sẽ tập trung tham mưu ưu tiên sử dụng nguồn lực để hỗ trợ các xã hướng tới đạt chuẩn nông thôn mới, thu hẹp khoảng cách giữa các địa phương, phát triển sinh kế phù hợp với từng vùng, từng nhóm dân cư.

Đối với vùng thuận lợi, ưu tiên phát triển nông nghiệp để hình thành các vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa, nông nghiệp công nghệ cao phục vụ đô thị. Đối với vùng khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, tập trung hỗ trợ cây, con giống phù hợp, thúc đẩy sản xuất quy mô hộ gắn với hợp tác xã, đồng thời khuyến khích phát triển các mô hình nông nghiệp sinh thái, hữu cơ, du lịch cộng đồng.

Song song với đó là phối hợp đào tạo nghề cho lao động nông thôn gắn với nhu cầu sản xuất, đẩy mạnh tập huấn kỹ thuật, mô hình sản xuất hiệu quả đến người dân, từ đó nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc sống. Qua đó, gắn kết hiệu quả giữa phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới với mục tiêu giảm nghèo đa chiều, nâng cao chất lượng đời sống của người dân nông thôn.

Thứ ba, đẩy mạnh ứng dụng khoa học-công nghệ và chuyển đổi số, coi đây là giải pháp đột phá để nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị gia tăng cho nông sản.

Đây cũng chính là một trong những định hướng lớn đã được xác định trong Văn kiện Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ 15, thể hiện quyết tâm đưa khoa học-công nghệ trở thành khâu đột phá, tạo động lực cho phát triển nông nghiệp hiện đại, bền vững. Trên cơ sở đó, ngành nông nghiệp Điện Biên sẽ tập trung phối hợp với các đối tác có kinh nghiệm, năng lực chọn tạo giống cây trồng, vật nuôi phù hợp điều kiện miền núi, nhất là giống kháng sâu bệnh.

Đối với các loại cây trồng đặc sản của địa phương, cần áp dụng công nghệ chọn tạo và nhân giống mới nhằm bảo tồn và nâng cao chất lượng đặc sản, ứng dụng công nghệ bao gói, dán tem có mã QR truy xuất nguồn gốc để tạo niềm tin cho thị trường.

Song song với đó, cần đẩy mạnh áp dụng các hình thức canh tác mới, hiện đại phù hợp với điều kiện địa phương như: mô hình nhà màng, nhà lưới, canh tác thủy canh, hữu cơ, ứng dụng công nghệ tưới nhỏ giọt, tưới tiết kiệm, mô hình canh tác lúa thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu, sử dụng giống chất lượng cao.

Các mô hình sản xuất tiên tiến được triển khai theo hình thức “cầm tay chỉ việc”, có sự hỗ trợ từ các viện, trường và doanh nghiệp, đơn vị đặt hàng nhiệm vụ khoa học-công nghệ. Đồng thời, từng bước đưa chuyển đổi số vào nông nghiệp, thông qua quản lý, cấp mã số vùng trồng, chứng nhận cây đầu dòng xây dựng sàn thương mại điện tử cho sản phẩm chủ lực.

Thứ tư, đổi mới tổ chức sản xuất, hỗ trợ hợp tác xã và doanh nghiệp phát triển sản xuất, kinh doanh theo hướng thiết thực, hiệu quả.

Để tổ chức lại sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại, hiệu quả, vai trò của hợp tác xã và doanh nghiệp cần được phát huy mạnh mẽ hơn nữa. Trước mắt, tỉnh cần bố trí một phần nguồn vốn từ Chương trình mục tiêu quốc gia và các dự án hỗ trợ phát triển sản xuất để trợ giúp nông dân, hợp tác xã chuyển đổi từ canh tác truyền thống sang quy trình canh tác theo quy chuẩn, bao gồm hỗ trợ giống, phân bón hữu cơ, thuốc bảo vệ thực vật.

Cùng với đó, hỗ trợ hợp tác xã, doanh nghiệp hoàn thiện hồ sơ, quy trình chứng nhận tiêu chuẩn hữu cơ, cây đầu dòng, mã số cơ sở chăn nuôi. Đồng thời, chủ động kêu gọi, kết nối các doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ lớn như: Doveco, TH, Nafoods… tham gia liên kết chuỗi giá trị, bao tiêu sản phẩm hữu cơ, bảo đảm đầu ra ổn định, lâu dài cho nông dân. Qua đó, hình thành mối liên kết chặt chẽ “bốn nhà”, tạo nền tảng để sản xuất nông nghiệp hàng hóa phát triển bền vững.

Thứ năm, chủ động đổi mới công tác thu hút đầu tư, nhất là trong lĩnh vực công nghiệp chế biến nông sản.

Tập trung đầu tư, nâng cấp hệ thống thủy lợi đa mục tiêu, bảo đảm cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt, đồng thời phòng chống thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu. Đẩy nhanh tiến độ đo đạc bản đồ địa chính, xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai, giao đất, giao rừng, phân loại rừng và đất lâm nghiệp tạo điều kiện cho nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp yên tâm đầu tư dài hạn.

Thực hiện nguyên tắc giá đất thị trường khuyến khích phát triển hệ thống các tổ chức cung cấp dịch vụ định giá đất độc lập; công khai, minh bạch quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, quỹ đất chưa sử dụng để các nhà đầu tư thuận lợi trong việc lựa chọn địa điểm đầu tư; tập trung đất đai, tạo quỹ đất cho phát triển nông nghiệp tập trung, ứng dụng công nghệ cao.

Thứ sáu, bên cạnh các nhiệm vụ trọng tâm đã nêu nhằm nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn, cần coi việc giảm nghèo bền vững là mục tiêu tổng hợp, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa ngành nông nghiệp và các ngành, lĩnh vực khác, Điện Biên sẽ thực hiện đồng bộ các giải pháp giảm nghèo bền vững

Để giảm nghèo một cách căn cơ, ngành nông nghiệp Điện Biên sẽ phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành liên quan nhằm bảo đảm người dân tiếp cận đầy đủ dịch vụ xã hội cơ bản như y tế, giáo dục, văn hóa. Đồng thời, với chức năng quản lý nhà nước về đất đai, thủy lợi và nước sinh hoạt nông thôn, tập trung thực hiện tốt nhiệm vụ hỗ trợ đất ở, đất sản xuất, nước sạch và vệ sinh môi trường, qua đó cải thiện điều kiện sống, tạo cơ hội để người dân thoát nghèo bền vững.