Làng nghề lưỡi câu Mỹ Hòa nằm trong một xóm nhỏ ven rạch Long Xuyên, trước thuộc xã Mỹ Hòa sau này thuộc phường Long Xuyên, tỉnh An Giang. Năm 2007, Ủy ban Nhân dân tỉnh An Giang công nhận làng nghề lưỡi câu Mỹ Hòa là làng nghề tiểu thủ công nghiệp truyền thống.
Làng nghề lưỡi câu sản xuất quanh năm nhưng hoạt động mạnh nhất vẫn là vào mùa nước nổi. Những ngày này, vào xóm lưỡi câu, vang lên tiếng máy của thợ mài lưỡi câu, tiếng máy dập lưỡi câu...
Tôi gặp ông Nguyễn Tấn Đức, 70 tuổi, đang say sưa mài thép cho sắc bén để tạo thành lưỡi câu. Qua trò chuyện, ông Đức nhẩm tính ông làm nghề lưỡi câu tính ra hơn 55 năm. Ông Nguyễn Tấn Đức nhớ :“Nghề làm lưỡi câu Mỹ Hòa xuất hiện từ 1967, ban đầu chỉ vài hộ. Đến năm 1976, đã phát triển lên hàng trăm hộ nhưng vẫn không đủ bán”.
Nghề làm lưỡi câu Mỹ Hòa xuất hiện từ 1967, ban đầu chỉ vài hộ. Đến năm 1976, đã phát triển lên hàng trăm hộ nhưng vẫn không đủ bán.
Ông Nguyễn Tấn Đức
Ông Đức cho biết, khi đó, làng nghề làm ra hơn 50 loại lưỡi câu và mỗi hộ làm từng loại lưỡi câu khác nhau nhưng chủ yếu là câu cá nước ngọt. Có hộ chuyên làm lưỡi câu cá lòng tong, có hộ làm lưỡi câu cá lăn, cá lóc, tôm càng xanh, cá trê, cá rô…
Ông Đức nói, lưỡi câu bán chạy nhất là vào mùa nước nổi, khi xưa làm 1 vụ lúa nên nước tràn đồng mang theo tôm cá nhiều, nhất là cá lóc, cá rô, cá trê.... Nên làng nghề hối hả làm sáng đêm, mỗi hộ một ngày có thể làm từ 1 muôn (10.000 lưỡi) trở lên mới đủ bán.
Thấy tôi nhìn ra đường lộ, ông Đức như hiểu ý nói, lộ này không thay đổi, vẫn nhỏ vừa đủ xe ô-tô 7 chỗ qua. Nên đến mùa nước nổi xóm nghề vui lắm, nhà nào cũng đỏ đèn sáng rực làm lưỡi câu, ngày nào cũng đông đảo khách đến mua từ vùng Long An, Bến Tre, Tiền Giang, Đồng Tháp, Cần Thơ, Cà Mau, Bạc Liêu, Hậu Giang…
Ông Đức lúc đó cũng là chủ cơ sở làm lưỡi câu nên thu nhập rất khá. Nhiều hộ nhờ nghề lưỡi câu mà xây nhà đúc, cho con cái ăn học. Các hộ không lấy tên cơ sở vì người mua lưỡi câu loại gì nếu chủ cơ sở có thì bán, còn không thì chỉ chỗ. Nhưng theo thời gian, làng nghề lưỡi câu giảm dần, lúc này chỉ còn vài hộ gắn bó với nghề, còn lại là làm gia công. Lúc trước, các hộ chủ yếu làm lưỡi câu câu nước ngọt, sau này làm thêm lưỡi câu câu cá biển.
Ông Đức cho biết, làm lưỡi câu gia công phải qua nhiều khâu, đầu tiên là cán thẳng dây thép rồi chặt khúc đúng cỡ, kế đến là dập ngạnh, rồi mài lưỡi, rồi uốn lưỡi câu, xong chặt lưỡi, dập đít lưỡi câu. Sau đó, mới bỏ lưỡi câu vào chảo nung lửa để trui cho lưỡi câu cứng cáp. Công đoạn cuối là xóc bóng: trộn lưỡi câu vào trấu bỏ vào máy cho xoay đều để tẩy cho lưỡi có màu trắng.
Ông Đức giải thích, trong các công đoạn thì mài lưỡi câu là quan trọng nhất, nếu mài không bén, lưỡi câu sẽ không dính cá vì thế thợ mài được trả tiền công cao. Một muôn lưỡi câu thợ mài được trả công 100.000 đồng, còn các công đoạn còn lại tiền công 1 muôn từ 40.000 đến 50.000 đồng.
Gặp ông Nguyễn Ngọc Xu, 68 tuổi, đang ngồi tỉ mỉ ngồi dập, cán từng cọng thép. Ông Xu gắn bó với nghề làm lưỡi câu hơn 35 năm. Lúc còn sung sức, ông Xu mài lưỡi câu, nhưng sau này mắt kém, nên ông chỉ nhận khâu dập thép, cán thép và một ngày có thể làm hơn 1 muôn.
Ông Xu cho biết, công việc này làm nhàn rỗi, không như trước kia phải làm miệt mài vì thị trường tiêu thụ mạnh.
Những hộ làm gia công phần đông đều là người cao tuổi, phụ nữ. Do không bị áp lực phải giao hàng đúng hẹn nên thời gian rảnh lúc nào, họ làm lúc đó, các hộ đều mua sắm máy mài lưỡi câu, máy dập lưỡi câu, máy cắt thép…
Lưỡi câu sau khi thành phẩm, được cho vào bọc ni-lông, 1 bọc có 100 lưỡi câu, chủ cơ sở đóng gói thành bọc lớn 1 thiên ( 1.000 lưỡi) hay 1 muôn theo đơn đặt hàng của khách.
Hiện nay, cơ sở sản xuất lưỡi câu Ngọc Điệp là cơ sở lớn nhất trong làng nghề còn duy trì ổn định. Ông Nguyễn Ngọc Điệp, chủ cơ sở cho biết, ông làm nghề lưỡi câu hơn 30 năm, lúc trước bán lưỡi câu câu cá đồng, cá sông nay bán cho các tỉnh miền trung, các tỉnh ven biển Đồng bằng sông Cửu Long câu cá biển như cá ngừ bò, cá ngát, cá đuối, cá mập... Bên cạnh đó, còn xuất qua Campachia.
Ông Điệp cho biết: "Lưỡi câu Mỹ Hòa nổi tiếng khắp nơi và khách không quản đường xa lặn lội từ xa đến mua do lưỡi câu bén, dính cá. Có 2 loại lưỡi: lưỡi đặc làm từ thép tốt nên bền hơn và độ bén nhọn cao nên cá ăn mồi là hết thoát, còn câu hàng làm từ thép không tốt, cho nên theo yêu cầu mà sản xuất".
Những năm trước một mùa nước nổi, cơ sở ông Điệp đưa ra thị trường hơn 700 muôn lưỡi câu, sau này mỗi mùa nước chỉ bán được 100 muôn do lượng cá đồng, cá sông giảm.
Làng nghề không còn thời hoàng kim như xưa, nhưng ông Điệp vẫn tin rằng, vẫn còn nhiều người gắn bó với nghề vì danh tiếng lưỡi câu Mỹ Hòa, và có nước là còn có cá.
Làng nghề không còn thời hoàng kim như xưa, nhưng ông Điệp vẫn tin rằng, vẫn còn nhiều người gắn bó với nghề vì danh tiếng lưỡi câu Mỹ Hòa, và có nước là còn có cá.
