Cù lao Mỹ Hòa Hưng nằm giữa dòng sông Hậu, địa điểm loài dơi kéo đến ở là chùa Hưng Long (thuộc tổ 6 ấp Mỹ An 1), trong khuôn viên chùa có nhiều cây sao tuổi đời hơn 60 năm mọc cao vút trên 20m. Bầy dơi chọn các cành cao sống, chúng bám trên các nhánh cây, chúng kêu éc éc như tiếng lợn con.
Theo sư cô Võ Thị Lên, Trụ trì chùa Hưng Long, hơn 20 năm trước, không hiểu từ đâu đám dơi kéo đến chùa ở, lúc đầu chỉ vài chục con sau đó tăng lên hàng trăm rồi hàng ngàn con đếm không xuể. Các sư thấy bầy dơi đến ở nên không đuổi đi, cho chúng sống tự nhiên.
Chúng đến ở vài tháng rồi bay đi nhưng năm sau lại kéo đến và chu trình trên cứ lặp lại. Sau đó, kiểm lâm tỉnh có đến xem và thông tin cho các sư đó là dơi quạ, một con cân nặng hơn 1 ký và là loài quý hiếm. Tuy nhiên, các cán bộ kiểm lâm cũng không biết nguồn gốc loài dơi này.
Ông Lê Văn Điệp, ngụ tổ 6 ấp Mỹ An 1 nhớ lại: “Nhà tôi ở cách chùa hơn 500m, lúc lũ dơi mới đến tôi và nhiều người trong xóm nghe tiếng heo con kêu inh ỏi nên ngạc nhiên vì lúc đó vùng này chưa ai nuôi heo con”.
Ông Điệp tò mò nên lần theo tiếng kêu thấy tiếng ồn phát ra từ phía chùa Hưng Long nên càng ngạc nhiên! Đến khu vườn cây trong chùa, ông xác định tiếng kêu phát từ các cành cây cao nên ngước nhìn lên thấy nhiều đóm nâu đen đang bám cành cây. Ban đầu, ông ngỡ là chim nhưng khi chúng vỗ cánh bay, con nào con nấy rất to với vùng bụng có màu đỏ hung, lúc này ông Điệp mới biết đó là dơi.
Lũ dơi về ở nên người dân trong ấp, trong xã hiếu kỳ đến xem, nhiều chủ vườn lo sợ dơi cắn phá vườn cây ăn trái nhưng sau đó họ an tâm khi cây trái không bị dơi ăn.
Vì dơi quạ có giá trị kinh tế nên có người vác súng tự chế đến bắn dơi, các sư cô trong chùa tìm cách khuyên can, ngăn cản. Những người dân nhà gần chùa quan niệm “Đất lành dơi đến ở” nên không tìm cách xua đuổi, săn bắn dơi mà cùng nhà chùa bảo vệ chúng. Khi thấy có ai mang giằng ná, súng hơi đến bắn dơi người dân gọi báo chính quyền địa phương.
Ông Lê Văn Đẹp nhà gần chùa Hưng Long là một trong những người tích cực tham gia bảo vệ dơi cho biết, vùng đất này nhiều người trồng táo, xoài, chuối, sơ-ri… nhưng mấy năm qua chưa bao giờ bị dơi đến phá trái.
Ông Đẹp cho biết, như nhà ông có 6 công đất trồng xoài sau này chuyển qua trồng lựu nhưng dơi quạ chưa khi nào bay vào vườn của ông.
Ông Lê Văn Đẹp nói: “Xã này còn nhiều loại cây tạp như cây gáo và dơi rất thích ăn. Chúng không cắn phá cây trái của nhà vườn trồng nhưng nếu đem buồng chuối treo lên thân cây nơi chúng đậu thì chúng bay xuống ăn!”.
Theo ông Đẹp, hơn 20 năm qua, người dân ấp này đều nắm rõ quy luật di chuyển của bầy dơi, cứ tháng 6 âm lịch khi trời sa mưa chúng đến ở, đến tháng 10 âm lịch lại kéo bầy bay đi hết. Chúng từ đâu đến và đi về đâu đó là điều nhiều người vùng này thắc mắc, người dân phỏng đoán có thể chúng ở nơi nào đó thuộc các đảo nhỏ trên biển hoặc núi cao.
Ông Đẹp nói, từ năm 2022 đến nay có sự thay đổi, đó là một nhóm dơi quạ như chọn vùng cù lao làm tổ, không di cư theo đồng loại.
Những tháng này, du khách tham quan cù lao, khách đến viếng chùa vào mùa Vu lan lễ hội hay ngắm nhìn đàn dơi. Chùa Hưng Long nằm ở đường cùng, để vào chùa phải chạy xe qua con đường bê-tông tổ 6 nên người lạ vào có biểu hiện nghi vấn săn trộm dơi là người dân trong tổ để ý theo dõi, khi thấy họ giương súng bắn dơi, người ngăn cản, người gọi điện báo chính quyền địa phương nên nhiều năm không ai đến vùng này săn dơi.
Việc cộng đồng cùng nhau che chở, tạo cho dơi quạ có chỗ an toàn nên hàng chục năm qua chúng cứ đi về trở thành một hình ảnh đẹp trong ứng xử với thiên nhiên của vùng cù lao mênh mông sóng nước.
