Dù đã nỗ lực tìm giải pháp, chính quyền cấp xã thừa nhận nhiều vấn đề đã vượt quá thẩm quyền và đang chờ chỉ đạo từ cấp trên.
Mục tiêu của dự án là sắp xếp và bố trí dân cư gắn với phát triển kinh tế - xã hội vùng biên giới xã Quảng Trực, từng bước đưa xã vượt ra khỏi tình trạng nghèo nàn, lạc hậu, chậm phát triển. Dự án được đầu tư bài bản trên tổng diện tích gần 300 ha, có quy mô dân cư là 90 hộ, trong đó bố trí theo dự án là 70 hộ dân tách ra từ bon cũ và 20 hộ dự phòng phát sinh do nhu cầu tách hộ.
Đến nay, xã Quảng Trực đã tiến hành giao đất ở tại bon Bu Prăng 2 cho 70 hộ, trong đó giao đủ đất sản xuất (2 ha) cho 60 hộ/128,83 ha, số hộ đã được giao nhưng chưa đủ 2 ha là 10 hộ/14,33 ha, xã cũng đã tổ chức cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các hộ dân. Ngoài cấp đất, mỗi hộ dân vùng dự án còn được cấp một căn nhà cấp 4 với diện tích 25 m2, cây giống mắc-ca; các công trình thiết yếu, phục vụ dân sinh cũng được đầu tư đồng bộ…
Tuy nhiên, so với quy hoạch của dự án thì hiện nay số diện tích còn thiếu chưa thực hiện giao đất là 32,69 ha, có 28 hộ không về sinh sống tại bon từ khi dự án đi vào hoạt động. Xã Quảng Trực và Ban tự quản bon đã vận động nhiều lần, hiện nay có 3 hộ đã về sinh sống, còn lại 25 hộ vẫn chưa về.
Trưởng bon Bu Prăng 2 Bùi Đức Hải cho biết, nguyên nhân các hộ dân không về ở là do vị trí tái định cư xa trung tâm xã (người dân quen với nơi ở cũ gần hơn), khó khăn về nước sinh hoạt, thiếu đất sản xuất… Nhiều hộ đã rời bỏ để về lại bon cũ chỉ sau vài năm.
Do để trống nhiều năm cho nên cơ sở vật chất tại các căn nhà không có người ở đã xuống cấp nghiêm trọng gây lãng phí, trong khi nhiều hộ dân tại địa phương có nhu cầu nhà ở lại không được cấp.
Bà Thị Nhây (bon Bu Prăng 2) cho biết, thực tế hiện nay tại bon này có nhiều công trình, căn nhà bị bỏ hoang, mục nát, đất đai để hoang hóa… Trong khi đó, nhiều hộ dân ở trong bon lại không có đất sản xuất, đất ở, nhà ở, đặc biệt là đối với các hộ có con cái lập gia đình ra ở riêng.
Người dân mong muốn chính quyền địa phương sớm có giải pháp, tổ chức lại phương án sắp xếp nhằm sử dụng hiệu quả đất đai, nhà ở để tránh lãng phí.
Hiện nay, ở bon Bu Prăng 2 không chỉ có nhà ở bị bỏ hoang, một số hạng mục hạ tầng khác cũng không phát huy hiệu quả. Đơn cử như điểm y tế của bon được xây dựng từ năm 2010 hiện đang trong tình trạng hoang hóa, mặc cho trâu bò hoành hành… Đồng bào bon Bu Prăng 2 mong các cấp sớm có phương án sửa chữa, bố trí cán bộ y tế vận hành hoặc chuyển đổi công năng phù hợp để phát huy hiệu quả.
Theo lãnh đạo Ủy ban nhân dân xã Quảng Trực, toàn bộ quỹ đất để bố trí cấp đất sản xuất cho người dân đều được tỉnh thu hồi từ các tổ chức giao về địa phương.
Tại thời điểm thu hồi phần lớn diện tích đất đều bị người dân xâm canh, đã trồng cây công nghiệp và canh tác ổn định nhiều năm cho nên việc thu hồi để thực hiện dự án gặp rất nhiều khó khăn, xã đã nhiều lần tuyên truyền, vận động nhưng người dân vẫn không chấp hành. Một số trường hợp không đồng ý nhận đất được giao với lý do đất đồi trọc không thể canh tác.
Đối với diện tích còn lại chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do người sử dụng chưa bổ sung được các giấy tờ liên quan. Một số khu vực người dân đã được giao đất, tuy nhiên do chưa được đo đạc hoặc đã đo đạc nhưng lại nằm trong quy hoạch ba loại rừng (diện tích 84,41 ha) cho nên không thực hiện được việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Ủy ban nhân dân huyện Tuy Đức cũ đã đề xuất điều chỉnh cục bộ khu này ra ngoài quy hoạch ba loại rừng tại Báo cáo số 409/BCUBND ngày 9/9/2020, nhưng đến nay chưa phê duyệt điều chỉnh.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Quảng Trực Nguyễn Văn Anh cho biết, thời gian tới địa phương sẽ tiến hành rà soát các trường hợp đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nhưng chưa kê khai đăng ký để thông báo đến người dân phối hợp tổ chức thực hiện kê khai theo quy định.
Đối với một số khu vực chưa được đo đạc, xã sẽ xin chủ trương và kinh phí của tỉnh hỗ trợ để tổ chức thực hiện. Những khu vực nằm trong quy hoạch ba loại rừng sẽ đề xuất tỉnh điều chỉnh ra ngoài quy hoạch để tiếp tục thực hiện dự án.
Đối với các công trình nhà ở xuống cấp, hư hỏng xã sẽ rà soát, xây dựng dự toán kêu gọi các nguồn lực hỗ trợ sửa chữa một số căn nhà để vận động 25 hộ dân về sinh sống, góp phần phát triển kinh tế-xã hội, sớm ổn định đời sống dân cư nơi biên giới.
