Tại Tọa đàm, nhận định về vai trò của Luật Địa chất và Khoáng sản trong định hướng chiến lược cho ngành khai khoáng, bà Phạm Thị Thanh, Phó Trưởng phòng Pháp chế và kiểm soát hoạt động địa chất khoáng sản (Cục Địa chất và Khoáng sản) cho rằng, Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 (có hiệu lực từ 1/7/2025) là văn bản pháp lý cao nhất, định hình toàn bộ khuôn khổ pháp lý cho các hoạt động địa chất và khoáng sản.
Luật thể hiện rõ quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về tài nguyên địa chất, khoáng sản cũng như đề ra các biện pháp để quản lý, khai thác, sử dụng hiệu quả, tiết kiệm. Điều này tạo nền tảng vững chắc để ngành có định hướng, có tầm nhìn chiến lược.
Đồng thời, Luật có sự đổi mới mang tính đột phá, nổi bật là tầm nhìn chiến lược và quy hoạch đồng bộ. Việc phân loại khoáng sản cũng rõ ràng và cụ thể. Cơ chế phân cấp, phân quyền được mở rộng cho địa phương. Những quy định về bảo đảm minh bạch, trách nhiệm giải trình… cũng có bước tiến lớn.
Tuy nhiên, để triển khai Luật, thách thức lớn nhất chính là chuyển hóa các chủ trương, chính sách và quy định của Luật thành hành động cụ thể, đồng bộ và hiệu quả trên thực tế.
Các cơ quan chuyên môn và các địa phương cần nâng cao năng lực thực thi và phối hợp, chia sẻ dữ liệu thông tin về địa chất, khoáng sản. Ngoài ra, cần phải vượt qua thách thức về đầu tư và công nghệ, giải quyết hài hòa lợi ích của các bên liên quan.
Để Luật nhanh chóng đi vào cuộc sống và phục vụ phát triển bền vững, bà Phạm Thị Thanh đề xuất 5 giải pháp, đó là: tập trung hoàn thiện thể chế và nâng cao năng lực quản lý Nhà nước, nhanh chóng cụ thể hóa các quy định của Luật bằng các văn bản hướng dẫn chi tiết; đẩy mạnh công tác quy hoạch, phải bảo đảm tính chiến lược và phù hợp với quy hoạch tổng thể quốc gia, gắn với bảo vệ môi trường; thúc đẩy ứng dụng khoa học kỹ thuật; minh bạch, trách nhiệm trong giải trình; bảo vệ môi trường và phục hồi sau khai thác.
Theo ông Phạm Văn Sơn, Giám đốc Trung tâm Ứng phó sự cố môi trường Việt Nam (SOS), Tổng Thư ký Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam (VACNE), Luật Địa chất và Khoáng sản đóng vai trò quan trọng trong ngành công nghiệp khai khoáng hiện nay. Luật đặt ra yêu cầu gắn việc khai thác với trách nhiệm bảo vệ môi trường.
Như vậy, doanh nghiệp phải lấy hiệu quả kinh tế-xã hội và bảo vệ môi trường làm tiêu chuẩn cơ bản để quyết định đầu tư. Tuy nhiên, từ mức độ phức tạp của ngành khai khoáng như phát sinh ô nhiễm, phòng ngừa, ứng phó sự cố… thì cả cơ quan quản lý và doanh nghiệp cần có thêm những văn bản hướng dẫn thi hành một số điều của Luật.
Điều đó cần sự phối hợp của các bên liên quan cũng như các chuyên gia trong việc thẩm định, triển khai kế hoạch sau thẩm định.
Trên cơ sở đó, ông Phạm Văn Sơn đề xuất cơ chế 3 bên trong phối hợp giữa cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng. Vấn đề ứng dụng khoa học công nghệ cần được chú trọng đầu tư, cải tiến cả trong việc khai thác và xử lý các vấn đề về môi trường. Doanh nghiệp tham gia các hoạt động khai khoáng cần nâng cao ý thức trách nhiệm đối với cộng đồng và môi trường…
Tại Tọa đàm, các đại biểu thống nhất cao một số giải pháp để Luật Địa chất và Khoáng sản nhanh chóng đi vào cuộc sống, trở thành công cụ quản lý hiệu quả và động lực cho phát triển xanh. Đó là đổi mới tư duy quản lý và quy hoạch, đáp ứng yêu cầu bền vững, hài hòa giữa kinh tế-xã hội, quốc phòng-an ninh và môi trường; đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ trong thăm dò, khai thác, phòng ngừa, xử lý sự cố; Nâng cao năng lực và tăng cường giám sát cho đội ngũ cán bộ chuyên trách từ trung ương đến địa phương...
Tiến sĩ Đào Xuân Hưng, Tổng Biên tập Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh thêm: trong số các giải pháp, cần thiết đẩy mạnh công tác tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng. Việc minh bạch trong cấp phép, khai thác và trách nhiệm giải trình cần được công khai, song song với việc nhanh chóng hoàn thiện và xây dựng cơ chế chia sẻ dữ liệu và bảo đảm hài hòa lợi ích nhà nước-doanh nghiệp-cộng đồng.
