Lễ nối dây ân tình là một phong tục đẹp của người Pa Kô.
Lễ nối dây ân tình là một phong tục đẹp của người Pa Kô.

Lễ hội độc đáo của người Pa Kô trên đại ngàn Trường Sơn

Cứ mười năm một lần, sau khi thu hoạch xong mùa màng, tùy theo từng dòng họ mà người Pa Kô ở miền tây Quảng Trị tổ chức lễ nối dây ân linh thần núi. Một lễ tục độc đáo, có từ hàng trăm năm trước được người dân gìn giữ đến nay.

Sau khi chuẩn bị chu đáo lễ vật, dòng họ Kray ở thôn A Liêng, xã Tà Rụt, tỉnh Quảng Trị tập trung đông đủ để làm lễ nối dây ân linh thần núi, nghĩa là nối lại ân huệ giữa thần núi và các gia đình dòng họ Kray. Thôn A Liêng tọa lạc giữa mảnh đất rộng, khá bằng phẳng, khung cảnh hữu tình. Chung quanh thôn được bao bọc bởi 3 ngọn núi gồm: Kỗh A Liêng, Kỗh Paliing và Kỗh Plăng. Trước thôn là dòng sông Krông Klang thơ mộng chảy qua, hằng năm bồi đắp thêm phù sa tốt tươi cho cây cối hai bên bờ. Kỗh Plăng-Kâr Tăng Xỗi là tên của vị thần núi có công rất lớn trong việc hộ mệnh cho dòng họ Kray cũng như các thành viên ở làng Aliêng được bình an, mạnh khỏe, no ấm, hạnh phúc. Lễ nối dây ân linh vừa là tạ ơn thần núi vừa là cầu an cho dân làng có cuộc sống tốt đẹp hơn. Ông Hồ Xuân Văn, Trưởng họ Kary, già làng ở A Liêng cho biết: “Lễ nối dây ân linh thần núi là lễ nối dây nghiêng về tâm linh, là một hành xử rất tốt của dòng họ Kray nói riêng và người Pa Kô nói chung đối với thần núi, vạn vật chung quanh. Lễ này góp phần gắn bó tình đoàn kết cộng đồng, nâng cao trách nhiệm của cá nhân và tập thể trong mỗi làng, bản”.

Lễ nối dây ân linh thần núi diễn ra trong 2 ngày, 1 đêm với nhiều công đoạn: Công đoạn thứ nhất cúng tổ tiên. Lễ vật gồm: Một con lợn cỡ 30 kg, gọi là lợn kê gối, một con gà trống to mầu đỏ, đuôi dài, khỏe mạnh; một con dê đực to mới lớn, một bát xôi, một chai rượu trắng, một bát nước lã, một cây kiếm dài. Một cây nêu được dựng ở giữa sân làng để cột vật hiến sinh (con dê), một cặp axiéuq (lung liêng). Về nghi thức lễ, khi con dê được cột vào cây cột lễ, ông chủ lễ cùng các thành viên đến tập trung tại trung tâm sân làng. Mọi người đứng quanh cây nêu cùng với các đồ lễ vật đã được chuẩn bị chu đáo. Sau đó là lễ tạ lỗi, tất cả người dân trong làng tập trung bên cây cột lễ. Tất cả mâm lễ được đưa lên nhà thờ lớn để mời các vị thần về chứng giám.

Công đoạn thứ 2 quan trọng nhất, đó là lễ nối dây ân linh và tạ ơn thần núi. Tất cả mọi người mặc đồ truyền thống mới, mỗi người một việc. Lễ vật gồm: Một con trâu đực mầu đen to có sừng đẹp và đều, một con lợn to (lợn kê đầu trâu), dựng giàn cúng bằng tre tại giữa làng gần cột lễ, dựng một cột lễ neo trâu cúng... Ngay sau khi cúng lễ tạ lỗi bằng con dê xong, hội đồng già làng chuẩn bị cho công việc cúng lễ nối ân bằng trâu. Tất cả đồ lễ vật nói trên đều đã chuẩn bị sẵn. Con trâu đã được neo ở cây nêu, ông chủ lễ đứng trước mũi con vật hiến sinh cúng gọi mời thần núi về chứng kiến lễ hội, từ đó các bước tiến hành nghi thức lễ tương tự như nghi thức cúng dê. Cuối cùng là cúng thần không trung. Về lễ trình báo, ông chủ lễ là người đầu tiên đến nơi cột lễ bày trầu cau, trình bày với thần núi Kỗh Paliing biết trước sự việc sẽ diễn ra trong lễ nối ân, sau đó mới được đưa trâu vào cột lễ. Mọi người cùng nhảy múa ca hát. Sáng hôm sau sẽ tiến hành lễ hiến sinh. Sau khi hoàn tất các khâu lễ, thịt trâu, thịt dê được chia đều cho các dòng họ trong thôn. Các gia đình trong dòng họ Kray tùy theo điều kiện kinh tế của gia đình, đóng góp thêm sản vật để chung vui. Anh Kray Hùng, người dân thôn A Liêng, xã Tà Rụt chia sẻ: “Tôi rất vui vì được cùng mọi người trong dòng họ tham gia lễ. Đây là một tập tục đẹp mà lớp trẻ chúng tôi cần gìn giữ, phát huy”.

Lễ nối dây ân linh thần núi là dịp để quy tụ các tầng lớp cộng đồng dân cư trong làng, là cơ hội giao lưu ý nghĩa... Nghệ nhân Ưu tú Kray Sức chia sẻ: “Đây là lễ tục rất quan trọng trong đời sống của người Pa Kô. Lễ hội giúp thế hệ trẻ và mọi người hiểu hơn về ân nghĩa của con người đối với thiên nhiên. Những lễ tục này giúp các thế hệ thấm thía việc làm, nghĩa cử cao đẹp của cha ông để lại, cùng chung tay bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc”. Trải qua bao thăng trầm, đồng bào Pa Kô trên dãy Trường Sơn hùng vĩ luôn đoàn kết một lòng, quyết tâm gìn giữ lễ tục độc đáo có từ nghìn đời

Xem thêm