Theo Ủy ban nhân dân xã Cần Đăng, nghề lợp lươn xuất hiện từ năm 1975 với vài hộ sản xuất. Đến năm 2012, số hộ tham gia làng nghề hơn 40 hộ và duy trì ổn định cho đến nay.
Năm 2017, Ủy ban nhân dân tỉnh An Giang đã công nhận làng nghề lợp lươn là làng nghề truyền thống. Lúc đầu, làng nghề dùng tre làm lợp truyền thống nhưng sau này do yêu cầu từng vùng mà mẫu mã sản phẩm đa dạng hơn.
Nghề lợp tập trung ở 2 ấp Cần Thuận và Cần Thới, hoạt động suốt năm nhưng mạnh nhất là vào mùa nước nổi do lúc này lươn, ếch đồng xuất hiện nhiều trên các cánh đồng.
Các thợ làng nghề kể, trước kia, một số người dân xã Cần Đăng làm lợp lươn chủ yếu đặt bắt lươn ở các cánh đồng gần nhà. Do lợp làm tốt, lươn vào lợp không chui ra được, chất lượng lại bền nên nhiều người biết đến đặt hàng.
Ban đầu chỉ là bán nhỏ lẻ nhưng dần dà số người đặt lợp tăng lên. Rồi theo thời gian, phát triển lên thành làng nghề không những cung cấp trong tỉnh mà mở rộng các tỉnh khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.
Bà Phan Thị Bé Tiên, ngụ ấp Cần Thuận, hơn 11 năm qua làm gia công lợp lươn cho các cơ sở trong vùng cho biết, công việc nhàn rỗi, không bị áp lực nên làm bao nhiêu giao bấy nhiêu. Khi nào lợp hút hàng thì các nhân công như bà tập trung bện lợp ráo riết để chủ giao kịp thời cho mối lái.
Nghề làm lợp chia nhiều công đoạn, mỗi thợ tùy theo khâu làm việc của mình mà ăn công khác nhau. Theo bà Bé Tiên, một tháng có thể kiếm từ 3 đến 5 triệu đồng, mức thu nhập này không cao nhưng các thợ đều vui vì có việc làm ổn định suốt năm.
Ông Nguyễn Văn Năm Hai, ngụ ấp Cần Thới chia sẻ, năm nay ông 61 tuổi, gắn bó với nghề này hơn 35 năm.
Ông Năm Hai có 6 người con thì cả 5 từ nhỏ đều tham gia cùng ông làm lợp lươn. Cả 5 người con cũng gắn kết với nghề cùng liên kết tạo nên cơ sở tiêu thụ, cung cấp lợp lớn nhất trong xã.
Ông Năm Hai cho biết, nghề làm lợp suốt năm nhưng bán chạy nhất trong 4 tháng, bắt đầu từ tháng 5 cho đến tháng 8 dương lịch, còn lại bán lai rai suốt năm.
Theo ông Năm Hai, đó là thời điểm nước nổi về, mực nước vào đồng xâm xấp hơn nửa thước nước là bắt đầu có lươn, ếch, tép đồng xuất hiện. Vì thế, nghề lợp cũng theo mùa nước nổi. Nước vào đồng sớm, người dân vùng nước nổi tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Tây Ninh đi đặt lợp nhiều nên các cơ sở tập trung làm mới đủ cung ứng.
Ông Nguyễn Văn Năm Hai nói :“Chúng tôi tự hào về nghề này vì làm ra những chiếc lợp mẫu mã đẹp và bền, sử dụng nhiều mùa nước nổi mới hư nên vì thế làng nghề nổi tiếng khắp khu vực Đồng bằng sông Cửu Long”.
Theo ông Năm Hai, các thợ làm lợp lươn bằng tre cung cấp cho các vùng nước ngọt với giá từ 25.000 đến 27.000/đồng cái.
Sau đó, người dân vùng nước lợ ở các tỉnh cũ gồm Trà Vinh, Bến Tre, Kiên Giang, Bạc Liêu, Cà Mau biết tiếng nên đến đặt mua lợp tre.
Nhưng đặt một thời gian, nước lợ, mặn làm tre bị hư nhanh nên các sơ sở dùng ống nhựa, lưới nhựa thay tre và công dụng bắt lươn đồng vẫn không kém vì lợp tre.
Nguyên liệu làm lợp bằng ống nhựa mắc tiền hơn so với tre nhưng giá thành 1 cái lợp vẫn như nhau.
Ông Năm Hai giải thích, do ống nhựa các thợ chỉ đo chiều dài rồi cắt khúc làm thành lợp nên làm không tốn thời gian. Còn làm lợp tre phải trải qua rất nhiều công đoạn mới làm thành sản phẩm, vì thế tiền công cao.
Từ nghề lợp lươn, một số cơ sở trong vùng cũng nhanh nhạy mở rộng làm thêm lợp bắt ếch đồng, tép đồng, cá chạch, cá đồng.
Tùy theo vùng nước mặn, lợ hay ngọt mà các cơ sở làm lợp ếch bằng tre hay bằng dây kẽm.
Trong các loại lợp, lợp bắt cá chạch giá 45.000 đồng/cái, giá này cao nhất so với các lợp khác vì thời gian ra một cái lợp cá chạch tốn nhiều công sức.
Các cơ sở như ông Nguyễn Văn Năm Hai cũng nhanh nhạy thích nghi môi trường hoạt động mới, sẵn sàng ship cho những ai ở xa dù chỉ đặt đặt vài cái lợp.
Nghề lợp xã Cần Đăng đã tạo việc làm ổn định cho hàng trăm lao động địa phương, chủ yếu là phụ nữ, trẻ em và người cao tuổi.
Ông Năm Hai bộc bạch, những người dùng lợp bắt cá, ếch, lươn đều là những người có ý thức bảo vệ môi trường, họ dùng kinh nghiệm như mồi nào dụ ếch, lươn, tép, cá chạch... và chọn đặt lợp như thế nào để bắt dính con mồi.
Họ không dùng xuyệt điện để đánh bắt kéo theo tận diệt nguồn thủy sản. Và những chiếc lợp lươn, ếch đều bắt lươn, ếch loại lớn nên các loài nhỏ vẫn còn môi trường sống.
Nhờ đó, những người thợ ở làng nghề Cần Đăng, không những giữ được nghề truyền thống mà làng nghề còn góp phần bảo vệ được nguồn thủy sản thiên nhiên.
