Làng Trà Đông, xã Thiệu Trung (Thanh Hóa) là nơi sinh ra những chiếc trống đồng có thanh âm chuẩn, kiểu dáng, họa tiết, hoa văn hoàn mỹ. Bằng kỹ thuật cá nhân và sự dấn thân, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Bá Châu đã sở hữu năm kỷ lục Guinness Việt Nam. Tác phẩm đầu tiên là trống đồng mô phỏng trống đồng Đông Sơn, có đường kính mặt trống 2,3m được đặt ở cổng nhà để khách đến chiêm ngưỡng. Tiếp theo là sản phẩm trống đồng Ngọc Lũ lớn nhất Việt Nam, được đúc bằng phương pháp thủ công, cao 1,6m, đường kính mặt trống 2,4m hiện đang trưng bày tại một khu du lịch của tỉnh Đồng Nai. Ông vinh dự nhận kỷ lục lần thứ ba khi đúc 1.000 pho tượng mẹ Âu Cơ làm quà tặng các nguyên thủ, chính khách dự Hội nghị Cấp cao APEC tổ chức tại Đà Nẵng hồi tháng 11/2017. Ngoài ra, bộ tượng thần đèn ngồi quỳ và chiếc trống đồng hai mặt, “đánh kêu như trống da”, đã được xác lập kỷ lục vào năm 2023.
Ngay từ nhỏ, ông Châu cùng nhiều người con của làng đã được truyền dạy kỹ năng, tay nghề và từ đó, mỗi người đều không ngừng tìm hiểu, sáng tạo để nâng cao thương hiệu của làng đúc đồng. Ông Châu hiện là Giám đốc công ty TNHH đúc đồng truyền thống Đông Sơn - Trà Đông, chuyên sản xuất và kinh doanh đồ đồng. Với tay nghề, kỹ thuật cao, ông có thể chế tác đồ giả cổ như thật. “Nếu tôi chăm chú làm đồ giả cổ thì gia đình sẽ trở nên giàu có, nhưng lại lo ngại có người buôn đi lừa lọc, nên đã không làm. Tôi luôn giữ tiếng thơm của làng và khi dạy nghề, cố gắng để mọi người vừa học tinh hoa, vừa học đạo đức nghề nghiệp”, nghệ nhân Nguyễn Bá Châu chia sẻ.
Chung tay “giữ lửa” làng nghề, nghệ nhân Lê Văn Bảy lại chuyên đúc những sản phẩm được coi là “độc” và lạ. Ông từng đúc chiếc trống đồng Đông Sơn cao 2,2m, đường kính mặt trống 2,57m, trọng lượng tám tấn. Đây là chiếc trống đồng Đông Sơn lớn nhất từ trước đến nay. Nghệ nhân Lê Văn Bảy tâm sự: “Chế tác trống cỡ lớn là thử thách để khẳng định tay nghề. Công đoạn khó nhất để làm trống là tạo khuôn đất với hàng nghìn hoa văn lấy từ các phiên bản, bảo đảm vừa chuẩn xác, vừa phù hợp với trống kích thước lớn”.
Trong làng còn có các nghệ nhân ưu tú, giỏi nghề như Đặng Ích Hoàn, Lê Văn Dương, Đặng Quốc Toàn, Nguyễn Bá Quý… Trong đó, anh Nguyễn Bá Quý, con trai Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Bá Châu vinh dự được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú vào tháng 5 vừa qua. Anh Quý chia sẻ, bản thân đã được truyền nghề từ ông nội và bố, rồi cộng với sự cần cù, ham học của bản thân, anh đã đúc rút được nhiều kinh nghiệm. “Bố tôi thường nói với các con, nghề đúc đồng rất quý bởi từ đồ đồng phế liệu, củi, rơm, rạ, than nhưng qua sự tâm huyết và sáng tạo của người lao động đã trở thành những sản phẩm giá trị”, anh Quý nhấn mạnh.
Trải qua bao biến thiên của lịch sử, làng nghề có lúc gặp khó khăn, song ngọn lửa nghề luôn được các thế hệ người dân gìn giữ. Các nghệ nhân không ngừng tạo nên những sản phẩm tinh mỹ, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng mọi miền. Các sản phẩm như chiêng, trống, tranh đồng, đồ thờ, đồ gia dụng… còn được xuất khẩu sang nhiều nước trên thế giới.
Trà Đông hiện có hơn 130 hộ duy trì, phát triển nghề đúc đồng truyền thống, góp phần giải quyết việc làm cho hơn 400 lao động địa phương, thu nhập trung bình khoảng tám triệu đồng/người/tháng. Từ các hộ sản xuất nhỏ lẻ ngay trong khu dân cư, gần chục năm nay, khu làng nghề tập trung quy mô được mở ra thu hút các hộ kinh doanh, tạo nên diện mạo mới cho Trà Đông.
Nghề đúc đồng làng Trà Đông đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Đây không chỉ là vinh dự, mà còn là cơ hội lớn để quảng bá, xây dựng thương hiệu, giúp làng nghề phát triển bền vững.
