Những năm qua, ngành giáo dục thành phố từng bước đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số để hiện thực hóa mục tiêu trở thành trung tâm giáo dục và đào tạo tiên tiến của cả nước và khu vực vào năm 2030.
Trong bối cảnh thế giới bước vào thời kỳ bùng nổ trí tuệ nhân tạo (AI), giáo dục phổ thông Thành phố Hồ Chí Minh đối mặt với thách thức mới: vừa trang bị kiến thức, vừa phải chuẩn bị cho học sinh năng lực thích ứng và làm chủ công nghệ. Trước yêu cầu này, Trường THCS Nguyễn Du (phường Bến Thành, Thành phố Hồ Chí Minh) xác định rằng “sẵn sàng cho kỷ nguyên AI” không chỉ nằm ở đầu tư cơ sở vật chất, mà quan trọng hơn là phát triển năng lực của giáo viên, học sinh và cộng đồng nhà trường.
Ngày nay, lớp học không giới hạn ở bảng đen, phấn trắng và sách giấy. Học sinh có thể học qua các nền tảng trực tuyến, tương tác với trợ lý ảo và tra cứu thông tin trong vài giây. AI đang góp phần hình thành một thế hệ học sinh số - nhanh nhạy, thích khám phá, dễ tiếp cận tri thức, nhưng cũng dễ bị cuốn vào “vòng xoáy” công nghệ nếu thiếu định hướng.
Thầy Cao Đức Khoa, Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Du, cho rằng học sinh thế hệ số học nhanh, tiếp nhận thông tin nhanh nhưng cũng dễ lệ thuộc vào công cụ. Nhiều em quen tra cứu, giải bài tập hoặc viết lại đoạn văn mẫu bằng ứng dụng mà không cần tư duy sáng tạo. Khi AI có thể gợi ý bài viết, bài thuyết trình hay phân tích dữ liệu, ranh giới giữa “tự học” và “sao chép” trở nên mờ nhạt, tạo ra thách thức mới về sự trung thực học thuật.
Nhiều giáo viên ghi nhận học sinh chủ động hơn, biết tìm kiếm và khai thác nguồn học liệu số, nhưng lại giảm tương tác cảm xúc trong lớp. Thay vì trao đổi trực tiếp, nhiều em chọn “hỏi AI”, khiến quan hệ thầy-trò trở nên xa cách hơn. Điều này đặt ra yêu cầu kết hợp hài hòa giữa dạy học bằng công nghệ và dạy học bằng cảm xúc.
Theo thầy Cao Đức Khoa, trường xây dựng quy tắc ứng xử số, hướng dẫn học sinh sử dụng AI đúng mục đích: Hỗ trợ học chứ không học thay. Quy tắc nêu rõ phạm vi dùng AI trong làm bài, chia sẻ thông tin và tương tác trên môi trường mạng. Giáo dục “đạo đức công nghệ” được tích hợp vào các môn kỹ năng sống hoặc giáo dục công dân số, giúp học sinh hiểu rằng công nghệ chỉ là phương tiện, còn con người mới là chủ thể sáng tạo. Nhằm tạo nền tảng cho một thế hệ công dân và người lao động thành thạo công nghệ, nhất là AI, nhà trường triển khai các chương trình đào tạo tư duy và năng lực AI cho toàn bộ học sinh.
Các chương trình này giúp học sinh làm quen với AI, phát triển khả năng sáng tạo và ứng dụng công nghệ trong học tập cũng như đời sống. Theo thầy Khoa, để các trường phổ thông thật sự “sẵn sàng cho kỷ nguyên AI”, cần có ba yếu tố: Chính sách và định hướng rõ ràng từ ngành giáo dục; sự đồng hành của doanh nghiệp công nghệ trong cung cấp công cụ và giải pháp; và sự ủng hộ của cha mẹ học sinh, xã hội.
Thời gian qua, ngành giáo dục và đào tạo thành phố đạt nhiều kết quả nổi bật về chuyển đổi số, thể hiện qua việc chủ động triển khai các hoạt động chuyên môn có chiều sâu và quy mô lớn. Ngành cũng định hướng chuyển từ sử dụng các phần mềm riêng lẻ sang áp dụng những giải pháp số đồng bộ theo mô hình hệ sinh thái, có khả năng liên thông dữ liệu hai chiều và thống nhất định danh.
Thứ trưởng Thường trực Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Ngọc Thưởng ghi nhận: Ngành giáo dục thành phố đã ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào công tác quản lý và dạy học; thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với các đơn vị như Google; triển khai tài khoản “AI Giáo dục” cho học sinh và tích hợp các công cụ AI như Gemini vào quá trình học tập. Việc xây dựng và áp dụng mô hình trường học số cũng là một trong những kết quả đậm nét của công tác chuyển đổi số tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Hiện nay, thành phố nắm giữ nhiều tiềm năng khác biệt, đứng trước những vận hội mới nhưng cũng đối mặt không ít thách thức từ cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Theo ông Nguyễn Văn Được, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố, thành phố không chỉ cần một nền giáo dục truyền đạt kiến thức, khơi dậy tiềm năng, hun đúc khát vọng và rèn luyện kỹ năng sống, kỹ năng công dân toàn cầu cho thế hệ trẻ, mà điều quan trọng đầu tiên là giáo dục đạo đức.
Việc “trồng người” phải bắt đầu từ nhân cách, sau đó mới đến kiến thức và kỹ năng. Ngành giáo dục thành phố sẽ tiếp tục phát huy kết quả, nỗ lực đổi mới toàn diện và mạnh mẽ hơn để xây dựng đội ngũ nhà giáo vững chuyên môn, gương mẫu về đạo đức, lối sống, thực sự là những “kỹ sư tâm hồn”. Ngành cũng tiếp tục đổi mới quản lý, phương pháp dạy-học, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện; đồng thời chú trọng giáo dục đạo đức, lối sống và kỹ năng thực hành, giúp học sinh, sinh viên ra trường giỏi chuyên môn và trở thành những công dân có trách nhiệm, giàu lòng nhân ái.
Thành phố cũng đã triển khai hiệu quả bộ tiêu chí “Trường học hạnh phúc” tại toàn bộ các cơ sở giáo dục, để cả người dạy và người học tìm thấy niềm vui, sự an toàn, được tôn trọng và có động lực phát triển toàn diện.
