Nghịch lý từ giá thành
Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết: Nước ta hiện có hơn 700 nghìn ha nuôi tôm nhưng chỉ có khoảng 10% diện tích nuôi quy mô trang trại, còn lại là nuôi quảng canh, quảng canh cải tiến hay bán thâm canh và thâm canh, tỷ lệ thành công khoảng 40%. Chính vì vậy, giá thành cao nhưng tỷ lệ nuôi tôm thành công thấp. Tính trung bình, giá tôm nuôi ở nước ta cao hơn 1 USD/kg so với các quốc gia cùng điều kiện tương tự.
Riêng thành phố Cần Thơ có hơn 50 nghìn ha nuôi tôm chủ yếu ở tỉnh Sóc Trăng (cũ), nhưng chỉ một số ít doanh nghiệp, hợp tác xã đầu tư nuôi theo quy mô lớn, công nghiệp. Còn phần lớn diện tích nuôi nhỏ lẻ, quy mô hộ gia đình, tổ hợp tác cho nên chất lượng tôm không đồng đều.
Theo Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Thủy sản sạch Việt Nam (Vinacleanfood) Võ Văn Phục, nền tảng quyết định sự thành công và phát triển của ngành tôm chính là ở khâu nuôi trồng, nhưng ngành tôm của nước ta thì ngược lại khi đang phát triển mạnh nhờ vào trình độ chế biến. Đây là một nghịch lý mà về lâu dài, nếu không khắc phục được ngành tôm sẽ rơi vào khó khăn, đánh mất vị thế trên thương trường.
Hiện sản phẩm tôm Việt Nam chủ yếu ở phân khúc chế biến sâu, có giá trị gia tăng cao mà các đối thủ chưa bắt kịp. Còn ở những phân khúc mà đối thủ làm được, ngành tôm nước ta không thể cạnh tranh do giá thành luôn cao hơn. Đó là chưa kể chi phí logistics đến thị trường Mỹ, EU của tôm nước ta cũng cao hơn so với tôm các nước khác.
Phó Tổng Giám đốc phụ trách kỹ thuật, Công ty cổ phần Thực phẩm Sao Ta Hoàng Thanh Vũ, phường Sóc Trăng, thành phố Cần Thơ chia sẻ: Trong nuôi tôm, con giống và nguồn nước là 2 yếu tố quan trọng, quyết định thành công vụ nuôi.
Tuy nhiên, ngoại trừ một số diện tích nuôi ven biển, những diện tích nuôi tôm còn lại phần lớn tập trung hai bên các con sông nối ra biển và đồng thời có kết nối hệ thống sông Cửu Long, cho nên rủi ro ô nhiễm các dư chất không tốt cho tôm nuôi rất cao. Và tuy chúng ta đã có con giống chất lượng, nhưng số lượng chỉ mới đáp ứng khoảng 50% diện tích nuôi, còn lại là nguồn giống trôi nổi, giá rẻ nhưng chất lượng không bảo đảm.
Cần giữ vững lợi thế ngành tôm
Để tháo gỡ nút thắt về con giống, theo ông Hoàng Thanh Vũ, cần kiểm soát tốt hơn các cơ sở sản xuất, cung ứng con giống. Ngoài ra, cần có chính sách khuyến khích gia hóa (cải tiến) tôm giống nhanh hơn để chủ động nguồn giống, giúp người nuôi dễ dàng chọn lựa được nguồn giống chất lượng và truy xuất được nguồn gốc. Riêng vấn đề nguồn nước cần chú trọng quy hoạch và định kỳ rà soát quy hoạch đã có, trên nền tảng đó quan tâm đầu tư cơ sở hạ tầng, nhất là đầu tư thủy lợi.
Giám đốc Hợp tác xã Nông ngư 14/10 (xã Hòa Tú) Ngô Công Luận kiến nghị: Nhà nước cần quy hoạch những vùng nuôi tôm tập trung lớn có kênh cấp, thoát nước riêng và có cơ sở hạ tầng giao thông, điện, nước hoàn chỉnh; nâng cao chất lượng tôm bố mẹ theo hướng chống chịu tốt với dịch bệnh và thích ứng môi trường.
Thành phố Cần Thơ có nhu cầu tôm giống hằng năm khoảng 20 tỷ con post, nhưng khả năng nguồn cung trong thành phố chỉ mới đáp ứng khoảng 20%, số còn lại phải nhập từ các tỉnh khác. Riêng vấn đề thủy lợi phục vụ nuôi tôm, dù trước đây đã được đầu tư khá lớn nhưng nhìn chung vẫn chưa thể đáp ứng kịp yêu cầu phát triển ngày càng cao của nghề nuôi.
Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Cần Thơ Vương Quốc Nam cho biết: Để tháo gỡ khó khăn cho ngành tôm, trước mắt là vấn đề chất lượng con giống, ngành nông nghiệp phải là đơn vị nòng cốt quản lý, kiểm soát tốt chuỗi sản xuất; phải có hướng dẫn, cảnh báo về môi trường, dịch bệnh, thời tiết, con giống…
Ngành nông nghiệp cần tăng cường công tác kiểm tra các cơ sở sản xuất, ương dưỡng giống, vật tư đầu vào khác, kể cả nguồn giống nhập. Khi kiểm tra phát hiện lô hàng nào, doanh nghiệp nào vi phạm phải công bố cho người nuôi biết; đồng thời tạo điều kiện cho các cơ sở, trại giống, công ty giống phát triển nguồn giống tốt ngay trên địa bàn tỉnh.
Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư, Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẳng định: Nâng cao tỷ lệ nuôi tôm thành công để giảm giá thành, kết hợp với năng lực chế biến sâu của các doanh nghiệp lớn là điều kiện tiên quyết giữ vững lợi thế ngành tôm nước ta.
Để đạt được mục tiêu, các doanh nghiệp, chính quyền các cấp cần quy hoạch lại vùng nuôi tôm và sản xuất theo quy hoạch; tăng cường liên kết với các hợp tác xã, tổ hợp tác hình thành vùng nuôi tôm quy mô lớn để dễ chuyển giao, ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào sản xuất; đầu tư hệ thống thủy lợi, cơ sở hạ tầng vùng nuôi tôm chuyên canh đáp ứng yêu cầu sản xuất quy mô trang trại; quan tâm kiểm soát chất lượng con giống, thuốc thủy sản… nhằm hạn chế dịch bệnh, góp phần phát triển ngành tôm hiệu quả, bền vững.
