Sáng 16/9 (tức ngày 25/7 năm Ất Tỵ), tại đình Yên Thái (số 8 ngõ Tạm Thương, phường Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội), Ban Quản lý hồ Hoàn Kiếm và Phố cổ Hà Nội tổ chức lễ dâng hương kỷ niệm 908 năm ngày hóa của Hoàng Thái hậu Ỷ Lan (1044-1117).
Hoàng Thái hậu Ỷ Lan là một nhân vật xuất chúng trong lịch sử Việt Nam. Bà tên thật là Lê Thị Yến, người làng Thổ Lỗi (nay là xã Gia Lâm, Hà Nội), tên gọi Ỷ Lan xuất phát từ giai thoại Vua Lý Thánh Tông gặp bà khi bà đang tựa gốc cây lan. Vua Lý Thái Tông đưa bà nhập cung.
Sau khi nhập cung, rồi sinh Hoàng tử Kiền Đức, bà được phong làm Nguyên phi. Năm 1069, khi Chiêm Thành xâm lấn bờ cõi nước ta, vua Lý Thánh Tông thân chinh đi đánh giặc. Nguyên phi Ỷ Lan đã đứng ra Nhiếp chính lần thứ nhất.
Đến năm 1072, vua ốm nặng rồi qua đời, Vua Lý Nhân Tông (Hoàng tử Kiền Đức) kế nghiệp nhưng còn nhỏ, bà Nhiếp chính lần thứ hai cùng hai danh nhân lỗi lạc khác của thời đại là Lý Thường Kiệt và Lý Đạo Thành điều hành đất nước.
Trong những năm Nhiếp chính điều hành đất nước, Hoàng Thái hậu Ỷ Lan đã giữ được triều chính ổn định, thi hành nhiều chính sách chăm lo đời sống nhân dân, phát triển nông nghiệp, trọng giáo dục, bài trừ tệ nạn. Đặc biệt, trong lần Nhiếp chính thứ hai, bà đã góp phần quan trọng trong lãnh đạo nhân dân Đại Việt tổ chức cuộc kháng chiến chống Tống thắng lợi, bảo vệ toàn vẹn bờ cõi nước ta.
Sau khi qua đời, bà được nhân dân nhiều địa phương trong cả nước phụng thờ. Không chỉ là biểu tượng của tài trí và đức độ, bà còn được nhân dân và giới Phật giáo tôn là “Phật mẫu”, được tôn làm Thành hoàng của làng Yên Thái, tổng Tiền Túc, huyện Thọ Xương cũ (nay thuộc phường Hoàn Kiếm, Hà Nội).
Đình Yên Thái trước có tên “Quán Đồng Thiên” (một trong tứ quán của Thăng Long xưa). Đình được xây dựng theo kiểu chữ công, gian chính giữa đặt tượng thờ Ỷ Lan Nguyên phi, bên trái thờ tượng Mẫu, bên phải thờ Phật.
Đình Yên Thái còn lưu giữ nhiều tư liệu, hiện vật quý giá, trong đó có 10 đạo sắc phong quý, sớm nhất là sắc phong thời Cảnh Hưng thứ 14 (năm 1753). Năm 1995, đình được Bộ Văn hóa-Thông tin (nay là Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch) công nhận là di tích lịch sử văn hóa.
Tại lễ dâng hương, các đại biểu đã ôn lại những đóng cống hiến của Hoàng Thái hậu Ỷ Lan trong xây dựng, bảo vệ đất nước, chăm lo cuộc sống nhân dân nước ta dưới thời Lý, ôn lại truyền thống của mảnh đất Hoàn Kiếm.
Hoạt động dâng hương tưởng niệm Hoàng Thái hậu Ỷ Lan là dịp để chính quyền, nhân dân phường Hoàn Kiếm bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đối với tiền nhân, đồng thời ý thức rõ hơn trách nhiệm bảo tồn các giá trị lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng gắn với thân thế và sự nghiệp của bà; đồng thời tiếp nối di sản tinh thần mà Hoàng Thái hậu Ỷ Lan để lại để xây dựng, phát triển phường Hoàn Kiếm nói riêng, Thủ đô và đất nước nói chung.
