Trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, để đảm đương khối lượng công việc lớn, các xã, phường phải vừa làm vừa tìm giải pháp, đồng thời kiến nghị thành phố xây dựng quy trình, cơ chế.
Hiện nay, dữ liệu quy hoạch, đất đai, hạ tầng và xây dựng của thành phố Hà Nội vẫn còn phân tán ở nhiều cấp, nhiều ngành, thiếu tính kết nối và đồng bộ. Bên cạnh đó, việc số hóa dữ liệu còn nhiều khoảng trống, đặc biệt trong lĩnh vực đất đai. Bản đồ số hóa địa chính của toàn bộ các xã, phường ở Hà Nội chưa được cấp thẩm quyền phê duyệt. Đối với các xã còn đất nông nghiệp thì được quản lý bằng sổ mục kê và sơ đồ vẽ tay do các trưởng thôn, xóm giữ và truyền tay. Các quy trình quản lý phần lớn vẫn dựa vào hồ sơ giấy, gây tốn kém thời gian, chi phí và hạn chế khả năng giám sát. Trong khi đó, tốc độ đô thị hóa nhanh, áp lực về dân số, hạ tầng giao thông, môi trường và nhu cầu nhà ở ngày càng gia tăng, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đổi mới phương thức quản lý thông qua nền tảng số.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Trúc Anh, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, cách quản lý truyền thống trong lĩnh vực này đã bộc lộ nhiều hạn chế. Quy hoạch “cứng nhắc”, thiếu sự linh động để kịp phản ứng với sự thay đổi nhanh chóng của xã hội, nhất là khi có các thay đổi lớn như mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Các bản quy hoạch thường được lập thủ công, khó cập nhật. Dữ liệu nằm rải rác trên giấy tờ, bản vẽ, khiến việc phân tích, mô phỏng và dự báo xu hướng phát triển gặp nhiều khó khăn.
Thông tin về quy hoạch, giá đất, quyền sử dụng đất chưa được số hóa đồng bộ, dẫn đến tình trạng chồng chéo, tranh chấp, gây khó khăn cho công tác quản lý. Hệ thống cấp thoát nước, giao thông, chiếu sáng... vận hành một cách riêng lẻ, thiếu sự giám sát và điều phối thông minh, dẫn đến lãng phí năng lượng, ùn tắc giao thông và ứng phó chậm trễ với sự cố…
Ông Nguyễn Trúc Anh nhấn mạnh lợi ích khi thực hiện chuyển đổi số là có hệ thống dữ liệu nền thống nhất, sống động. Khi xây dựng một cơ sở dữ liệu tổng hợp, tích hợp đa ngành (đất đai, quy hoạch, giao thông, môi trường...) trên nền tảng GIS và BIM sẽ tạo nên một “bộ não số”cho phép mô phỏng, phân tích kịch bản phát triển đô thị trong tương lai một cách trực quan và chính xác.
Theo đánh giá của các chuyên gia quy hoạch, chuyển đổi số là bước đi quan trọng trong việc minh bạch thông tin. Người dân và doanh nghiệp có thể dễ dàng tra cứu thông tin quy hoạch, thủ tục đất đai trực tuyến. Cải cách thủ tục hành chính qua nền tảng số cũng là định hướng quan trọng đối với chính quyền địa phương. Từ đó, phát triển dịch vụ công trực tuyến về cấp phép xây dựng, thẩm định quy hoạch, tra cứu thông tin đất đai, giảm tiếp xúc trực tiếp, góp phần phòng chống tiêu cực và nâng cao sự hài lòng của người dân, doanh nghiệp.
Để hiện thực hóa nhu cầu chuyển đổi số trong lĩnh vực quy hoạch và quản lý đô thị, một số giải pháp được đề xuất, trong đó quan trọng nhất là hoàn thiện khung pháp lý. Thành phố cần xây dựng và ban hành cơ chế thống nhất về quản lý, chia sẻ và khai thác dữ liệu đất đai, quy hoạch, hạ tầng và xây dựng. Cùng với đó, đầu tư cho hạ tầng số; xây dựng hệ thống nền tảng dữ liệu mở, đồng bộ, có khả năng cập nhật và kết nối đa ngành, đa cấp.
Điều kiện không thể thiếu trong hành trình chuyển đổi số là đào tạo nguồn nhân lực số. Trang bị cho đội ngũ cán bộ quy hoạch, quản lý đô thị kỹ năng sử dụng công nghệ số, phân tích dữ liệu và vận hành hệ thống. Liên quan vấn đề nhân sự trong công tác quy hoạch, quản lý phát triển đô thị, ông Hồ Quang Lợi, Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam cho rằng: Trong bối cảnh Hà Nội đang đổi mới mô hình quản trị đô thị, vận hành chính quyền địa phương hai cấp và đẩy mạnh chuyển đổi số, yêu cầu về phẩm chất, năng lực của đội ngũ cán bộ càng trở nên cấp thiết. Ngoài tiêu chuẩn chung, cán bộ Hà Nội cần hội tụ những năng lực đặc thù, đó là khả năng thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng, thành thạo chuyển đổi số và quản trị thông minh, có tinh thần đổi mới sáng tạo.
Chuyển đổi số trong công tác quy hoạch đất đai, hạ tầng đô thị và xây dựng không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý, tiết kiệm nguồn lực mà còn tạo nền tảng cho một Thủ đô hiện đại, văn minh, thân thiện với người dân và hội nhập xu thế quốc tế. Đây là nhu cầu tất yếu, là nhiệm vụ cấp bách và cũng là cơ hội để Hà Nội trở thành đô thị đi đầu trong đổi mới quản lý ở Việt Nam.
