Cần xây dựng nền tảng quốc gia về blockchain truy xuất nguồn gốc

Chỉ trong 5 tháng đầu năm 2025, các lực lượng chức năng trên cả nước đã xử lý hơn 40.000 vụ việc buôn lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng, với tổng giá trị xử phạt lên tới 6.500 tỷ đồng. Nổi bật là tình trạng hàng giả trong lĩnh vực thực phẩm, dược phẩm, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng của người dân.

Chính vì vậy, việc xây dựng hệ sinh thái truy xuất nguồn gốc đáng tin cậy và minh bạch, phục vụ các hoạt động sản xuất, phân phối và tiêu dùng trong nước và quốc tế, góp phần bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt Nam là xu hướng tất yếu trong nền kinh tế số và là động lực quan trọng để phát triển bền vững kinh tế quốc gia.

Tháo gỡ rào cản, thúc đẩy truy xuất nguồn gốc hàng hóa bằng công nghệ số

10/09/2025 08:18

Theo ông Nguyễn Huy, Trưởng ban Công nghệ, Hiệp hội Dữ liệu quốc gia, việc ứng dụng công nghệ cho truy xuất nguồn gốc là bắt buộc và phải là chính sách toàn diện từ trên xuống dưới, có sự quản lý đồng bộ từ Trung ương tới địa phương, áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp, có khả năng liên thông và giá trị pháp lý trong cả quản lý lẫn thương mại.

Trên thực tế, nhiều địa phương và doanh nghiệp đã triển khai đa dạng các loại hình phục vụ truy xuất và chống giả mạo nguồn gốc như tem chống giả vật lý: Hologram, tem vỡ, tem nhiệt; mã QR code và mã số mã vạch; tem điện tử đi kèm SMS xác thực; hệ thống truy xuất riêng của địa phương/ doanh nghiệp.

Tuy nhiên, phần lớn các giải pháp truy xuất nguồn gốc vẫn mang tính cục bộ, phân mảnh khi chưa thống nhất mã định danh trên toàn quốc, do đó dẫn đến việc dữ liệu bị phân tán theo từng bộ, ngành gây khó khăn cho việc đánh giá, kiểm soát hàng hóa.

Việc ứng dụng công nghệ cho truy xuất nguồn gốc là bắt buộc và phải là chính sách toàn diện từ trên xuống dưới, có sự quản lý đồng bộ từ Trung ương tới địa phương, áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp, có khả năng liên thông và giá trị pháp lý trong cả quản lý lẫn thương mại.

Ông Nguyễn Huy, Trưởng ban Công nghệ, Hiệp hội Dữ liệu quốc gia

Ngoài ra, việc thiếu kiểm soát hàng hóa trên các sàn thương mại điện tử, cùng với việc doanh nghiệp không bị bắt buộc tham gia vào hệ thống, càng làm trầm trọng thêm tình trạng này.

Ông Bùi Bá Chính, Quyền Giám đốc Trung tâm Mã số, mã vạch quốc gia (Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng quốc gia) cũng cho rằng, sự thiếu liên thông giữa truy xuất nguồn gốc và kiểm tra chất lượng hàng hóa, cũng như việc không có cơ sở dữ liệu tập trung đã tạo ra lỗ hổng lớn trong việc đánh giá và kiểm soát hàng hóa trên thị trường.

Dữ liệu được coi là tài sản chiến lược, được ví như “dầu mỏ” trong quá trình chuyển đổi số quốc gia. Tuy nhiên, dữ liệu chỉ thật sự có giá trị khi được xác thực, minh bạch và toàn vẹn. Công nghệ blockchain với cấu trúc phân tán giúp loại bỏ điểm tập trung dễ bị tấn công, bảo đảm rằng, mọi thông tin, từ dữ liệu dân cư, sản xuất đến thương mại đều được ghi nhận và xác minh bởi nhiều nút trong hệ thống, không thể bị thay đổi tùy tiện. Nhờ vậy, blockchain trở thành lớp xương sống kết nối Nhà nước, doanh nghiệp và người dân trong một hệ sinh thái số an toàn và đáng tin cậy.

Ở tầm quốc gia, việc xác định blockchain là công nghệ chiến lược cũng mở ra hành lang pháp lý cho nghiên cứu, làm chủ và ứng dụng công nghệ này trong nhiều ngành trọng yếu. Ông Nguyễn Huy khẳng định, công nghệ blockchain sẽ tạo điều kiện để Việt Nam không chỉ bắt kịp xu hướng, mà còn chủ động tham gia định hình chuẩn mực toàn cầu về truy xuất nguồn gốc, quản trị dữ liệu và thương mại số.

Chính phủ và các bộ, ngành đã ban hành nhiều văn bản, quy chuẩn, đề án về truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm hàng hóa quốc gia được vận hành chính thức từ tháng 10/2024. Việt Nam tham gia Hệ thống định danh toàn cầu cho sản phẩm và chuỗi cung ứng GS1 từ năm 1995.

Bộ Khoa học và Công nghệ đã công bố 35 TCVN về truy xuất nguồn gốc, trong đó TCVN 13274:2020 định rõ hướng dẫn về định dạng mã truy vết, hỗ trợ hệ thống truy xuất nguồn gốc. Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa có hiệu lực từ ngày 1/1/2026 sẽ là bước đột phá quan trọng trong quản lý rủi ro và thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực chất lượng sản phẩm, hàng hóa.

Chống hàng giả: Cần một nền tảng định danh và truy xuất hiệu quả

08/07/2025 15:49

Hiệp hội Dữ liệu quốc gia cũng chủ trì xây dựng và vận hành Nền tảng blockchain quốc gia (NDAchain) vào cuối năm 2024. Trên cơ sở ứng dụng của NDAChain, Nền tảng quốc gia về định danh, xác thực và truy xuất nguồn gốc hàng hóa (NDATrace) sẽ sớm đi vào vận hành chính thức, cho phép quy trình xác thực minh bạch và tự động, bảo đảm bằng chứng được lưu vết và không thể thay đổi vì mỗi sản phẩm chỉ được cung cấp một mã định danh duy nhất.

Đứng trên góc độ doanh nghiệp, ông Hoàng Tuấn Anh, Giám đốc Công nghệ thông tin, Công ty cổ phần Dược phẩm ECO (ECO Pharma) cho rằng, để hệ thống định danh, xác thực và truy xuất nguồn gốc phát huy tối đa hiệu quả, cần có sự bảo chứng từ cơ quan quản lý nhà nước.

Bên cạnh đó, việc chuẩn hóa định dạng mã, tích hợp và liên thông dữ liệu giữa các cơ quan, bộ, ngành với Hệ thống Dữ liệu quốc gia là hết sức cần thiết. Ngoài ra, cần tạo một cơ chế phản hồi nhanh giữa người tiêu dùng, nhà phân phối và cơ quan quản lý nhà nước; đồng thời công khai danh mục các sản phẩm đạt chuẩn truy xuất.

Trong tiến trình chuyển đổi số và phát triển kinh tế số, khi nhu cầu minh bạch nguồn gốc và an toàn thực phẩm ngày càng cấp thiết, blockchain không chỉ bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và thương hiệu doanh nghiệp, mà còn kiến tạo một nền kinh tế minh bạch, an toàn, nơi mọi chủ thể là Nhà nước, doanh nghiệp, người dân cùng tham gia và hưởng lợi từ dữ liệu tin cậy. Đây là nền tảng giúp củng cố niềm tin của người tiêu dùng và nâng tầm giá trị hàng hóa Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.