Thúc đẩy luật quản lý thuế hiện đại, minh bạch, chống thất thu

Tiếp tục Phiên họp thứ 50, chiều 13/10, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi).

Tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm hành vi trốn thuế và gian lận thuế

Tờ trình của Chính phủ nêu rõ, việc ban hành Luật nhằm đẩy mạnh hiện đại hóa và chuyển đổi số toàn diện công tác quản lý thuế, tập trung vào ba yếu tố: tạo thuận lợi cho người nộp thuế, nâng cao hiệu lực quản lý và số hóa quy trình nghiệp vụ.

Cắt giảm triệt để thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp và người dân, thúc đẩy phân cấp, phân quyền; triển khai thủ tục thuế trực tuyến toàn trình, không phụ thuộc địa giới hành chính, hướng đến mô hình “một cửa số” duy nhất.

Ngoài ra, dự thảo Luật hướng tới hoàn thiện khung pháp lý để quản lý hiệu quả các mô hình kinh tế mới như kinh tế số, thương mại điện tử, tài sản số và đặc biệt là xóa bỏ thuế khoán đối với hộ kinh doanh, khuyến khích các hộ này chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp. Đồng thời, tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm hành vi trốn thuế và gian lận thuế, qua đó nâng cao mức độ tuân thủ pháp luật.

Thứ trưởng Tài chính Cao Anh Tuấn cho biết, với bố cục gồm 9 chương và 53 điều, dự thảo Luật đưa ra nhiều thay đổi cơ bản, giải quyết các vấn đề cấp bách của thực tiễn như sửa đổi quy định về khai thuế, tính thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh. Theo đó, các đối tượng này sẽ tự xác định nghĩa vụ thuế phải nộp căn cứ vào doanh thu thực tế hằng năm từ hoạt động sản xuất, kinh doanh, chấm dứt hình thức thuế khoán. Đây là một bước tiến quan trọng, thúc đẩy tính minh bạch và khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân.

Luật cũng bổ sung đối tượng áp dụng là tổ chức, cá nhân nước ngoài có phát sinh thu nhập tại Việt Nam, đặc biệt là những đối tượng có hoạt động kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử, nền tảng số khác. Đồng thời, bổ sung nội dung quản lý thuế đối với các giao dịch xuyên biên giới, kinh tế số, thương mại điện tử, tài sản số và loại hình kinh tế mới phát sinh.

Dự thảo cũng đưa ra những quy định nhằm hiện đại hóa thủ tục hành chính, sửa đổi quy định mã số thuế cá nhân là số định danh cá nhân được cấp theo pháp luật về căn cước; bổ sung quy định cơ quan thuế thực hiện quản lý theo phân nhóm người nộp thuế để đánh giá mức độ rủi ro, tuân thủ.

Thẩm tra sơ bộ dự án Luật, về quy định khai bổ sung hồ sơ khai thuế, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị cơ quan soạn thảo không bổ sung nội dung giao Chính phủ quy định các trường hợp được khai bổ sung sau khi cơ quan có thẩm quyền đã công bố quyết định thanh tra, kiểm tra.

Lý do đưa ra là Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14 từng cho phép khai bổ sung trong trường hợp này, nhưng sau rà soát đã được xác định là có sơ hở, bất cập, có khả năng dẫn đến tiêu cực. Luật số 56/2024/QH15 đã sửa đổi theo hướng không cho phép khai bổ sung khi đã có quyết định thanh tra, kiểm tra.

Đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh chuyển từ cơ chế khoán sang kê khai, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị cơ quan soạn thảo tính toán, đánh giá tác động cụ thể về sự thay đổi trong nghĩa vụ thuế (thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân). Nếu sự thay đổi là quá lớn, cần cân nhắc điều chỉnh lại các mức thuế suất trong các luật chính sách để gánh nặng thuế không ảnh hưởng quá lớn, phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW và mục tiêu cải thiện đời sống người dân.

Bổ sung cơ chế thuế cho các tổ chức tái chế để hỗ trợ kinh tế tuần hoàn

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, trước yêu cầu phát triển kinh tế số, thương mại điện tử và nhu cầu hiện đại hóa quản lý nhà nước, Luật Quản lý thuế hiện hành đã bộc lộ nhiều điểm cần cập nhật.

Chủ tịch Quốc hội thống nhất với mục tiêu chuyển đổi mô hình quản lý từ kiểm soát sang phục vụ người nộp thuế, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo. Điều này nhằm giảm gánh nặng hành chính, tinh gọn tổ chức bộ máy và xây dựng hệ thống quản lý thuế công bằng, hiệu quả.

Nhiều điểm mới quan trọng trong dự án Luật được Chủ tịch Quốc hội lưu ý, bao gồm: phân loại người nộp thuế theo rủi ro, ngành nghề để sử dụng AI tự động hóa đánh giá, giảm can thiệp thủ công; xóa bỏ hình thức thuế khoán với hộ kinh doanh từ năm 2026; xây dựng hệ sinh thái thuế điện tử kết nối dữ liệu và tăng cường hợp tác quốc tế, đặc biệt trong công tác chống chuyển giá.

Về việc cho phép sử dụng định danh cá nhân làm mã số thuế cũng được đề xuất nhằm cải thiện thủ tục hành chính, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, cần đặc biệt lưu tâm đến cơ chế bảo mật để tránh rò rỉ dữ liệu. Chủ tịch Quốc hội cũng yêu cầu làm rõ các vấn đề kiểm tra, ấn định, cưỡng chế thuế, đồng thời bổ sung cơ chế cho các tổ chức tái chế được khấu trừ/nộp thay để hỗ trợ kinh tế tuần hoàn và thu thuế đối với cá nhân thu gom chất thải.

Quan tâm vấn đề quản lý thuế và chống gian lận thuế, đặc biệt trong bối cảnh các hành vi gian lận ngày càng tinh vi và phức tạp, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nêu thực tế, công cụ và năng lực giám sát của cơ quan thuế hiện còn hạn chế, thiếu cơ chế thông tin tự động và trao đổi giữa các nước, cũng như thiếu các giải pháp công nghệ để kịp thời phát hiện và ngăn chặn hành vi gian lận. Từ đó, Phó Chủ tịch Quốc hội kiến nghị cần đổi mới toàn diện khung pháp lý cũng như công cụ quản lý để kiểm soát hiệu quả vấn đề này.

Về đối tượng quản lý, một nội dung được Phó Chủ tịch Quốc hội quan tâm là bổ sung trường hợp phải hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế trước khi xuất cảnh đối với cá nhân là người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp, hợp tác xã không còn hoạt động tại địa chỉ đăng ký mà chưa hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế. Đây là đối tượng mới được quy định trong Nghị định 49 của Chính phủ. Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị cần có báo cáo tổng kết thực tiễn để cung cấp thêm căn cứ cho việc đưa đối tượng này vào luật.